Korxonaning investitsion faoliyatini boshqarish usullari
Komila Olloyorboy qizi Komulova
Urganch davlat universiteti
Annotatsiya: Zamonaviy sharoitda korxonaning samarali faoliyati uchun
investitsiyalarni jalb qilish va ulardan samarali foydalanish muammosi ayniqsa
dolzarbdir. Investitsion jozibadorlik tadbirkorlik sub’ektlarining tadbirkorlik faoliyati,
jumladan, ishlab chiqarish, innovatsiya, bozor, marketing va boshqa faoliyatning
ajralmas qismi hisoblanadi. Investitsion jozibadorlikni shakllantirish, aniq investitsiya
strategiyasini
ishlab
chiqish,
uning
ustuvor
yo’nalishlarini
belgilash,
investitsiyalarning barcha manbalarini safarbar etish bugungi murakkab sharoitda
korxonalarning barqaror va sifatli rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega.
Kalit so’zlar: korxona, bozor, marketing, tadbirkor, innovatsiya, raqobat,
investitsiya, moliya.
Methods of managing the enterprise’s investment activity
Komila Olloyorboy kizi Komulova
Urganch State University
Abstract: In modern conditions, the problem of attracting investments and their
effective use for the effective operation of the enterprise is particularly relevant.
Investment attractiveness is an integral part of business activities of business entities,
including production, innovation, market, marketing and other activities. Formation of
investment attractiveness, development of a clear investment strategy, determination
of its priorities, mobilization of all sources of investments are important for stable and
quality development of enterprises in today’s complex environment.
Keywords: enterprise, market, marketing, entrepreneur, innovation, competition,
investment, finance.
Zamonaviy nuqtai nazarga ko’ra, tanlangan usuldan qat’i nazar, samarali
boshqaruv bilan mablag’larni investitsiya qilish natijasi kompaniyaning tannarxini
oshirish va boshqa muhim ko’rsatkichlar bo’lishi kerak. Har qanday zamonaviy
korxonaning barqaror raqobatbardosh ishlashi faqat uni modernizatsiya qilish, faol va
keng qamrovli kengaytirish faoliyati va ishlab chiqarishda ham, boshqaruvda ham eng
yangi texnologiyalardan foydalangan holda mumkin bo’ladi. Ushbu tadbirlarni amalga
oshirish qo’shimcha moliyaviy manbalar - investitsiyalarning eng maqbul (arzon)
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3.848 (SJIF)
January 2023 / Volume 4 Issue 1
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
912
manbalarini o’rganishni talab qiladi. Kompaniyaning investitsion jozibadorligini
baholash juda muhim rol o’ynaydi, chunki potensial investorlar ushbu xususiyatga
katta e’tibor berishadi, aksariyat hollarda so’nggi 3-5 yildagi korxonaning moliyaviy-
iqtisodiy faoliyati ko’rsatkichlarini o’rganishga murojaat qilishadi. Bundan tashqari,
korxonaning investitsion jozibadorligini eng to’g’ri baholash uchun investorlar uni
sanoatning bir qismi sifatida baholaydilar va har qanday alohida sub’ektni hisobga
olmaganda, uni sanoatda faoliyat yurituvchi boshqa firmalar bilan taqqoslaydilar.
Potensial investorlar firmalarning iqtisodiy hayotiyligi va ularning moliyaviy
ahvolining barqarorlik darajasiga bog’liq. Ushbu variantlar eng muhimlaridan biri
hisoblanadi, chunki ko’p jihatdan korxonaning investitsion jozibadorligini tavsiflaydi.
Ammo shuni ta’kidlash kerakki, bugungi kunda ham xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning
investitsion jozibadorligini tahlil qilish va baholash metodologiyasi hali yetarli
darajada ishlab chiqilmagan va shuning uchun yanada takomillashtirish va yangilashni
talab qiladi. Bugungi kunda deyarli har qanday biznes uchun juda yuqori darajadagi
raqobat mavjud. Bunday sharoitda nafaqat omon qolishi va raqobatbardosh o’rnini
egallashi uchun korxonalar doimiy ravishda rivojlanishi, ilg’or xalqaro tajribalarni
o’zlashtirishi, yangi texnologiyalarni o’zlashtirishi, faoliyat ko’lamini kengaytirishi
kerak. Aynan shu jadal rivojlanish bilan keyingi rivojlanishni sarmoyasiz amalga
oshirib bo’lmaydi, degan tushuncha paydo bo’ldi. Shunday qilib, investitsiyalar
kompaniyaga raqobatdosh ustunlikni beradi va ko’pincha o’sishning eng kuchli
vositasi bo’lib xizmat qiladi. Investorlar uchun korxonaning investitsion
jozibadorligini tahlil qilish va baholash juda muhim, chunki bu noto’g’ri investitsiyalar
xavfini minimallashtirish imkonini beradi.
