По ширине страницы Save this pdf as

BITIRUV MALAKAVIY ISHI




Страница:
9 из 59





По ширине страницы
Save this PDF as:

 WORD
 

 PNG
 

 TXT

 JPG
0

 SHARE

 HTML

 DOWNLOAD

Елена Миткова

1 years ago

Views: 171

Transcription
1
O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI SAMARQAND IQTISODIYOT VA SERVIS
INSTITUTI «BMIni himoya uchun DAKga tavsiya qilaman» fakultet dekani T.Sharipov 2014 yil «Kasb-hunar ta limi»
kafedrasi Kasb ta limi: servis texnika va texnologiya ta lim yo nalishi bo yicha BITIRUV MALAKAVIY ISHI Mavzu: "Siqilgan
gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar mavzusini o qitishda muammoli ta lim metodidan foydalanish (Kasb hunar
kollejlari misolida) Bajardi: KTS-110 guruh talabasi Ilmiy rahbar: «Kasb-hunar ta limi» kafedrasi mudiri, p.f.n., dotsent
Turobov E Suyunov O.J. Malakaviy ish muhokama qilindi va himoyaga ruxsat berildi: «Kasb-hunar ta limi» kafedrasi
mudiri, p.f.n., dotsent O.J.Suyunov 2014 yil SAMARQAND 2014
2
Mundarija Kirish. 3 I bob. Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar 1.1- Gaz yonilg'ilari turlari va gazning benzindan ustunliklari Avtomobil gaz
ballonli uskunalarining o'rnatilishi va tuzilishi Gaz bilan ishlaydigan avtomobillarning ta minlash tizimi Gaz ballonli uskunalar bilan jihozlangan avtomobillarga
texnik xizmat ko'rsatish II bob Muammoli ta lim metodi asosida Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar mavzusini o qitish 2.1- Muammoli ta'lim
texnologiyasi Muammoli ta'lim texnologiyasining yo'nalishlari va muammoni 31 yaratish texnologiyasi Muammoli metod va uning qo'llanilishi Muammoli ta
lim metodi asosida Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar mavzusini o qitish bo'yicha 2 soatlik dars ishlanmasi 45 III bob Mehnat muhofazasi qismi
3.1- O'quv ustaxonalarida mehnat muhofazasi Gaz ballonli uskunalarga texnik xizmat ko'rsatishda mehnat havfsizligi Atrof muhitning kishi salomatligiga
ta'siri.. 52 Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar
3
Kirish Mavzuning dolzarbligi: Kadrlar Tayyorlash Milliy Dasturi va Ta lim tо g risidagi qonunda ta lim tizimini takomillashtirish orqali har tomonlama yetuk
barkamol mustaqil krlashga qodir irodali doiy va tashabbuskor kadrlarni tayyorlashga katta e tibor berilyapti. Bu borada ta lim turlari tо g risidagi mutlaqo
yangi qoidalar hayotga joriy etilmoqda. Kadrlar tayyorlash va uzluksiz ta lim tizimini isloh qilishning huquqiy meyoriy asosi yaratildi. Ayniqsa, Davlatimiz
rahbarining 2014 yil 19 yanvarda О zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013 yilda Respublikani ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va
2014yil iqtisodiy dasturining eng muhim ustuvor vazifalariga bag ishlangan majlisidagi ma ruzasida Transport va kommunikatsiya infratuzilmasini
rivojlantirish bо yicha loyihalarni amalga oshirishga yо naltirilgan mablag lar investitsiyalar umumiy hajmida muhim о rin egalladi. 1 Respublikamizda
avtotransport yо nalishidagi kasb hunar kollejlarida kichik mutaxassislar tayyorlanmoqda. Bu mutaxassislarni tayyorlash sifati kо p jihatdan kasb hunar
kollejlarining о quv moddiy texnika bazasini rivojlantirishga, zamonaviy ishlab chiqarish texnologiyalari joriy etilgan о quv ustaxonalari bilan ta
minlanganligiga ushbu sohani malakali injener pedagogik kadrlar bilan ta minlanganlik darajasiga bog liq. Mazkur muammolarni hal etish uchun kasb hunar
ta limi bо yicha ilmiy izlanishlar olib borish, zamon talabiga mos bо lgan yuqori malakali mutaxassislar tayyorlashga imkon beradigan ta lim texnologiyalarini
ishlab chiqish bugungi kunning dolzarb masalalaridan biridir. Respublikamizda avtotransport sohasiga katta e tibor berilayotganligi mazkur soha uchun
kichik mutaxassislar tayyorlash zaruriyati hamda о rta maxsus, kasb hunar ta limi tizimida ushbu yо nalishi bо yicha Kadrlar tayyorlash muammolarining
yetarlicha tadqiq etilmaganligi bizga bitiruv malakaviy ishimiz mavzusini 1 O zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning mamlakatimizni 2013 yil
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2014-yilga mo ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustivor yo nalishlariga bag ishlangan Vazirlar
Mahkamasidagi ma ro zasi. Xalq so zi gazetasi, 2014 yil 19-yanvar. 3
4
"Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar mavzusini o qitishda muammoli ta lim metodidan foydalanish (Kasb hunar kollejlari misolida)
mavzusini о qitishda "Muammoli ta lim" metodidan foydalanish deb nomlashimizga asos bо ldi. Bitiruv malakaviy ishini maksadi: KHK da Avtotransport yo
nalishi boyicha kichik mutaxassislar tayyorlash jarayonini takomillashtirish maksadida maksadida "Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar
mavzusini o qitishda muammoli ta lim metodidan foydalanish (Kasb hunar kollejlari misolida) mavzusini о qitishda muammoli ta lim metodidan foydalanish
va uni amaliyotda sinab kо rishdan iborat. Qо yilgan maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalarni belgilab oldik: 1. Gaz yonilg'ilari turlari va gazning
benzindan ustunliklari vazifasi, turlari va ishlashi o rganiladi. 2.Avtomobil gaz ballonli uskunalarining o'rnatilishi va tuzilishi va xossalari o rganiladi. 3. Gaz
ballonli uskunalar bilan jihozlangan avtomobillarga texnik xizmat ko'rsatish ishlari o rganiladi. 4. Kasb-hunar kollejlarida maxsus fanlarni o qitishda
zamonaviy metodlaridan foydalanish ko rib chiqiladi. 5. Muammoli o qitish texnologiyasining mohiyati o rganiladi 6. Muammoli ta lim metodi asosida
Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar mavzusini o qitish texnologiyasi ishlab chiqiladi. Bitiruv malakaviy ishining ilmiy-uslubiy yangiligi: Transport
