• Tekshiruvchi: Akmal Bobonazarov. Samarqand-2024 Chiziqli dasturlash masalalarining matematik modellari, maqsad funksiyasi, iqtisodiy tahlili.
  • Chiziqli dasturlash masalasining matematik modeli Chiziqli dasturlash masalasining umumiy shakli quyidagicha boladi: Maqsad funksiyasi
  • Ozgaruvchilar cheklovi
  • Foydani maksimizatsiya qilish
  • Xarajatlarni minimallashtirish
  • Iqtisodiy tahlil Chiziqli dasturlash masalalarining iqtisodiy tahlili quyidagi qadamlarni oz ichiga oladi: Masalaning qoyilishi
  • Natijalarni tahlil qilish
  • O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali kompyuter injiniring masofaviy ta’lim fakulteti algorinmlarni loyihalash




    Download 0,55 Mb.
    Sana31.05.2024
    Hajmi0,55 Mb.
    #258713
    Bog'liq
    A L 5


    O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
    MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI

    KOMPYUTER INJINIRING MASOFAVIY TA’LIM FAKULTETI
    ALGORINMLARNI LOYIHALASH
    AMALIY ISH

    Bajaruvchi: Xamidov Jonibek.
    Tekshiruvchi: Akmal Bobonazarov.

    Samarqand-2024
    Chiziqli dasturlash masalalarining matematik modellari, maqsad funksiyasi, iqtisodiy tahlili.
    Chiziqli dasturlash (Linear Programming) - bu resurslarni optimal taqsimlash masalalarini yechish uchun ishlatiladigan matematik metod. Chiziqli dasturlash usuli iqtisodiyotda, biznesda, sanoatda va boshqa ko'plab sohalarda qo'llaniladi. Quyida chiziqli dasturlash masalalarining matematik modellari, maqsad funksiyasi va iqtisodiy tahlilini ko'rib chiqamiz.
    Chiziqli dasturlash masalasining matematik modeli
    Chiziqli dasturlash masalasining umumiy shakli quyidagicha bo'ladi:

    1. Maqsad funksiyasi: Bu funktsiya optimallashtirilishi kerak (maksimizatsiya yoki minimizatsiya qilinishi kerak). U quyidagi ko'rinishga ega:

    M aksimizatsiya yoki Minimallashtirish:
    Bu yerda ​ lar - koeffitsiyentlar, lar - o'zgaruvchilar.

    1. Cheklovlar sistemasi: Bu tenglamalar yoki tengsizliklar shaklida bo'ladi. Ular quyidagi ko'rinishga ega:


    Bu yerda - koeffitsiyentlar, - cheklovlar qiymatlari.

    1. O'zgaruvchilar cheklovi: O'zgaruvchilar har doim nol yoki musbat qiymatlarni qabul qiladi:


    Maqsad funksiyasi
    Maqsad funksiyasi chiziqli dasturlash masalalarining asosiy komponentlaridan biri bo'lib, u optimallashtirish jarayonida asosiy rol o'ynaydi. Bu funksiya iqtisodiy masalalarda foyda, xarajat yoki boshqa iqtisodiy ko'rsatkichlarni ifodalaydi. Maqsad funksiyasi quyidagi turlarda bo'lishi mumkin:

    • Foydani maksimizatsiya qilish: Masalan, kompaniya o'z mahsulotlarini ishlab chiqarish va sotishdan maksimal foyda olishni xohlaydi. Maqsad funksiyasi quyidagicha bo'ladi:


    Bu yerda ​ - mahsulot birligi uchun foyda, ​ - ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulot miqdori.

    • Xarajatlarni minimallashtirish: Masalan, kompaniya ishlab chiqarish xarajatlarini minimallashtirishni xohlaydi. Maqsad funksiyasi quyidagicha bo'ladi:


    Bu yerda 𝑐𝑖ci​ - mahsulot birligi uchun xarajat, 𝑥𝑖xi​ - ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori.
    Iqtisodiy tahlil
    Chiziqli dasturlash masalalarining iqtisodiy tahlili quyidagi qadamlarni o'z ichiga oladi:

    1. Masalaning qo'yilishi: Masalaning aniq ifodalanishi va maqsadning belgilanishi.

    2. Matematik modelni tuzish: Maqsad funksiyasi va cheklovlarning matematik ifodalanishi.

    3. Modelni yechish: Simpleks usuli yoki boshqa algoritmlar yordamida optimal yechimni topish.

    4. Natijalarni tahlil qilish: Olingan natijalarni iqtisodiy jihatdan tahlil qilish va qaror qabul qilish.

    5. Sensitivlik tahlili: Parametrlarning o'zgarishiga qarab modelning natijalari qanday o'zgarishini o'rganish.

    Masala Yechish Namunalari

    1. Foydani maksimizatsiya qilish: Masalan, kompaniya ikkita mahsulot (A va B) ishlab chiqaradi. Har bir mahsulot uchun foyda quyidagicha:

      • Mahsulot A uchun foyda: 40$

      • Mahsulot B uchun foyda: 30$

    Cheklovlar:

      • Ishlab chiqarish uchun maksimal 120 soat vaqt bor.

      • Har bir mahsulot A ishlab chiqarish uchun 2 soat va mahsulot B ishlab chiqarish uchun 1 soat talab qilinadi.

    Maqsad funksiyasi va cheklovlar quyidagicha bo'ladi:
    Maksimizatsiya qilish: 𝑍=40𝑥𝐴+30𝑥𝐵

    Xarajatlarni minimallashtirish: Masalan, kompaniya ikkita mahsulot (C va D) ishlab chiqaradi. Har bir mahsulot uchun xarajat quyidagicha:

    • Mahsulot C uchun xarajat: 50$

    • Mahsulot D uchun xarajat: 60$

    Cheklovlar:

    • Ishlab chiqarish uchun maksimal 200 soat vaqt bor.

    • Har bir mahsulot C ishlab chiqarish uchun 3 soat va mahsulot D ishlab chiqarish uchun 2 soat talab qilinadi.

    Maqsad funksiyasi va cheklovlar quyidagicha bo'ladi:
    Minimallashtirish: 𝑍=50𝑥𝐶+60𝑥𝐷​




    Xulosa
    Chiziqli dasturlash usuli iqtisodiy masalalarni optimallashtirishda kuchli vositadir. Matematik model, maqsad funksiyasi va cheklovlar yordamida resurslarni samarali taqsimlash mumkin. Iqtisodiy tahlil esa qabul qilingan qarorlarning samaradorligini oshirishga yordam beradi. Bu usul yordamida kompaniyalar foydani maksimal darajaga chiqarishi yoki xarajatlarni minimal darajaga tushirishi mumkin.


    Natijasi



    Ushbu dastur orqali siz kafeda shashlik va somsani qanday miqdorda tayyorlash kerakligini aniqlaysiz, shunda maksimal foyda olasiz.
    Xulosa
    Chiziqli dasturlash usuli iqtisodiy masalalarni optimallashtirishda kuchli vositadir. Matematik model, maqsad funksiyasi va cheklovlar yordamida resurslarni samarali taqsimlash mumkin. Iqtisodiy tahlil esa qabul qilingan qarorlarning samaradorligini oshirishga yordam beradi. Bu usul yordamida kompaniyalar foydani maksimal darajaga chiqarishi yoki xarajatlarni minimal darajaga tushirishi mumkin.
    Download 0,55 Mb.




    Download 0,55 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali kompyuter injiniring masofaviy ta’lim fakulteti algorinmlarni loyihalash

    Download 0,55 Mb.