MAVZU:
Yallig’lanish
mediatorlari
Bajardi: Abdusamiyeva Mushtariy
Yalligʻlanish — kasallik qoʻzgʻatuvchi zararli omillar (fiz.,
kimyoviy
,
biol.) taʼsiriga qarshi organizmning murakkab mahalliy nomaxsus
himoya reaksiyasi. Shikastlangan soha Ya. reaksiyasi tufayli
organizmning sogʻlom toʻqimalaridan ajralib qoladi; u joyga qondan
immun hujayralar kelib, ular har xil destruktiv effektlarni
rivojlantiradi. Arteriyalar va kapillyarlarning qon bilan toʻlishi Ya.
oʻchogʻida
qizarish
va
gipertermiyaga
,
tomirlar
oʻtkazuvchanligining oshishi shish va ogʻriqqa sabab boʻladi (nerv
oxiriga bosim boʻlganligi hisobiga). Leykotsitlar migratsiyasi
(birinchi navbatda, neytrofillarning) va ularning faollashishi
atrofdagi toʻqimalarning sitolizi va yiring hosil boʻlishiga olib keladi
.
Yallig’lanish oʻchoklari zararli omilni bostiruvchi
asosiy mexanizmlarga fagotsitoz,
hujayradan
tashqari sitoliz
, nomaxsus kontaktli killing
hamda
komplement
tizimining
sitolitik
reaksiyalari hisoblangan gumoral reaksiyalar
kiradi. Shu bilan bir vaqtda Ya. mahalliy va
umumiy immunitetining rivojlanishiga turtki
boʻladi.
Yallig’lanish
organizmning
ilk
reaksiyalaridan biri hisoblanib, u organizmni yot
jismlardan himoya qilish yoki parchalangan oʻz
hujayralaridan tozalash kabi vazifalarni bajaradi.
Yallig’lanish uchta muhim tarkib (komponent)dan:
alteratsiya (hujayra va toʻqimalarning shikastlanishigacha
boʻlgan oʻzgarishlari), ekssudatsiya (suyuqlik va qon
hujayralarining tomirlaridan chiqishi) va proliferatsiya
(hujayralarning koʻpayishi va toʻqimalarning oʻsib
ketishi)dan tashkil topgan. Yallig’lanish reaksiyalarining
har qanday koʻrinishlarida bu uch komponent albatta
mavjud boʻladi. Ulardan qaysi birining ustunligiga koʻra,
Ya.ning uchta asosiy — alterativ, ekssudativ va
proliferativ shakli farq qilinadi.
Alterativ yallig’lanish koʻpincha ichki aʼzolar (yurak, jigar, buyrak)da
yuzaga keladi. Yallig’lanishning bu shakli baʼzi
bir allergik
reaksiyalar
, kuchli toksik (mas, patogen mikroblar ajratadigan
ekzotoksin) modsalar taʼsir etganda, autoimmun tizimidir .
ki klinik ko'rinishini his mumkin. Bu yaoya javob sifatida rivojlanad
bunday hollarda bo'ladi.
Yallig'lanish beshta klinik belgilar bilan tavsiflanadi: qizarish
ishqalanish, shishish - shish, og'riq - og'riq, haroratning
ko'tarilishi
- kaloriya
, disfunktsiya - yallig'lanish jarayoni
hududida morfologik o'zgarishlar tufayli yuzaga keladigan
funktsiya. O'zgartirish morfologik hisoblanadi har xil turlari
to'qimalarga va alohida hujayralarga zarar etkazish, engil
holatlarda distrofik o'zgarishlar bilan cheklangan, og'ir holatlarda
- keng tarqalgan yoki fokal nekrozning ko'rinishi.
Alteratsiya patogen agentning bevosita ta'siri
natijasida
ham
,
yallig'lanish
jarayoni
vositachilarining ta'siri natijasida ham sodir bo'ladi.
Shu bilan birga, o'zgarish ikkilamchi bo'lishi
mumkin - qon aylanishining buzilishi natijasida
Alteratsiya
yallig'lanishning
qo'zg'atuvchi
mexanizmi bo'lib, uning kinetikasini belgilaydi,
chunki bu bosqichda biologik faol moddalar -
yallig'lanish vositachilari ajralib chiqadi. Mediatorlar
kelib chiqishiga ko'ra gumoral (plazma) va
hujayralilarga bo'linadi.
| 