yo nalishidagi "Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar mavzusini o qitishda muammoli ta lim metodidan foydalanish (Kasb hunar kollejlari
misolida) mavzusini о qitishda «Muammoli ta lim» metodini qо llash boyicha metodik tavsiya ishlab chiqish va amaliyotda sinab kо rishdan iborat. Bitiruv
malakaviy ishimizning amaliy ahamiyati shundan iboratki, tadqiqot natijasida ishlab chiqilgan uslubiy tavsiyalar KXK da maxsus fan о qituvchilariga, 4
5
о quv ustalariga, о quv kurslari va haydovchilar tayyorlash kursi о qituvchilariga amaliy yordam berishi mumkin. Bitiruv malakaviy ishi Kirish, 3 bob, 11 ta
paragraf, 1 ta jadval, 8 ta rasm, xulosa va adabiyotlar rо yxatidan iborat bо lib, uning umumiy hajmi 59 betni tashkil etadi. 5
6
I BOB. SIQILGAN GAZDA ISHLAYDIGAN GAZ BALLONLI USKUNALAR Gaz yonilg'ilari turlari va gazning benzindan ustunliklari Respublikamiz
mustaqilligidan so'ng mamlakatimizda avtomobil sanoati paydo bo'ldi va avtomobil parki keskin darajada o'sdi va hozir ham o'sib bormoqda. Avtomobil
yonilg'isi sifatida qo'llaniladigan benzin va dizel yonilg'ilariga bo'lgan talabning o'sishi ularga muqobil yonilg'ilardan foydalanishni taqazo etdi va hozirgi
kunda tannarxi jihatidan arzon bo'lgan tabiiy gazlardan avtomobillarning motor yonilg'isi sifatida foydalanish yo'lga qo'yilmoqda. 2 Shuni ta'kidlashimiz
kerakki respublikamizda tabiiy gazning ko'plab zahiralari bor va bu zahiralarda yuqori sifatli tabiiy gazlar bo'lib ulardan avtomobil dvigatellari uchun yonilg'i
sifatida foydalanishda ortiqcha gazni qayta ishlash yoki kimyoviy usullarda ishlov berish texnologiyalari qo'llanilmasdan to'g'ridan to'g'ri yonilg'i sifatida
foydalanish mumkin. Bundan tashqari motor yonilg'isi sifatida qo'llaniladigan tabiiy gaz neft mahsulotlaridan ustun turadi. Ulardan foydalanishda
dvigatelning yuqori texnikiqtisodiy ko'rsatkichlariga erishiladi, chunki tabiiy gaz juda yaxshi antidetanision hossalarga ega, havo bilan aralashma hosil qilishi
xususiyati juda yaxshi va hava bilan istalgan nisbatda aralashmalar hosil qilishi mumkin. Gazli dvigatellarda aralashma deyarli to'liq yonadi va ishlatilgan
gazlarning zaharliligi ancha past bo'lganligidan atrof-muhit kam zararlanadi. Avtomobillar uchun motor yonilg'isi sifatida qo'llaniladigan tabiiy gazlar: siqilgan
va suyultirilgan turlarga bo'linadi. Suyultirilgan gazlar normal haroratlarda ( 20 C dan +20 C gacha) unchalik katta bo'lmagan bosimlarda (1,0...2,0 MPa
kgs/sm2) suyuq holatda bo'ladi. Bunday gazlarning asosiy komponentlari - etan, propan, butan va ularga juda yaqin to'yinmagan uglevodorodlar - etilen,
propilen, butilen va ularning izomerlari kiradi. MDH davlatlarida ishlab 2 Qodirov S.M. Avtomobil va traktor dvigatellari. T.: О qituvchi
7
chiqarilayotgan gaz ukunalari jamlamasi umumiy og'irligi 40 kg dan 60 kg gachani tashkil etadi va engil avtomobillarda o'rnatish imkoniyatini beradi.
Bunday uskunalardagi ballon hajmi avtomobilning 300 km atro da masofa bosib o'tishini ta'minlaydi, bu qiymat avtomobilning benzin bilan ishlaganda 400
km masofani bosib o'tishiga mos keladi. Siqilgan tabiiy gaz normal sharoitlarda istalgan bosimda gazsimon holatda bo'lib, ularga asosan metan va vodorod
kiradi. Avtomobil transportida yonilg'i sifatida eng ko'p qiziqish metanga ko'p. Chunki metan qazib olinayotgan tabiiy gazning asosiy qismini (92-99%) metan
tashkil etadi. 3 Metan 20 MPa bosimgacha siqiladi va qalin devorli ballonlarda saqlanadi. Etan, propan va butan 1,6 MPa bosimda suyuq holatga o'tadi va
ular ham shu bosim ostida ballonlarda saqlanadi. Gazlarning qo'llanilishi porshen va gilza devorlaridan moy pardasining yuvilib ketishiga barham beradi,
yonish kameralarida qurum hosil bo'lishini kamaytiradi, benzin bug'lari bo'lmaganligi uchun silindr gilzalarining devorlaridagi moy kuyib ketmaydi, natijada
dvigatelning ishlash muddati va moy almashtirish davri 1,5-2 martaga uzayadi. Biroq, gaz ballonli avtomobillarda ta'minlash tizimi murakkab, yong'in va
portlash xavfsizligiga qo'yiladigan talablar esa yuqori bo'ladi. Gaz havo bilan aralashganda benzinga nisbatan ko'p hajmni egallagani uchun gazli
dvigatellarning quvvati karbyuratorli dvigatelga qaraganda 10-20% kam bo'ladi. Gaz ballonli uskunalarning katta vazni tufayli avtomobil o'zining yuk
ko'taruvchanlik imkoniyatining bir qismini yuqotadi. Shuningdek, tabiiy gazning motor yonilg'si sifatida asosiy kamchiliklaridan biri hajmiy konsentrasiya
energiyasining kamligidadir. Agar bir litr suyuq yonilg'ining yonishdagi issiqlgi kdj bo'lsa, normal sharoitlarda tabiiy gaz uchun bu qiymat 33,52 35,62 kdj ni
tashkil etadi, ya'ni yonishdagi issiqlik miqdori 1000 martagacha kamdir. Shu sababga ko'ra gazdan transport vositalarida 3 Borovskiy Y.I. va boshqalar
«Avtomobillarning tuzilishi, texnik xizmat kо rsatish va ta mirlash». Toshkent «Talkin»
8
motor yonilg'isi sifatida foydalanish uchun gazni dastlab yuqori bosim MPa ga siqish kerak, buning uchun esa uni saqlashda maxsus ballonlardan
foydalanishni taqazo qiladi. Gazni bosim ostida saqlash uchun uglerodli va legirlangan po'latlardan tayyorlangan va MPa bosimga mo'ljallangan gaz
ballonlari ishlab chiqariladi. Har bir ballon ga bilan to'ldirilmagan holatda massasi 100 kg dan og'ir va bunday ballonlarni engil avtomobillarga o'rnatishda
ularning foydali yuk ko'tarishi kamayadi. Shuning uchun bunday ballonlar asosan yuk avtomobillarida va avtobuslarda qo'llaniladi. Gaz yonilg'isining
qo'llanilishi dvigateldan chiqayotgan ishlatilgan gazlar tarkibidagi zararli uglerod oksidi, azot ikki oksidi va uglevodorodlarning umumiy miqdorini
kamaytiradi. Ayniqsa ishlatilgan gaz tarkibida qo'rg'oshin umuman bo'lmaydi. Chiqayotgan gazlarning tutunligi gaz yonilg'isini yoqqanda benzin bilan
ishlagandagidan ko'ra 3 marta kam, dvigatel ishchi rejimini to'g'ri tanlaganda undan chiqayotgan shovqinlar darajasi kam va bu holat ayniqsa shahar
sharoitida muhim hisoblanadi. Eng asosiysi gaz yonilg'isining narxi benzin narxiga ko'ra ancha arzon hisoblanadi. 8
9
1.2-. Avtomobil gaz ballonli uskunalarining o'rnatilishi va tuzilishi Bugungi kunda avtomobillarni gaz bilan ishlashga o'tkazish uchun 4 ta avlod uskunalari
mavjud (hozirgi kunda 5-avlodi sinab ko'rilmoqda). Bulardan eng ko'p tarqalgani II va IV avlod gaz ballonli uskunalar hisoblanadi. І avlod gaz ballonli
uskunalarning ishlash prinsipi quyidagi ketma ketlikda bo'ladi.gaz balloni 200 atm bosim ostida metan bilan to'ldiriladi va u po'lat quvurcha orqali reduktor
bilan ulangan. Reduktorda gaz 1 atm gacha kamayib aralashtirgichga va yonish kamerasiga keladi. 4 Aralashtirgichdan oldin bosimni mexanik rostlagich
o'rnatilgan (1-rasm). Benzin-gaz qo'shgichi ikkita elektromagnit klapanni ajratib qo'shadi. 1- rasm. І avlod gaz ballonli uskunalarning o'rnatilishi sxemasi. 1-
gaz ballon; 2-yonilg'i quyish uzeli; 3- metall gaz quvur; 4- elektromanit klapan; 5- quvvat registri; 6-reduktor; 7-aralashtirgich; 8-yonilg'i turini qo'shgich. 4
Mamatov X. «Avtomobillar». Toshkent «Uzbekiston»
10
II avlod avtomobil gaz ballonli uskunalari sxemasi 2-rasmda keltirilgan. 2-rasm. II avlod gaz uskunalari umumiy ko'rinishi. 1-ballon; 2-multiklapan; 3-
yuqori bosimli gaz magistrali; 4- chiqarilgan yonilg'i quyish qurilmasi; 5- gaz elektromagnit klapan- ltr; 6-bo'g'latgich reduktor; 7-dozator; 8-gaz havo
aralashtirgich; 9-benzin elektromagnit klapani; 10- gaz-benzin qo'shgich. Siqilgan gaz bosim ostida ballon 1 dan yuqori bosimli gaz magistrali 3 ga keladi.
Ballondan kelayotgan gaz sar multiklapan 2 orqali amalga oshiriladi va bu klapan orqali yonilg'i quyish qurimasi 4 yordamida yonilg'i ham quyiladi.
Ballondan chiqayotgan gaz gaz magistrali orqali gaz klapan- ltr 5 ga keladi va u erda gazning tarkibidagi har xil qo'shimchalar va smolalar qoldiqlaridan
tozalanadi. Shuningdek klapan- ltr dvigatel ishlashi to'xtaganda va benzinga ishlayotganda kelayotgan gazni yopadi. Keyinchalik tozalangan gaz quvurlar
bo'ylab ikki bosqichli reduktorbo'g'latgich 6 ning birinchi bosqichiga kiradi. Bu erda gaz bosimi 0,2 MPa gacha kamayadi va keyin ikkinchi bosqichga o'tib
gazning bosimi atmosfera bosimi qiymatigacha kamayadi. Reduktor va bo'g'latgich hamda sovutuvchi suyuqliklar hisobiga gaz suyuq fazadan gazsimon
holatga o'tadi. 10
11
Avtomobil dvigatelining ishlashi bilan kirish kollektorida hosil bo'ladigan so'rish tasirida reduktor-bo'g'latgich ikkinchi bosqichidan gaz dozalash
qurilmasiga keladi. Keyinchalik kichik bosimli shlang bo'ylab oqib dozator 7 orqali havo ltri va karbyurator drosselioralig'iga o'rnatilgan aralashtirgich 8 ga
keladi. Dvigatelning gaz yoki benzin rejilarida ishlashini boshqarish asboblar joylashgan panelda o'rnatilgan yonilg'i turini qo'shgich 10 yordamida amalga
oshiriladi. Gaz pozisiyasi tanlanganda elektromagnit gaz klapani 5 da kuchlanish pasayadi va elektromagnit benzin klapanini yopadi. Va, aksincha, gazdan
benzinga o'tishda qo'shgich gaz klapanini yopadi va benzin klapanini ochadi. Yorug'lik diodlari yordamida dvigatel qanday yonilg'iga ishlayotganini nazorat
qilib turiladi. Shuningdek qo'shgich gaz aralashmasini boyitishni boshqaruvchi maxsus tugmachaga ham ega. 3-rasm. III avlod gaz ballonli uskunaning
avtomobilga o'rnatilishi. 1 forsunkalar emulyatori; 2 yonilg'i turini qo'shgich; 3 boshqaruvchi elektron blok; 4 elektromagnit gaz klapani; 5 gaz aralashtirgich
qurilma; 6 dozator; 7 reduktor-bo'g'latgich; 8 lambda-zond; 9 neytralizator; 10 gaz balloni; 11 armatura; 12 quyish qurilmasi. ІІІ avlod (lambda-nazorat tizimi)
sxemasida ІІ avlod uskunalari ishlash prinsipi saqlangan bo'lib, undan farqi quvvat registri dvigatel chiqish kollektorida lambda-zond ko'rsatkichlari
asoslarida elektron sxema orqali boshqariladi. Bu orqali dvigatelning joriy ishlash rejimi uchun yonish kamerasidagi aralashmaning maqbul tarkibi avtomatik
ravishda rostlanadi. Bu esa yonilg'ini tejash imkonini 11
12
beradi va quvvatning yuqolishini kamaytiradi. 5 Lambda-nazorat tizimi lambdazond bilan jihozlangan injektorli avtomobillarda qo'llaniladi. Avtomobillar
uchun gaz ballonli uskunalar IV avlodi sxemasi 2-rasmda keltirilgan. Bu turdagi gaz ballonli uskunalar gazni taqsimlab tarqatishga konstruktsiya qilingan. 4-
rasm. IV avlod gaz ballonli uskunalar o'rnatilish sxemasi. Gazni taqsimlab purkash har bir silindrga alohida forsunkalar orqali zaruriy miqdordagi gazni
uzatish ketma-ket purkash prinsipiga asoslangan. Bunda avtomobil dvigatelini ishga tushirish benzin yordamida amalga oshiriladi. Dvigatel ishga
tushirilgandan keyin gaz rejimiga o'tish qo'shgich orqali amalga oshiriladi. Bosim ostida ballonda bo'lgan siqilgan gaz tarkibi va atrof muhit haroratiga bog'liq
ravishda reduktorda bo'g'lanadi. Bunda chiqishdagi bosim kirish kolleкtoridagi bosimga ko'ra 0,95 bar yuqori bo'ladi. Dvigatel harorati gazni qo'shish uchun
etarlicha isiganda multiklapan va reduktor-bo'g'latgichlardagi elektroklapanlar ochiladi va bu holatda qo'shgich orqali yonig'i turini nazorat qilish va tanlash
imkonito'g'iladi. 5 Mamatov X. «Avtomobillar». Toshkent «Uzbekiston»
13
Gaz ballonli uskunalar jamlanmasi asosiy uzellari quyidagilar hisoblanadi. 1. Reduktorbo'g'latgich Yonilg'i aralashmasini isitish, uni bo'g'latish va bosimni
atmosfera bosimiga yaqin qiymatlargacha pasaytirish uchun xizmat qiladi. 2. Gaz reduktori Gaz reduktori bir, ikki, uch bosqichli qilib ishlab chiqariladi.
