230
17
Масалан. 1.
Ҳайвонот оламида. Товус ва уй ҳайвони ҳисобланган
мушукни олсак, биринчи объект товус ва иккинчи объект эса мушукдир. Бу
икки объект ҳайвон бўлсаларда, бир-биридан тубдан фарқ қилади;
2.
Ўсимлик дунёсида. Дарахт ва ўт-ўланлар;
3.
Жамиятда. Жамиятнинг бир бўғини ҳисобланган оилалар мисол
бўлади;
4.
Илм-фанда. 1).
Адабиёт ва санъатда. Ғазал ва асар;
2).
Физика ва кимёда. Д. И. Менделеевнинг даврий системасидаги
элеметнлар ва моддалар;
3).
Математикада. Сонлар ва геометрик шакллар ва ҳоказолар...
Математика, барча фанлар қатори, бутун борлиқдаги юз берадиган барча
жараёнларни ўрганади. Бундан, содир бўладиган ҳар қандай жараёнларнинг
математик
ифодаси мавжуд, деган хулоса келиб чиқиши табиий. Масалан,
талабаларнинг ўзлаштириш даражаси, самалётнинг парвози,
бирор бир
тўлқиннинг ҳаракати, ҳаво ҳарорати ва турли иқтисодий масалалар махсус
тенгламалар орқали ўрганилади. Айниқса, нарсаларнинг ранги, оғирлиги,
зичлиги ва кўриниши қандай бўлишидан қатъий назар,
уларнинг геометрик
хоссаларини математиканинг бўлими бўлган геометрия фани текширади ва
ўрганади. Албатта бу, табиатдаги жараёнларнинг
математик модели,
инсоният томонидан тўпланган катта тажрибаларни умумлаштириш
натижасида юзага келади ва моддий дунёнинг туб моҳиятини ўзида акс
эттиради.
Табиатдаги жараёнларни ўрганиш учун қўйиладиган масалалар ҳамда
уларни ҳал қилиш, айниқса ҳал қилиниши борасида назарий фикрлашларни
кўплаб талаб қиладиган матнли масалалар бугунги кунда ҳам
математика
фани учун долзарб масалалардан биридир.
Энди юқорида баён этилган қонуниятга асосланиб ва «
Уса Бег»
теоремаси натижасида келиб чиққан «
Ичма-ич жойлашган ўзаро
таққосланувчи шакллар» принципига боғлиқ ҳолда математик масалалар
учун қуйдаги принципни жорий қиламиз:
231
17
Авваламбор «Ичма-ич жойлашган ўзаро таққосланувчи шакллар»
принципи ва унинг изоҳини қуйидагича келтирамиз:
