2
KIRISH
Hozirgi vaqtda Respublikamizda temir-beton instruksiyalarini
g’ovak to’ldiruvchilar asosidagi yengil
betonlardan tayorlash talab
qilinadi. Masalan armasement konstruksiyalarda g’ovak va gazbeton.
Bular ma’lum miqdorda konstruktsiyalarni yengillashtiriladi va
masalalarni hal qilmoqda. Konstruksiyalarni yengillashtirish armatura
va sement miqdorini tejashga konstruksiyalarni ko’ndalang kesimlarni
kamayishiga va ularni poroliyotini uzaytirishga olib keladi.
Beton deb – bog’lovchi moddalar suv mayday va yirik
to’ldiruvchilarning ma’lum proporsional miqdorda olingan qorishmani
yaxshilab
aralashtirish, zichlashtirish va qotish natijasida olingan
sun’iy tosh materialga aytiladi. Sement va to’ldiruvchi orasida
kimyoviy ta’sirlashuv yuzaga kelmaydi. Shuning uchun
to’ldiruvchilarni inert ashyolar deb ataydilar.
Biroq ular beton
xususiyati va tarkibiga ta’sir qiladi va bu ta’sirni beton tarkibini
loyihalashda hisobga olishni taqazo etadi.
To’ldiruvchilar sifatida asosan mahalliy tog’ jinslari va ishlab
chiqarish chiqindilaridan foidalanilad. Bunday arzon to’ldiruvchilardan
foidalanish betonning narxini arzonlashtiriladi, chunki to’ldiruvchi
betonning 85-90 % ni sement esa 10-15 % ni tashkil etadi.
Keyingi
yillarda qurilishda g’ovak sun’iy to’ldiruvchilardan tayyorlangan
yengil beton keng ko’lamda qo’llanilmoqda. G’ovakli to’ldiruvchilar
beton zichligini pasaytiradi, bu esa uning issiqlikni tutib qolish
xususiyatini yaxshilaydi. Iqtisodiyotning
real sektori korxonalarni
qo’llab quvvatlash buyincha birinchi navbatda ishlaqb chiqarishni
moderinizatsiya qilish koperatsiyada aloqalarni kengaytirish
mustahkam aloqani va hamkorlikni yo’lga qo’yish mamlakat tizimida
ishlab chiqarishdan mahsulotlarga talabni rag’batlantirish
masalalarini alohida o’rin tutadi.
Davlat tomonidan qo’llab quvvatlash maqsadida 50 ta
korxonaning byudjetidan va byudjetdan tashqari jamg’armalarga
to’lov bo’yincha muddati utgan hamda joriy kriditlar qarzdorligini
qayta ko’rib chiqiladi. Bu mazkur korxonalar tasarrufida 350 mlrd
so’mdan ortiq mablag’ni qondirish ularning ishlab chiqarish faoliyatini
rivojlantirish imkonini berdi.
Sanoat tarmoqlarida ishlab chiqarilayotgan mahsulot tan narxi 18%
ga kamaydi. “Olmaliq tog’ kon metalurgiya kombinati”,
3
“O’zkommetkombinat” aksiyadorlik ishlab chiqarish combinati’’,
“O’zqurilishmateriallari” kompaniyasi singari
va boshqa korxona va
tarmoqlarida 20-25 % ga kamayadi. Investitsiya dasturini amalga
oshirishda investitsiyalarni jalb etish ichki manbalarni safarbar etish
hisobidan iqtisodiyotimizning muhim tarmoqlarinijadal modernizatsiya
qilish texnik va texnologik qayta jihozlash transport
komunikatsiyalarni yanada rivojlantirish
va ijtimoiy infratuzilma
obyektlari va ijtimoiy barpo etish hal qiluvchi ustuvor yo’nalishga
aylanadi.
I. Texnologik qism