Avtomomobillar-da asosan ikki bosqichli gaz reduktorlar qo'llaniladi 3. Dozalash qurilmalari 4. Gaz aralashtirgichlar 5. Elektromagnit gaz klapani 6.
Elektromagnit benzin klapani Gazlarni dozalash va gaz havo aralashma sifatini ta'minlab berish uchun xizmat qiladi. Dvigatelnng ishlash rejimini o'rnatadi.
Ishchi aralashmalarni tayyorlash va ularni uzatishni rostlash, hamda dvigatel ish rejimiga bog'liq ravishda gaz aralashmasini uzatish uchun xizmat qiladi Gaz
magistralini avtomobil to'xtab turgandayoki dvigatel benzinga ishlaganda yopish uchun xizmat qiladi. Yonilg'i aralashmasini tozalash uchun ltr bilan
jihozlangan. Karbyuratorli dvigatellarda gaz bilan ishlashda benzin kelishini yopadi. Injektorli avtomobillarda uning funksiyasini forsunka emulyatori bajaradi.
13
14
7. Yonilg'i turini qo'shgich Avtomobil saloniga o rnatiladi. Benzin yoki gaz ga qo shish ishlari bajariladi. 8. Multiklapan Ballon bo'g'ziga o'rnatiladi.
Zapravka qiladigan, sarf klapanlarni, gaz sathini ko'rsatkichlarni o'z ichiga oladi. 9. Ventquti Ballon bo'g'ziga o'rnatiladi. Ichiga multiklapan joylashtiriladi. Gaz
chiqqanda ventquti ballondan uning bo'g'larini bagajdan tashqariga olib chiqib ketadi. 10. Quyish qurilmalari Yonilg'i quyish paytida quyish shlangini gaz
balloni bilan bog'laydi. Odatda orqa bamperdan qo'yiladi. 11. Gaz ballonlari 12. Uzatuvchi po'lat quvurlar Siqilgan gazlarni saqlash uchun xizmat qiladi.
Silindrik va toroid ko'rinishlarda bo'ladi. Texnika havfsizligiga ko'ra to'liq hajmining 80% dan ortiq bo'lmagan holda to'ldiriladi. Propan-butan va metanli
gazlar uchun alohida-alohida bajarilishlarda ishlab chiqariladi. Yuqori bosimli gazni gaz reduktoridan past bosimli reduktorgacha uzatish uchun xizmat qiladi.
14
15
1.3- Gaz bilan ishlaydigan avtomobillarning ta minlash tizimi Gaz bilan ishlaydigan dvigatellar zamonaviy shahar transport vositalarida keng qo
llanilmoqda. Bunda siqilgan yoki suyultirilgan holatdagi tabiiy, sanoat va sintetik gazlardan foydalaniladi. Siqilgan va suyultirilgan gazlar maxsus ballonlarda
saqlanadi, shuning uchun ham transport vositalarini gaz ballonli deyiladi. Odatda, gaz bilan ishlaydigan dvigatellarning suyuq yonilg ida ishlaydigan seriyada
(ommaviy ravishda) chiqarilayotgan dvigatellar bazasida (asosida) yaratiladi. Seriyada (ommaviy ravishda) chiqarilayotgan dvigatelni gazsimon yonilg i bilan
ishlashga o tkazishda, uning asosiy qism va uzellari o zgarmagan holda qoladi. Gaz bilan ishlaydigan modi katsiyasini asosiy farqi yonilg i uzatish tizimi,
yonuvchi aralashmaning alangalanishi va tartibga solishlikdadir. Karbyuratorli dvigatellarni gazsimon yonilg iga o tkazish ikki usulda amalga oshiriladi.