Mahalliy mualliflar investitsiya jozibadorligini baholash bo’yicha adabiyotlarda
ko’pincha kompaniyaning moliyaviy holatining ko’rsatkichlarini aniqlaydilar va
boshqa ko’rsatkichlarni baholashga kiritish, qoida tariqasida, ularning to’liqligi va
yetarliligini asoslash bilan birga kelmaydi. Taklif etilayotgan mahalliy iqtisodchilar
reytingning jozibadorligi alohida investorlar guruhiga qaratilmagan va investitsiyalarni
jalb qilish muammolarining mintaqaviy xususiyatlarini hisobga olmaydi. Bundan
tashqari, rossiyalik iqtisodchilarning ishlarida muammoga bag’ishlangan G’arb
fundamental tahlil nazariyasida keng qo’llaniladigan investitsiyalar ob’ektining
investorini tanlash mezonlaridan biri sifatida baholashning qiymat jihati amalda aks
ettirilmagan. UFRS (Xalqaro moliyaviy hisobot standartlari) ga muvofiq quyidagi
ta’rifga olib keladi: "Investing - bu investitsiya ob’ektidan olingan turli xil daromadlar
(dividendlar, foizlar va ijaralar ko’rinishida) orqali boylik yaratish maqsadida
kompaniyani o’z ichiga olgan aktiv, xarajatlarni oshirish, kompaniyaning kapitali yoki
investitsiya kompaniyasidan, masalan, uzoq muddatli savdo munosabatlarida yuzaga
keladigan boshqa imtiyozlarni olish. Bugungi kunda real investitsiyalarni jalb qilish
masalasi - uning omon qolish masalasi, korxona va umuman iqtisodiy tizim.
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3.848 (SJIF)
January 2023 / Volume 4 Issue 1
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
913
Firmalarning, ayniqsa yirik sanoat korxonalarining normal faoliyat ko’rsatishi
investorlarning mablag’larini faol jalb qilmasdan mumkin emas. Ikkinchisining asosiy
maqsadi, albatta, vaqtincha bo’sh kapitalni saqlash va ko’paytirishdir.Shuning uchun
investitsiya faoliyatining asosiy sub’ektlari investorlardir. Ular kreditorlar, mijozlar,
investorlar, xaridorlar va investitsiya jarayonining boshqa ishtirokchilari bo’lishi
mumkin. Investor investitsiyani tanlaydi, investitsiya hajmi va kerakli samaradorligini,
investitsiya yo’nalishini belgilaydi, qo’shimchalardan foydalanishni nazorat qiladi va,
albatta, harakat qiladi ob’ektning investitsiya faoliyati tufayli mulkdor sifatida
yaratilgan. Har qanday investorning o’ziga xos xususiyati kelajakda o’z ehtiyojlarini
yaxshiroq qondirish uchun mavjud vositalarni darhol iste’mol qilishdan bosh tortishdir.
Investorning asosiy maqsadi investitsiya ob’ektini eng oqilona tanlashdir. Bunday
ob’ekt eng qulay rivojlanish istiqbollariga ega bo’lishi kerak, shuningdek,
investitsiyalarning yuqori samaradorligiga ega bo’lishi kerak. Investitsiyalar ob’ektini
tanlash o’z-o’zidan bo’lmasligi mumkin, chunki undan oldin turli xil alternativalarni
sinchkovlik bilan tanlash, baholash va tahlil qilishning juda murakkab jarayoni sodir
bo’ladi. Korxonaning investitsion jozibadorligi - bu uning faoliyati va istiqbollari
nuqtai nazaridan tomonlarning kompleks bahosi. Kompaniyaning investitsion
jozibadorligini tahlil qilish va baholashning asosiy maqsadi ma’lum bir ob’ektga
investitsiya qilishning maqsadga muvofiqligini aniqlashdir.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Dijmarescu I. "Rivojlanayotgan strategik boshqaruv guruhini boshqarish",
Buxarest, 2001 yil.
2. V. Jek Dunkan. "Menejment", Nyu-York, Toronto, 2000 yil.
3. V. Zakariyo. "Menejment", Iqtisodiyot nashriyoti, Buxarest, 2008 yil V.
Zakariyo.
4. "Boshqaruv funksiyalari va ularning jarayonni boshqarishdagi roli" Xalqaro
metallurgiya, №. 5 / 2008 yil.
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3.848 (SJIF)
January 2023 / Volume 4 Issue 1
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
914
| 