|
O’zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali kompyuterni tashkil etilishi Mavzu: Sanoq
|
| bet | 1/2 | | Sana | 08.01.2024 | | Hajmi | 25.46 Kb. | | #132532 |
Bog'liq doston 4 semestr nazariy yakuniy3, ta-lim-to-g-risida-gi-qonunning-mazmun-mohiyati, 18 mavzu Operatsion kuchaytirgichlar asosidagi analog signalla, 613-22 guruh talabasi musayev izzatillo akademik yozuv 2-deadline, ЯН ХИМЕС, MTA
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
Kompyuterni tashkil etilishi
Mavzu: Sanoq (ikkilik va o'nlik) tizimlarda kompyuter kodlash asoslarini o'rganish.
Bajardi: Abduxakimov D
Rahbar: Mahmudxo’jayev F
Toshkеnt-2024
Mavzu: Sanoq (ikkilik va o'nlik) tizimlarda kompyuter kodlash asoslarini o'rganish.
Reja:
Sanoq tizimlari pozitsion va nopozitsion turlari.
Ikkilik va o'nlik sanoq tizimi.
Natural sonni o‘nlik sanoq sistemasidan ikkilik sistemaga o‘tkazish.
Kodlash asoslari.
Axborotlarni kodlash ma’lumotlarni uzatish va saqlash qulay bo’lgan ko’rinishda ifodalashdir. Tor ma’noda aytganda “kodlash” atamasi, ma’lum bir ma’lumotning bir ko’rinishidan saqlash, uzatish, qayta ishlash oson bo’lgan boshqa
ko’rinishga o’tkazishdir. Odatda kodlashda har bir shakl alohida belgi bilan taqdim etiladi. Kompyuter faqat raqamli ko’rinishda aks ettirilgan axborotni qayta ishlashi
mumkin. Boshqa barcha ma’lumotlar (tasvir va boshqalar) kompyuterda qayta
ishlanishi uchun raqamli formada tavsiflanishi kerak. Masalan, musiqiy tovushni raqamli formaga o’tkazish uchun, ma’lum chastotadagi tovush intensivligini kata bo’lmagan vaqt oralig’ida o’lchab, har bir o’lchash natijalarini raqamli shaklda
tasvirlash mumkin. Sanoq tizimlar, axborotni ifodalash uchun ikkilik (binary) va o'nlik (decimal) sanoq sistemasini o'z ichiga oladi. Sanoq tizimlari pozitsion va nopozitsion turlarga bo‘linadi. Nopozitsion tizimlarda raqamning aniq qiymati o‘zgarmas bo‘lib, sonni yozishda uning o‘rni ahamiyatga ega emas. Bunday sanoq tizimiga Rum sanoq tizimi misol bo‘la oladi. Masalan, XXVII sonini yozishda X ning o‘rni ahamiyatga ega emas. Bu son qayerda turishidan qat’i nazar 10 ga teng. Pozitsion sanoq tizimda raqamning aniq qiymati, sonni yozishdagi o‘rniga bog‘liq bo‘ladi. Raqamli texnikada faqat pozitsion sanoq tizimlari qo‘llaniladi. Pozitsion sanoq tizimida razryadning vazni o‘sha razryadda ko‘paytirilayotgan son bilan belgilanadi va geometrik progressiya bilan oshib boradi. Pozitsion sanoq tizimlarda sonlarni ifodalash qulay bo‘lganligi uchun va arifmetik hamda mantiqiy amallarni bajarish oson bo‘lganligi bois u nopozitsion sanoq tizimlarga nisbatan ustuvor hisoblanadi va keng qo‘llaniladi. Pozitsion sanoq tizimlarning kamchiligi sifatida sonlar ustida arifmetik amallarni bajarishda razryadlararo aloqadorlikni (parenos va zayom) borligini ta’kidlash mumkin.
Pozitsion sanoq sistemalari- raqamning miqdoriy qiymati uning sondagi joylashuviga bog'liq bo'lgan sanoq tizimlari. Masalan, o'nlik haqida gapiradigan bo'lsak sanoq tizimi, keyin 700 raqamida 7 raqami "etti yuz" degan ma'noni anglatadi, lekin 71 raqamidagi xuddi shu raqam "yetti o'nlik", 7020 raqamida esa "yetti ming" degan ma'noni anglatadi.
Har bir pozitsion sanoq sistemasi o'ziga xos asos. Baza ikkidan katta yoki teng natural sondir. Bu sanoq sistemasida ishlatiladigan raqamlar soniga teng.
Misol uchun:
Ikkilik- 2 asosli pozitsion sanoq sistemasi.
To'rtlamchi- 4 asosli pozitsion sanoq sistemasi.
besh barobar- 5 asosli pozitsion sanoq sistemasi.
sakkizlik- 8 asosli pozitsion sanoq sistemasi.
O'n oltilik- 16 asosli pozitsion sanoq sistemasi.
Ikkilik (Binary) Tizim:
Ikkilik sanoq tizimi, faqat ikki raqamni (0 va 1) qo'llaydi. Ushbu tizim, kompyuterlarning asosiy sanoq tizimi hisoblanadi. Barcha ma'lumotlar ikki xil holatda ifodalangan: 0 yoki 1. Har bir ikkilik raqami "bit" deyiladi (qisqacha bit).
Misol:
10101010 (8 bit)
1101101 (7 bit)
Ikkilik kod 0 yoki 1 belgilarini birlashtirgan holda ma'lumotni taqdim etishdir. Ba'zan bu ikki raqam shaklida ma'lumotni kodlash tamoyilini tushunish juda qiyin, ammo biz hamma narsani batafsil tushuntirishga harakat qilamiz.
Biror narsani birinchi marta ko'rganimizda, biz ko'pincha o'zimizga uning qanday ishlashi haqida mantiqiy savol beramiz. Har qanday yangi ma'lumot biz uchun murakkab narsa sifatida qabul qilinadi yoki faqat uzoqdan qarash uchun yaratilgan, ammo bu haqda ko'proq ma'lumot olishni xohlaydigan odamlar uchun. ikkilik kod, oddiy haqiqat oshkor bo'ldi - ikkilik kodni tushunish biz uchun ko'rinadigan darajada qiyin emas. Masalan, inglizcha T harfi ikkilik tizim quyidagi ko'rinishga ega bo'ladi - 01010100, E - 01000101 va X harfi - 01011000. Shunga asoslanib, ingliz tilidagi METIN so'zining ikkilik kod ko'rinishida shunday ko'rinishini tushunamiz: 01010100 01000101 01011000010, biz afzal ko'ramiz. uni alifbo harflari taqdimotida ko'rish.
Bugungi kunda ikkilik kod dasturlashda faol foydalaniladi, chunki kompyuterlar aynan shu tufayli ishlaydi. Ammo dasturlash nol va birlarning cheksiz to'plamiga qisqartirilmagan. Bu juda ko'p vaqt talab qiladigan jarayon bo'lgani uchun, kompyuter va odam o'rtasidagi tushunishni soddalashtirish choralari ko'rildi. Muammoni hal qilish dasturlash tillarini (BASIC, C++ va boshqalar) yaratish edi. Natijada, dasturchi o'zi tushunadigan tilda dastur yozadi, so'ngra kompilyator dasturi kompyuterni ishga tushirgan holda hamma narsani mashina kodiga o'tkazadi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
O’zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali kompyuterni tashkil etilishi Mavzu: Sanoq
|