Birinchi usulda standart karbyurator dvigatelini gazballon qurilmalar bilan jihozlab, uning gaz modi katsiyasini yaratish. Bu holda dvigatelni ham benzinda,
ham gazda ishlash imkoniyati saqlanib qoladi. 6 Shu bilan birga benzinda dvigatel to la quvvatga erishsa, gazda esa quvvat biroz pasayadi. Ikkinchi usulda
karbyurator dvigateldan gazsimon yonilg ida to la quvvatga erishuvchi maxsus gaz dvigateli yaratiladi. Bunday dvigatellar siqish darajasini yuqorilatganligi va
gaz aralashtirgich o rnatilishi tufayli samaradorlik ko rsatkichlari ancha yaxshilanadi. Dizel dvigatellarini gazsimon yonilg iga o tkazish ham ikki usulda amalga
oshiriladi. Birinchi usul dizelni uchqun bilan alangalanadigan gaz dvigateliga qayta jihozlash (aylantirish). Buning uchun silindrlardagi siqish darajasi 8-9
gacha kamaytirilib, o t oldirish tizimi va gazballon qurilmalari o rnatiladi. Ikkinchi usul (gaz dizeli) dvigatelni ayni bir vaqtda dizel yonilg isi va gaz bilan
ishlashini ko zda tutadi. Gazsimon yonilg i uzatish uchun dvigatel gaz ballon qurilmasi bilan jihozlanadi. Gaz aralashtirgich orqali kiritish quvuriga uzatiladi va
6 Borovskiy Y.I. va boshqalar «Avtomobillarning tuzilishi, texnik xizmat kо rsatish va ta mirlash». Toshkent «Talkin»
16
havo bilan aralashgan holda silindrlarga so riladi. Siqish taktini oxirida silindrlarga o t oldirish uchquni rolini bajaruvchi dizel yonilg isi purkaladi. Uning
miqdori odatdagi dizel jarayonida sar anadigan miqdorni 20 foizini tashkil qiladi. Bu usulda dvigatel konstruksiyasiga tub o zgartirish kiritilishi talab
qilinmaydi. Avtomobil dvigatellari uchun gaz dizel usuli keng tarqalgan. Ikkala usul ham aksariyat statsionar dvigatellari uchun qo llaniladi. Gaz bilan
ishlaydigan dvigatelning ish sikli benzinli dvinatelning ish sikli benzinli dvigatelning ish siklidan deyarli farq qilmaydi. Dvigatelini gazsimon yonilg i-da ishlashi
uchun avtomobilga o rnatiladigan asbob-anjomlar (jihozlar) komplektini gaz ballonli qurilmalar deyiladi. Gaz ballonli qurilmalar asosan ikki xil turga ajratiladi:
siqilgan va suyultirilgan gazlar uchun. Gaz ballonli qurilmani o ziga xosligi shundan iboratki, gaz har qanday holatda ballonlarda katta bosim ostida oqib
chiqadi. Shuning uchun tizimga gaz bosimini kamaytirish imkoniyatini yaratuvchi reduktor kiritiladi. Siqilgan gaz bilan ishlaydigan gaz ballonli uskunalarning
prinsipial (asosiy) sxemasi 5-rasmda engil avtomobillarda joylashuvi sxemalari 6-rasmda keltirilgan. 5-rasm. Gaz ballonli uskunalarning prinsipial (asosiy)
sxemasi. 1-ballonlar; 2-biriktiruvchi armatura; 3-po lat naychalar; 4-sar ash jo mragi; 5-to ldirish jo mragi; 6-isitgich; 7-ishlatilgan gazlarni chiqarish tizimining
quvuri; 8-dozalovchi shayba; 9-magistral jo mrak; 10- ltr; 11-reduktor; 12-quvur bilan ulovchi naycha; 13-kiritish quvuri; 14-drossel zaslonkasi; 15-taglik; 16-
purkagich; 17-karbyurator-aralashtirgich; 18-forsunka; 19-salt ishlash naychasi; 20-past bosim manometri; 21-yuqori bosim manometri. 16
17
20 MPa bosimgacha siqilgan gaz ikki guruhga (I va II) ajratilgan har biri 50 l xajmli yuk platformaning ostiga o rnatilgan beshta po lat ballonlarda 1
saqlanadi. Ballonlar bir-biri bilan o zaro ulovchi armatura 2 va naychalar 3 bilan tutashtirilgan. Avtomobil ramasining di erensiyalanishi natijasida naychalalr
3 sinib ketmaslilgi uchun ular kompensatorlar bilan ta minlangan. Gaz ballonlardan 1 sar ash ventili 4 isitgich 6 orqali magistral ventilga 9 undan so ng ltrda
10 tozalanib, reduktorga 11 o tadi. Reduktorda 11 gazning bosimi atmosfera bosimigacha kamaytiriladi. 6-rasm. Gaz uskunalarining avtomobilda joylashuvi
sxemasi. 1 ventilyasiya quvuri; 2 germetik quti; 3 armatura; 4, 11 troyniklar; 5 aralashtirgich; 6 dozator; 7 boshqarish bloki; 8 elektromagnit gaz klapani ltr
bilan; 9 reduktor-bo'g'latgich; 10 elektromagnit benzin klapani; 12 salonni isitgich; 13 isitgich jumragi; 14 yuqori bosim quvuri; 15 dyuralyumin ballon; 16
ejektorlar; 17 o'tish quvurchasi; 18 quyish qurilmasi. Gazning bosimi keskin pasyishi (kengayishi) sababli, agarda uning tarkibida nam bo lsa, muzlab qolib
tizimni meyoriy ishlashini buzilishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun gaz isitgich 6 orqali uzatiladi. Gazni isitish uchun ishlatilgan gazlarning issiqligidan
7,8 foydalaniladi. Dvigatel ishlamay turganda reduktor gaz magistralini berkitib qoyadi. Ishlayotgan dvigatelda esa hosil bo lgan siyraklanish evaziga gaz
forsunka 18 orqali karbyurator-aralashtirgichga 17 o tadi va havo bilan aralashib, gaz-havo 17
18
aralashmasi tayyorlanadi. Salt ishlash rejimida gaz bevosita naycha 19 orqali drossel ostki qismiga kiritiladi. Yuqori bosim manometri 21 yordamida
ballonlardagi gaz bosimi va unga proporsional ravishda miqdori nazorat qilinadi. Past bosim manometri 20 yordamida esa reduktorning ishlashi nazorat
qilinadi. Ikkala manometr ham avtomobil kabinasidagi asboblar taxtachasiga o rnatilgan. Ballonlar gaz bilan ventil (jo mrak) 5 orqali to ldiriladi. Rasmda
keltirilgan qurilma universal bo lib, rezervdagi benzin yonilg i tizimi tufayli, ehtiyot bo lganda benzinda ham meyoriy ishlashlik imkoniyatini beradi.
Suyultirilgan gaz bilan ishlaydigan qurilmalarda gazni bug simon holatga o tishi maxsus issiqlik almashtirgichda, ya ni bug latgichda sodir bo ladi.
