Mustaqil ishi andijon Mashinasozlik insituti

MUSTAQIL ISHI

Andijon Mashinasozlik insituti

Transport va Logistika fakulteti

YHT 39-22 guruh talabasi

To’ychiyev Bahodirjonning

FIZIKA fanidan tayorlagan

Mavzu: Ishqalanish kuchi

• Reja
• Ishqalanish kuchi
• Ishqalanish kuchining sabablari
• Ishqalanish kuchining turlari
• Ishqalanish kuchini texnikada qollanilishi

Ishqalanish kuch

• Mexanikada o’rganiladigan yana bir kuch – bu ishqalanish kuchidir. Tepalikdan sirpanib tushayotgan chana gorizontal yo’nalishda o’tganda uning tezligi kamayib boradi va to’xtaydi.Demak, chana harakataing to’nalishiga qarshi kuch mavjud.Yerda turgan yukni tortib sudrash uchun ham qandaydir kuch ta’sir qiladi.

F=mg

Bir jismning boshqa jism sirtida harakatlanishida paydo bo’ladigan va harakatga qarshi yo’nalgan kuch ishqalanish kuchi deb ataladi. Misol uchun: Stol ustida tahlanib turgan kitoblarni surish uchun kuch bilan ta’sir etishimiz kerak. Muz ustida harakatlanayotgan shayba, matori o’chirilgan avtomobil sekinlashib boradi va to’xtaydi.

• Bir jismning boshqa jism sirtida harakatlanishida paydo bo’ladigan va harakatga qarshi yo’nalgan kuch ishqalanish kuchi deb ataladi. Misol uchun: Stol ustida tahlanib turgan kitoblarni surish uchun kuch bilan ta’sir etishimiz kerak. Muz ustida harakatlanayotgan shayba, matori o’chirilgan avtomobil sekinlashib boradi va to’xtaydi.

Ishqalanish kuchining sabablari

• Ishqalaninsh kuchi hosil bo’lishining birinchi sababi – bir-biriga tegib turadigan jismlarning g’adir-budirligidandir. Hatto , juda silliq ko’rinadigan jismlarning sirtlarida ham g’adir – budirliklar va tirnalganjoylar bo’ladi.

Ishqalanish kuchi hosil bo’lishining ikkinchu sababi – bir – biriga tegib turadigan moleykulalarining o’zaro tortishidir. Agar jismlarning sirti yahshilab silliqlangan bo’lsa , jismlar bir- biriga tekkanda ular sirtidagi moleykulalar bir-biriga juda yaqin bo’ladi.

• Ishqalanish kuchi hosil bo’lishining ikkinchu sababi – bir – biriga tegib turadigan moleykulalarining o’zaro tortishidir. Agar jismlarning sirti yahshilab silliqlangan bo’lsa , jismlar bir- biriga tekkanda ular sirtidagi moleykulalar bir-biriga juda yaqin bo’ladi.

Ishqalanish kuchining turlari

• Ishqalanish uch turi mavjud bolib
• 1sirpanishdagi ishqalanish
• 2dumalashdagi ishqalanish
• 3tinchlikdagi ishqalanish

Sirpanishdagi ishqalanish

• Bir jism ustida boshqa jism sirpanganda ishqalanish vujudga keladi.Bunday ishqalanish sirpanish ishqalanishi deyiladi. Masalan , chana qor ustida sirpanganda , stol ustidagi kitobni surganda sirpanish ishqalanishi hosil bo’ladi.

Dumalash ishqalanishi.

• Agar bir jism ikkinchi jism ustida sirpanmasdan dumalasa,bunda hosil bo’lgan ishqalanish dumalash ishqalanishi deyiladi. Masalan,velosiped yoki avtomobil g’ildiraklari g’ildiraganda , bochka yoki g’o’lalar dumalatilganda dumalash ishqalanishi namoyon bo’ladi.

Tinchlikdagi ishqalanish

• Jism nisbiy tinchlikda turganda ishqalanish kuchi uni bir joyda ushlab turadi va u jismlarning joyidan qo’zg’alishiga to’sqinlik qiladi.Bu kuch tinchlikdagi ishqalanish kuchidir.

Ishqalanish kuchini texnikada qollanilishi

• Ishqalanish kuchi texnikaning keng qollaniladi Avtomobillarni harakatga keltirish harakatini sekinlashtirish yoki avtomobillarni xarakatini to’htatish bularni barchasi ishqalanish kuchiga asoslangan

Biz biror jisimni qolimizda tutib turishimiz, yer ustida yiqilmasdan harakatlanish va h.k. uchun ham ishqalanish kuchi kerak boladi agarda ishqalanish kuchi bolmasa biz jisimlarni ushlay olmaymiz yerda xarakatlana olmaymiz va boshqa k’p ishlarni bajara olmaymiz

• Biz biror jisimni qolimizda tutib turishimiz, yer ustida yiqilmasdan harakatlanish va h.k. uchun ham ishqalanish kuchi kerak boladi agarda ishqalanish kuchi bolmasa biz jisimlarni ushlay olmaymiz yerda xarakatlana olmaymiz va boshqa k’p ishlarni bajara olmaymiz