Insho
O’zbekiston o’z milliy mustaqilligi
tufayli milliy urf-odatlari, diniy qadriyatlari tiklandi. «Navro’z»
bayramidan diniy tamg’a olib tashlandi. Ma’naviy hayotimizdagi diniy bayramlar, hayit kunlari
respublikamizda umumxalq bayrami sifatida nishonlanib kelinmokda. Ma’naviy hayotda islom
dinining alohida o’rni bor. Prezentimizning 1992 yil 7 martdagi farmoni bilan Vazirlar Maxkamasi
xuzurida din ishlari bo’yicha qo’mita tashkil qilindi. 1992 yil 27 martda Prezidentimizning «Ro’za
hayitini dam olish kuni deb ehlon qilish to’g’risida»gi Farmoni qabul qilindi. O’zbekistonda 18 ta
konfessiya mavjud bo’lib, 3 mingga yaqin diniy tashkilotlar faoliyat yuritmoqda. Davlat ular bilan
o’zaro munosabatda, o’z dunyoviy xususiyatini hisobga olgan holda quyidagi tamoyillarga asoslanadi.
Bu tamoyillarni Prezidentimiz Islom Karimov «O’zbekiston: 21 asr bo’sag’asida…» asarida ko’rsatib
bergan edi. Bular:
1) Dindorlarning diniy tuyg’ularini xurmat qilish.
2) Diniy ehtiqotlarni fuqarolarning yoki ular uyushmalarining xususiy ishi deb tan oilish.
3) Diniy qarashlarga amal qiluvchi fuqarolarning ham, ularga amal qilmaydigan fuqarolarning ham
xuquqlarini teng kafolatlash hamda ularni taqib qilishga yo’l quymaslik.
4) Ma’naviy tiklanish, umuminsoniy axloqiy qadriyatlarni qaror toptirish
ishida turli diniy
uyushmalarning imkoniyatlaridan foydalanish uchun ular bilan muloqat qilish yullarini izlash zarurati.
5) Dindan buzg’unchilik maqsadlarida foydalanishga yo’l qo’yib bo’lmasligini ehtirof etish kabilar.
O’zbeksiton Respublikasi Konstitutsiyasi 31-moddasida bayon etilganidek, Hamma uchun vijdon
erkinligi kafoatlanadi. Har bir inson xohlagan dinga ehtiqod qilish yoki xech qaysi dinga ehtiqod
qilmaslik xuquqiga ega. Diniy qarashlarni majburan singdirishga yo’l quyilmaydi. Anna shu moda
asosida 1998 yil 1 mayda Oliy Majlis XI sessiyasida «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar tug’risida»gi
qonunning Yangi tahriri qabul qilindi. Bugungi kunda O’zbekistonning mustaqilligini
mustahkamlash,
uning xavfsizligini ta’minlash demokratik, fuqarolik jamiyati qurishning muhim shartlaridan biridir.
Lekin dindan, Ayniqsa islom dini qadriyatlarini tug’ri tushunmaslik natijasida hududimizda diniy
ekstremiz, fundamentalizm, vaxobiylik xizbu taxrir kabi oqimlar paydo bo’lib, o’tish davrida ayrim
qiyinchiliklarni bo’rttirib ko’rsatib, mamlakatimizning dunyoviy davlat yo’lidan borishiga
qarshi
bo’lgan oqimlar yuzaga keldi, ular mamlakatimizni islomiy davlat qurishni targ’ib qilmoqdalar.
Masalan, 2005 yil 12-13 may kunlari Andijon shahrida yuz bergan qo’poruvchilik harakatlarida
o’zlarini islom homiylari qilib ko’rsatgan akromiylar to’dasining qilmishlari xunrezliklarga sabab
bo’ldi. Davlatimiz uning oldini olib, yoshlar orasida bunday oqimlarga kirib qolmaslik uchun targ’ibot
ishlarini kuchaytirmoqda. Milliy o’zlikni anglash aynan ma’naviy qadriyatlarni o’zlashtirish, o’z
xalqining tarixi, madaniy merosini o’rganish, bugungi holati va ertangi istiqbolini aniq tasavvur
etishdan boshlanadi. Milliy ma’naviy qadriyatlar ko’p asrlik tarixga ega. O’zbekistondagi tarixiy
obidalar, madaniy yodgorliklar yo urf-odat va
marosimlarni tahlil qilish, bularning paydo bo’lishi juda
qadim zamonlarga borib taqalishini ko’rsatadi. Masalan, «Avesto» bundan 2700 yil muqaddam 12
ming mol terisiga oltin xarflar bilan bitilgan bu asar paydo bo’lishi uchun undan avval ham kamida
necha ming yillik davr o’tganligi, teran hayotiy tajriba va hikmatlar to’planganligi, shubhasiz. Bu asar
yuksak madaniy hayot, falsafa va fan, hottotlik va mushtariylik rivojlanishi natijasida
yaratilganligi
uchun ham shu paytgacha o’z qimmatini yo’qotmadi. Davrlar o’tishi bilan milliy ma’naviy qadriyatlar
ham o’zgarib, rivojlanib, yangilanib, boyib boradi. Zamon ruhiga va taraqqiyot talablariga mos
kelmay qolgan mehyor va talablar inkor etiladi. Yangicha tasavvur va
yondashuvlar, fazilat va odatlar
hayotga kirib keladi. XXI asr boshiga kelib axborot texnologiyalari tufayli globallashuv jarayoni yangi
bosqichga ko’tarildi. Bu sharoitda milliy qadriyatlarga chetdan bo’ladigan tahsir beqiyos darajada
zo’rayadi. Bu tahsir, bir tomondan, milliy madaniyatlarning boyishi, qadriyatlarning qayta baholanishi
va yuksalishiga,
ikkinchi tomondan esa, millatning ruhiyati va qadriyatiga yot bo’lgan odat va
harakatlarning kirib kelishiga sabab bo’ladi.
Islom Karimov «O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida» asarida xalqning madaniy qadriyatlari, madaniy
merosi ming yillar mobaynida SHarq xalqlari uchun qudratli ma’naviy kuch bo’lganligiga alohida
ehtibor berdi.Bunda:
1) sobiq mafkura tazyiqini;
2) ma’naviy
va madaniy merosni tiklash; O’zbekiston davlati siyosatida muhim vazifa sifatida belgilab
olinganligini chuqur o’rganish, yoshlarning unga ehtiborini jalb etish muhim. Jamiyatda ma’naviy
qadriyatlarni tiklashga milliy-ma’naviy jarayoni sifatida qarashda quyidagi jihatlarga ehtibor berish
lozim:
1.Xalqimiz istiqbol tufayli siyosiy mustaqillikni qo’lga kiritganligi.
2.O’z taqdirini o’zi belgilashning chinakam egasi bo’lganligi.
3.O’zining ma’naviy-tarixiy ildizlarini o’rganish imkoniyati yuzaga kelganligi, ammo uning juda
murakkab jarayonlarda amalga oshirilayotganligi.
4.Mustaqillikning dastlabki yillarida «siyosiy, madaniy ekstremizm xavfi» tug’ilishi mumkinligining
hisobga olinganligi respublikada
mustaqillikni saqlab qolishda, barqarorlikni ta’minlashdagi
ahamiyatini chuqurroq, atroflicha, aniq misollar yordamida yoritish o’zining amaliy ahamiyatiga ega.