Suyultirilgan gaz qurilmasning o ziga hosligi, undagi ish bosimi ballondagi gaz miqdoriga bog liq bo lmay, balki gaz, siqilgan gaz qurilmasidan farqli ravishda,
ballondagi suyultirilgan gaz miqdorini aniqlash uchun aralashmasining komponent tarkibi va atrof-muhit haroratiga bog liqligidadir. Suyultirilgan gaz
qurilmasidamaxsus sath ko rsatkich o rnatilishi lozim bo ladi. Suyultirilgan gaz platforma ostida o rnatilgan va ramaning chap tomon lonjeroniga qotirilgan
xajmi 225 litrli ballonda 20 saqlanadi. Ballonning old devoriga sar ash ventillari o rnatilgan bo lib, ular orqali gaz ballon o lchagichidan (troynigidan) 19 tezlik
klapaniga 18 o tadi. Gaz yuqorida o rnatilgan sar ash ventilidan esa suyuq fazadan olinadi (5-rasm). Suyultirilgan gaz bilan ishlaydigan qurilmali
avtomobilining ta minlash tizimini (7-rasm) da keltirilgan. 18
19
7-rasm. Avtomobilning suyultirilgan gazli ta minlash tizimining sxemasi: 1-kiritish kollektori; 2-reduktordan salt ishlash tizimi aralashtirgichi; 3-reduktor
ва aralashtirgich orasidagi naycha; 4-reduktordan kiritish quvuri orasidagi shlang; 5-reduktordan ishga tushirishtizimining elektromagnit klapani orasidagi
naycha; 6- bug latkichdan reduktor orasidagi naycha; 7-gaz aralashtirgichi; 8-gaz reduktori; 9-gaz reduktorining lltri; 10-ishga tushirish tizimining
elektromagnit klapani; 11-ishga tushirish tizimi klapanidan aralashtirgich orasidagi naycha; 12-elektromagnit klapanidanbug latgich orasidagi yuqori bosim
shlangi; 13-bug latgich; 14-rezerv tizim karbyuratori; 15-elektromagnitli klapani; 16,17-naychalar; 18- tezlik klapani; 19-ballon uchligi (troynigi); 20-
suyultirilgan gaz balloni. Uchlikdan (troynikdan) 19 gaz naychalar 16, 17 orqali elektromagnit klapaniga 15 o tadi. O t oldirish ulanganda gaz yuqori bosimli
shlang orqali 12 dvigatelning kiritish kollektoriga 1 o rnatilgan bug latkichga 13 uzatiladi. Bug latgichdan 13 gaz ikki pog onali reduktorga 8 kiradi va bosimini
kamaytiradi. Reduktorning birinchi pog onasidan oldin ltr 9 o rnatilgan. Reduktorning ikkinchi pog ona bo shlig idan gaz dozalovchi-ekonomayzer
qurilmasiga o tadi va undan dvigatelning ish rejimiga mos ravishda kerakli miqdordagi gaz aralashtirgichga 7 yuboriladi. Dvigatelning ishga tushirish tizimi
dozalovchi jiklerli elektromagnit ishga tushirish klapani 10, naychalar va klapanni o chirgichlarini o z ichiga oladi. Sovuq dvigatelni o t oldirishda ishga
tushirish klapani ulangandan so ng, gaz reduktorni 19
20
birinchi pog onasidan bosim ostida naycha 2 orqali aralashtirgichni salt ishlash tizimiga o tadi. Ta minlash tizimining ishlashi haydovchi kabinasiga o
rnatilgan manometr orqali nazorat qilinadi. Reduktorning birinchi pog onasidan so ng gaz bosimi 0,12 0,15 MPa bo lishi lozim. Gaz reduktorining vazifasi
ballondan dvigatelga kirayotgan (o tayotgan) gaz bosimini kamaytirish, dvigatelni ish rejimlariga mos ravishda aralashtirgichga uzatilayotgan gaz miqdorini
avtomatik rostlash (o zgartirish) hamda dvigatel ishlashdan to xtaganda gaz magistralini bir lahzada uzib qoyishdan iborat. Konstruktiv nuqtai nazaridan
avtomobil gaz reduktorlari dozalovchi, pasaytiruvchi qurilmalar va pnevmatik yuritmali ekonamayzerdan iborat membrana-richag turli ikki pog onali
avtomatik bosim rostlagichidir. Yuqori bosimli reduktor siqilgan gazning bosimini 20 dan 0,9-1,15 MPa gacha pasaytirish uchun mo'ljallangan. Reduktorda
gaz bosimining pasayishi, uning klapan va o'rindiq orasidagi tirqishdan past bosimli kameraga o'tish chog'ida kengayishi oqibatida ro'y beradi. Siqilgan gaz
yuqori bosimli bo'shliqqa shtuser orqali kirib boradi. Klapan bosuvchi prujina kuchining ta'siri ostida ochiladi. Bu kuch, qachonki membrana ostidagi gaz
bosimi bilan muvozanatlashgunga qadar membrana va turtkich orqali klapanga uzatiladi. Kuchlar muvozanatlashgandan so'ng, klapan prujina ta'siri ostida
yopiladi. Reduktor ishchi bosimni avtomatik tarzda ushlab turadi. Agar bosim 0,45 MPa dan past bo'lsa, reduktor klapani doimiy ochiladi, shunda haydovchi
kabinasidagi nazorat chirog'i yonadi. Bordi-yu ishchi bosim qandaydir sabablarga ko'ra 1,7 MPa dan ortib ketsa, saqlagich klapan ishga tushadi. Gazisitkich
gazni oldindan isitish uchun, ayniqsa, qishki davrlarda zarurdir. Isitkich bo'lmasa, gazda bo'lgan uglekislota va namlik yuqori bosimli reduktorda muzlab
qolishi mumkin. Isitkichning qisqa kirish quvuri, egiluvchan metall shoxobcha vositasida shovqin so'ndirgichning chap tomondagi qabul qilish quvuriga
ulangan. Ishlatilgan gazlar isitkichdan chiqarish qisqa quvuri orqali atmosferaga chiqarib yuboriladi. 20
21
Elektromagnit klapan- ltrga gaz reduktordan 0,9-1,15 MPa bosim ostida keladi. Filtr korpus, elektromagnitli klapan, namatli ltrlovchi element, qalpoq,
kiritish va chiqarish shtuserlaridan tashkil topgan. O't oldirish tizimi uzib qo'yilgan paytda elektromagnit klapani prujina ta'siri ostida yopiq holatda bo'ladi va
gazni past bosimli reduktorga o'tkazmaydi. O't oldirish tizimi ulanishi bilan klapan ochilib, mexanik aralashmalardan tozalangan gaz past bosimli reduktorga
va undan so'ng aralashtirgich va karbyuratorga kirib keladi. Filtr qalpog'i korpusga o'rnatilganda, rezina halqa bilan zichlanadi. Past bosimli gaz reduktori
membrana turidagi, kuchni diafragmadan klapanga richaglar vositasida uzatuvchi, bosimni ikki bosqichda avtomatik ravishda rostlovchi agregatdir.
