36
XXI ASRDA PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALAR VA PEDAGOGIK
MAHORAT
1
M.Rahmatullayeva,
2
G Rashidova,
3
U.
Karakulova-Mirzo Ulug‘bek nomidagi
O‘zbekiston Milliy unversitetining Jizzax filiali
Annotatsiya:Bugungi kunda talabalarning pedagogik texnalogiyasini
innovatsiyon g‘oyalarini amalga oshirish hamda takomillashtirish texnologiyalari
va loyihalari keng ko‘lamda takomillashtirib borilmoqda. Shunday ekan
talabalarning inavatsion salohiyatini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratish,
innovatsion g‘oyalarni, texnologiyalar va loyihalarni keng tadbiq qilish maqsadga
muofiqdir.
Kalit so‘zlar: pedagogik texnologiya,pedagogik mahorat, ta’lim, kadrlar
masalasi.
Agar katta avlodning bilimi va tajribasini, uzoqni
ko‘ra olish fazilatlarini yoshlarimizdagi g‘ayrat-
shijoat, mardlik va fidoyilik bilan birlashtira olsak,
ko‘zlagan marralarga albatta etamiz. Yangi
O‘zbekistonni ana shunday bilimli va bunyodkor
yoshlarimiz bilan birgalikda barpo etamiz.
Sh.Mirziyoev
Biz mamlakatimizda kadrlar tayyorlash milliy dasrurini bosqichma-bosqich
amalga oshirib kelmoqdamiz. Aytishimiz joizki bu albatta o‘qituvchilarning
faoliyati va uning kasbiy nufuzini oshirish bilan uzviy bog‘liqdir. Albatta
mamlakat kelajagi bo‘lgan yoshlarni tarbiyalash nihoyatda nozik ziddiyadli
jarayon hisoblanadi. Fan va texnikaning tobora rivojlanib borishi natijasida axborot
tizimining hajmi ham kengayib bormoqda. Zamonaviy texnika va texnologiyalar
ta’limga tatbiq etilib, ta’lim jarayonlari kompyuterlashtirilmoqda. Bu esa o‘z
novbatida axborot texnologiyasi (AT) va texnik vositalar (TV) dan keng
foydalanish imkoniyatlarini yaratmoqda.
37
O‘qituvchi va talaba faoliyatini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish, o‘qituvchi o‘z
maqsadini puxta bilishi, metodlar yordamida talaba yoshlarni qiziqtira olishi lozim.
Buning uchun albatta o‘quv jarayonida moddiy-texnik baza yaratilgan bo‘lishi
maqsadga muofiq. Va yana shuni aytib o‘tish kerakki talaba yoshlarni xolisona
baholash uchun talim jarayonida boholash avtomatlashtirildi. Bugungi kunda har
bir sog‘lom inson yangi asrda o‘zi, qarindoshlari, yaqinlari, tengdoshlarining
jamiyatdagi o‘rni va salohiyati qanday bo‘lishini o‘ylashi tabiiy. Shuning uchun
har bir inson izlanishdan tohtamasligi va har doim harakatda bolmog‘i kerak.
Ta’lim tizimi faoliyati samaradorligini oshirishda o‘qituvchilar alohida o‘rin
tutadi. Ularning kasbiy mahorati, dunyoqarashi, ma’naviy-axloqiy sifatlari
barkamol avlodni tarbiyalab voyaga yetkazishda muhim omillardan biri bo‘lib
xizmat qiladi. Shaxsni tarbiyalash ishi nihoyatda murakkab faoliyat jarayoni bo‘lib,
juda qadimdan ushbu faoliyatga jamiyatning yetuk kishilari jalb etilgandir.
Mazkur holat yosh avlod tarbiyasi, uni tashkil etish mazmuni nafaqat shaxs
kamoloti, balki jamiyat taraqqiyotini ham belgilashda muhum ahamiyatga ega
ekanligini anglatadi.
Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov kadrlar tayyorlash milliy daturi to‘la
ro‘yobga chiqsa, ijobiy ravishda “portlash effekti” sodir bo‘lishini bashorat qilib
shunday degan ekan: “Ishonchim komil, agar bu islohotni amalga oshirsak, tez
orada hayotimizda ijobiy ma’nodagi portlash effektiga ya’ni samaradorligiga
erishamiz”
1) Ijtimoiy-siyosiy iqlimga ijobiy ta’sir qiladi va mammlakatdagi muhit
keskin o‘zgaradi;
2) Inson hayotda o‘z ornini toppish jarayoni tezlashadi;
3) Jamiyatda erkin fikrlovchi shaxslar shakillanadi;
4) Ta’limning yangi modeli jamiyatimizning potensional kuchlarini
ro‘yobga chiqarishda katta ahamiyat kasb etadi;
38
5) Oldimizda turgan har qanday fazifani bajarishda va maqsadlarga
erishishda jamiyatimizning har bir a’zosi qo‘shadigan hissa “portlash effektiga”
olib keladi.
Har bir inson o‘zi tug‘lib o‘sgan jamiyat rivoji uchun o‘zining salmoqli
hisssasini qo‘shishi, shu mamlakat tinchligi va osoyishtaligini asrashi kerak. Har
birimiz o‘zimizda ijobiy manoda portlash affektini ko‘rsata olsak bu kelajagimiz
uchun yana bitta qadam hisoblanadi.