Reduktorning asosiy vazifasi aralashtirgichga kelayotgan gazlar bosimini pasaytirishdir. Reduktorda bosimni rostlash bilan bir paytda, dvigatelning turlicha
ish rejimlariga zarur bo'lgan yonilg'i miqdorini, dozalovchi-ekonomayzer qurilmasi yordamida avtomatik tarzda rostlash ham amalga oshiriladi. Dvigatel
ishlamay turganda reduktorning chiqish qismida gazning ortiqcha bosimini va gaz magistralining yanada ishonchli berkitilishini ta'minlash uchun
dvigatelning kiritish quvuryo'liga ulanadigan membrana-prujina turidagi bo'shatish qurilmasi nazarda tutilgan. Reduktor ikki bosqichli bo'lib, ularning har biri
rostlash klapani, rezinali to'qimadan tayyorlangan tekis membrana, prujina va membranani klapan bilan birlashtiruvchi richakga ega. Ta'minlashning benzinli
purkash tizimi karbyuratordan va mexanik purkashlardan farq qiladi. Misol tariqasida ko'p nuqtali aralashmani purkash tizimin ko'rib chiqaylik. Tizimning
tuzilishi va ishlash prinsipi sxemasi 7-rasmda keltirilgan. Aralashmani tayyorlash va uni injektor tizimiga uzatishni bort kompyuter tizimi boshqaradi. Injektor
(forsunka) 21 bilan purkaluvchi yonilg'i miqdori elektron blok boshqaruvchi (EBB) 7 deb nomlanadigan bort kompyuterga keladi. Yonilg'i benzin 21
22
baki 5 dan benzonasos 3 yordamida ltr 4 kirituvchi quvurga keladi. Benzonasosdagi kuchlanish yoqish qul dan qo'shgich 1 va rele 2 orqali olinadi.
Yonilg'i kirish quvurlariga uning forsunkalari 21 yordamida dozalanib purkaladi, bunda elektr zanjiri EBB bilan ulangan holda bo'ladi. EBB dan keldaigan
signal bo'yicha dvigatel yonish kamerasidagi yonilg'i miqdori o'zgartiriladi. Haydovchi kirish kollektori oldidan o'rnatilgan drossel zaslonkasi 23 ning holatini
o'zgartirgan holda dvigatel tshlash rejimini boshqaradi. Havo uzatishni boshqarish salt yurish klapani 18 xizmat qiladi. Klapan EBB signali bo'yicha ishlaydi.
Dvigatelga kelayotgan havoning miqdori haqidagi ma'lumotlar va tirsakli va taqsimlash vallarining holati, dvigatel harorati, detonasiya kabilar EBB ga
o'rnatilgan datchiklar orqali olinadi. 8-rasm. Ko'p nuqtali purkash tizimi. 1 «Benzin-Gaz» qo'shgich;2 benzoasosni qo'shish relesi; 3 benzonasos; 4 yonilg'i
ltri; 5 benzobak; 6 bosim rostlagich; 7 EBВ; 8 injektor relesi; 9 havo ltri korpusi; 10 klapan; 11 yoqish zamogi; 12 elektron blok; 13 dozator; 14 past bosim
reduktori; 15 elektromagnit klapan- ltr; 16 harorat datchigi; 17 gaz aralashtirgich; 18 klapan; 19 datchik; 20 lambda-zond; 21 benzin injektori; 22 datchik; 23
drossel zaslonkasi; 24 elektrodvigatel; 25 havo sarf o'lchagichi. 22
23
Chiqish traktida o'rnatilgan katalitik neytralizator zararli chiqindilar asosiy komponentlari CO, CH, NOx larning miqdorini yonilg'i bilan havo o'rtasidagi
nisbatlarni (benzin va havo uchun 1:14,7; propan-butan uchun 1:16,1 va gaz uchun 1:17,2 nisbatlarni) tezda normallashtiradi. Qo'llanilgan kislorod datchik
lambda-zond ham deb ataladi. U doimiy ravishda yonish kamerasidagi yonmagan kislorod miqdorini bilvosita ko'rsatkich 1 orqali ifodalaydi. Forsunka yonish
kamerasida aralashmaning nisbati zaruriy miqdorlarini ta'minlab purkaydi, bunda koe sient 1 salgina kichik yoki unga yaqin qiymatlarda bo'ladi. Shunday
qilib katalitik neytralizatorning samarali ishlashi ta'minlanib beriladi. Hozirgi paytda purkab ta'minlash tizimining ko'plab pinsipial va konstruktiv sxemalari
mavjud bo'lib, ular avtomobil dvigatellari konstruksiyalar, tuzilishi va boshqa texnik-iqtisodiy tavsifnomalariga ko'ra tanlanadi Gaz ballonli uskunalar bilan
jihozlangan avtomobillarga texnik xizmat ko'rsatish Gaz ballonli uskunalar bilan jihozlangan avtomobillarga texnik xizmat ko'rsatishning o'ziga xos
xususiyatlariquyidagilardan iborat: avtomobil yoki uni tashkil etuvchi qismlarga issiqlayin ta'sir etish usullari qo'llanilsa, masalan, payvandlash ishlari bilan
bog'liq ochiq olovli ishlar, quritish kameralarida avtomobilni quritish va shu kabilar, quyidagi ishlar bajariladi: 1) gaz ballonidan gazlar chiqarilib yuboriladi; 2)
dvigatel va gaz jihozlari qismlarida qogan qoldiq gazlar chiqarib tashlanadi; 3) ballonlar neytral gaz bilan shamollatiladi; 4) barcha jumraklar yopiladi; 5)
ta'mirlash ishlari tugatilgandan so'ng gaz asboblari to'liq tekshirilib chiqiladi. avtomobil elektr jihozlarini ta'mirlash va ularga texnik ko'rsatish ishlarini
bajarishda quyidagishlar bajariladi: ballondagi barcha jumraklar yopiladi; 23
24
dvigateldagi qoldiq gazlar chiqariladi va kapot yuklar solinadigan orqa qism qopqog'i ochilib gaz hidi bo'lmasligiga erishiladi. Boshqa ishlar
avtomobillarga bajariladigan jarayonlar asoslarida olib boriladi. Suyultirilgan va siqilgan gazlar uchun mo'ljallangan gaz uskunalariga texnik xizmat ko'rsatish
ko'pgina umumiylikka ega. Ballondagi bosimi 20 MPa bo'lgan, siqilgan gazda ishlaydigan avtomobillarning gaz qurilmalariga xizmat ko'rsatish birmuncha
murakkabroq. Gaz ballonli uskunalarga texnik xizmat ko'rsatishni maxsus tayyorgarlikdan o'tgan va guvohnomaga ega bo'lgan malakali chilangarlar
o'tkazishi mumkin. Quyida misol tariqasida, ZIL-138A avtomobilining gaz ballonli uskunasiga texnik xizmat ko'rsatish bo'yicha ish turlarini keltiriamiz. Asosiy
nosozliklar. Ular birinchi navbatda tizim germetikligining buzilishiga va gazning sizib chiqishiga bog'liq. Reduksiyalovchi uzelning klapanini va korpus
detallarining birikmalarini germetik emasligi - yuqori bosim reduktorining asosiy nosozliklaridan biri hisoblanadi. Drossel zaslonkalari ochilganda