O‘zbekistonlik
metodist
B.L.Ferberman
Pedagogik
texnalogiyaga
quydagicha ta’rif beradi: “Pedagogik texnologiya ta’lim jarayooniga yangicha
yondashuv bo‘lib, pedagogikada ijtimoiy muhandislik ongi ifodasidir. U
pedagogik jarayonni texnika imkoniyatlari va insonning texnikaviy tafakkuri
asosida standart holga soladigan, uning optimal loyihasini tuzib chiqish bilan
bog‘liq ijtimoiy hodiusadir”.
V.P.Bespalkoning O‘zbekistonlik shogirdlaridan N.Sayidahmedov va
M.Ochilovalarning fikricha, “Pedagogik texnalogiya – bu o‘qituvchi
(tarbiyachi)ning o‘qitrish (tarbiya) vositalari yordamida o‘quvchi (talaba)larga
muayyan sharoitda ta’sir ko‘rsatishi va bu faoliyat mahsuli sifatida ularda oldindan
belgilangan shaxs sifatlarini intensive shakllantirish jarayonidir”
M.V.Klarin fikricha, “Pedagogik texnologiya o‘quv jarayoniga texnologik
yondashgan holda, oldindan belgilab olingan ko‘rsatkichlardan maqsad kelib
chiqib, o‘quv jarayonini loyihalashdir”.
Pedagogik texnologiya – o‘qitish jarayonlarini optimal tashkil etishdir.
O‘quv materiallarini tanish, qayta ishlash o‘quvchi yoki talabalarning kuchiga,
o‘zlashtirish xususiyatlariga moslab shakl va hajmini o‘zgartirish ham ta’lim
texnalogiyasiga daxldor. Pedagogik texnologiya, o‘z navbatida, ta’lim-tarbiyaning
obyektiv qonuniyatlari va diagnostic maqsadlari asosida o‘quv jarayonlari, ta’lim-
tarbiyaning mazmuni, metod va vositalarni ishlab chiqish va takomillashtiradigan
o‘quv jarayonidir.
39
Pedagogik texnologiyaning umumiy muammolari ko‘p va rangbarangdir.
Bular orasida an’anaviy ta’limga yangicha yondashuvlarni tatbiq qilish, pedagogic
jarayonni tashomillashtirish, demokratik pedagogika elementlarini shakllantirish va
ulardan amalda foydalanish, hamkorlik va insonparvarlik pedagogikasini
kuchaytirish, bilim oluvchi va tarbiyalanuvchi shaxsini faollashtirish, ta’lim
mazmunini didaktik tamoyillar asosida boyitish, o‘quv jarayonini yuksak darajada
tashkil etish va uni boshqarish, talim tarbiya jarayonlarining uzluksiz monitoring
va nazorati hamda sarhisobini amalga oshirish, rivojlantiruvchi texnologiyalarni
samarali tarzda qo‘llash kabilar alohida o‘rin tutadi.
Pedagogik texnologiyaning eng murakkab jarayon insonning ta’lim-tarbiyasi
bilan shug‘ullanishda asosiy vosita bo‘lganligi tufayli ham uning asoslari ham
shaxs murakkabligi kabi xilma-xildir. Ular orasida tarixiy, nazariy, ijtimoiy,
falsafiy, metodologik, pedagogik, didaktik, gigienik, iqtisodiy, mafkuraviy, amaliy
va boshqalar farq qilinadi. Pedagogik texnologiya fan sifatida o‘zining hayotdagi
munosib o‘rnini egallab bormoqda. Pedagogik texnalogiyaning o‘z tarkibi va
mazmuni bo‘yicha takomillashuvi, uning kasbiy faoliyat sifatida samaradorligining
ortishi uzluksiz davom etadi. Bunday dinamik jarayon ta’lim tizimida sodir
bo‘ladigan o‘zgarishlar bilan garmonik tarzda kechadi. Texnologiyaning umumiy
tasnifi va tarkibiy mazmuni uning ijtimoiy hodisa ekanligida namoyon bo‘ladi va
ta’lim-tarbiya masalalari bilan bog‘liq maqsad va vazifalar, motiv va extiyojlar,
qiziqish va xohishlarni amalga oshirishda ro‘y-rost ko‘rinadi.
Mustaqil shaxsni shakllantirish, uni jamiyat va davlat manfaatlari yo‘lida
ijtimoiy foydali mehnatga layoqatli kadr darajasigacha tarbiyalash ko‘p qirrali va
murakkab jarayondir. Bu borada birinchi Prezidentimiz I.A.Karimovning quyidagi
iborasini esga olish o‘rinlidir: “Kadrlar tayyorlash uzoq davom etadigan jarayon
bo‘lib, u har birimizdan astoydil, betinim va mashaqqatli mehnatni talab etadi.”
Haqiqatdan ham, bir tomondan, barcha davlat tuzilmalari hamda ijtimoiy
tashkilotlar va, ayniqsa, ta’lim tizimi mutasaddilarning zimmasiga bu masala
yuksak mas’uliyat yuklaydi.
40
Xulosa qilib aytganda, zamonaviy pedagogik texnologiya ta’lim jarayonida
hukm surayotgan inqirozdan qutilishning yagona va bosh mezonidir.
| 