reduktorning chiqishida bosimning keskin pasayishi ltrni i oslanganligidan dalolat beradi. Past bosimli gaz reduktorining asosiy nosozliklari - dvigatel
ishlamayotganda klapanlar orqali gazni qo'yib yuborishi hamda gazni umuman yoki etarli darajada uzatmasligi hisoblanadi. Birinchi bosqich klapanining
nogermetikligini past bosim manometri yoki eshitish orqali aniqlash mumkin. Ikkinchi bosqich klapanining nogermetikligi dvigatelning o't olishini
qiyinlashtiradi, salt ishlash rejimida dvigatelning ishlashini yomonlashtiradi, dvigatel to'xtagach gaz kapot osti bo'shlig'iga sizib chiqadi. Birinchi bosqich
diafragmasi germetikligining buzilishi natijasida birinchi bosqich prujinasining rostlash gaykasidagi teshik orqali gazning sizib chiqishi hosil bo'ladi. Ikkinchi
bosqich diafragmasining germetikligi buzilganda, gaz, shu bosqichni rostlash nippelining qopqog'i orqali sizib chiqadi. Texnik xizmat ko'rsatish. Kundalik
xizmat ko'rsatishda, gaz ballonlarining mahkamlanishi va gaz tizimining hamma birikmalari germetikligi ko'rish orqali tekshiriladi. Ish kunining oxirida esa
ballonlar armaturalari va sar ash ventillari germetikligi tekshiriladi. Past bosimli gaz reduktoridan quyqum to'kiladi. Benzin 24
25
o'tkazuvchi birikmalarda va elektromagnitli klapan- ltrda benzinning tomchilashi bor yoki yo'qligi tekshiriladi. 1-TXK da KXK da bajariladigan ishlardan
tashqari, yuqori bosimli gaz reduktorining saqlash klapanining ishlashi ham tekshiriladi. Magistral, to'ldirish va sar ash ventillarining shtoklaridagi rezbalar
moylanadi. Magistral va yuqori bosimli reduktor ltrlarini ltrlash elementlari echib olinadi, tozalanadi va o'z o'rniga o'rnatiladi. Gaz tizimining germetikligi
siqilgan azot va siqilgan havo bilan tekshiriladi. Dvigatelning o't olishi va salt ishlash rejimida qanday ishlashi, ham gazda, ham benzinda tekshiriladi. 2-TXK da
KXK va 1-TXK da bajariladigan ishlardan tashqari, past va yuqori bosimli reduktorlarning germetikligi tekshiriladi va lozim bo'lganda chiqishdagi bosim
hamda saqlash klapanining ishga tushish bosimi rostlanadi (yuqori bosimli reduktorda). Past bosimli reduktorning birinchi va ikkinchi bosqichidagi bosim
qiymati ham rostlanadi. Gaz ballonining saqlash klapanini hamda yuqori va past bosim manomet-rlarini qanday ishlashi tekshiriladi. Karburatorning
mahkamlanishi hamda aralashtirgich o'tkazgichini karburatorga mahkamlanishi tekshiriladi. Isitkich echiladi, tozalab yuviladi va uning germetikligi
tekshiriladi, zaslonkani hamda uning yuritmasini qanday ishlashi tekshiriladi, so'ng o'z joyiga o'rnatiladi. Havo ltri echiladi va tozalab yuviladi, uning
vannasiga toza moy quyiladi. Aralashtirgich tekshiriladi va lozim bo'lganda, ishlatilgan gaz tarkibidagi uglerod oksidining eng kam miqdoriga rostlanadi.
Mavsumiy xizmat ko 'rsatish karburator-aralashtirgichni, reduktorlarni, ltrlarni va elekromagnitli to'sish klapanlarini qismlarga ajratish, tozalash va rostlash
ishlarini o'z ichiga oladi. Yuqori bosimli reduktorning saqlash klapanining ishga tushish bosimini ham tekshirib ko'rish lozim. Uch yilda bir marta gaz
ballonlari ko'rikdan o'tkaziladi. Qishda ishlatishga tayyorlashda cho'kindilar to'qiladi va avtomobilning benzin baki yuviladi. Gaz o'tkazgichlar va birikmalarni
nogermetikligi quyidagicha bartaraf etiladi: 25
26
1.Yuqori bosimli reduktor va ballonlar orasidagi trubkani ta'mirlash yoki almashtirish uchun (tashqi tomoni qizil bo'yoq bilan bo'yalgan) ballonlarni
sar ash ventillari berkitiladi, tizimdagi gaz ishlatib bo'lingandan yoki chiqarib yuborilgandan so'ng qismlarga ajratiladi va trubka almashtiriladi. 2.
Birikmalarning nogermetikligi gaykalarni qo'shimcha burash bilan tuzatiladi. Agar bu natija bermasa, u holda birikma qismlarga ajratiladi, trubka uchini
nippel bilan birgalikda kesib tashlanadi 3. Shikastlangan rezinali shlanglar almashtiriladi. Yuqori bosimli reduktor gazning bosimini reduktordan chiqishda 1,2
MPa bo'lishini ta'minlashi kerak. Rostlash ishlarini bajarishda bosimni ko'paytirish uchun vint soat strelkasi bo'yicha aylantiriladi. Past bosimli reduktor
ltrining to'rini tozalash uchun krestovinadagi magistral ventil berkitiladi, gazni ishlatib bo'lib o't oldirish tizimi o'chiriladi, ltrlovchi elementni bo'shatib
chiqariladi, to'rni echib olinadi va uni benzinda, asetonda yoki boshqa qandaydir erituvchida yuviladi, so'ng siqilgan havo bilan purkaladi. Reduktorni
avtomobilda rostlash mumkin, buning uchun qisqa chiqarish quvurining teshigiga, pezometrni ulaydigan trubkasi bo'lgan tiqin o'rnatiladi. Birinchi bosqich
bo'shlig'ini kirish joyiga ltr shtuseriga ulangan shlang orqali, kompressorda 0,22-0,6 MPa bosimgacha siqilgan havo uzatiladi. Birinchi bosqich bo'shlig'idagi
gaz bosimi 0,18-0,20 MPa bo'lishi lozim. So'ngra ikkinchi bosqich klapanining ochilishi rostlanadi. Buning uchun qopqoq echib olinadi, kontrgayka bo'shatiladi
va rostlash vintini, ikkinchi bosqich klapanidan havo chiqishi boshlanguncha bo'shatiladi (eshitish bilan aniqlanadi). Rostlash vintini 1/8-1/4 marta aylantirib
qotiriladi, klapan orqali chiqayotgan havoni to'xtashini eshitish orqali aniqlab, so'ng kontrgayka qotirib qo'yiladi. Reduktorni rostlashda, avval, ikkinchi
bosqich klapan tekshiriladi: tekshirishni ikkinchi bosqich diafragmasining sterjeni bo'yicha amalga oshiriladi. Gaz dvigatelini yurgazish paytida yuqori bosim
manometri bo'yicha ballondagi gaz miqdori tekshiriladi (bosim 1,2 MPa dan ko'p bo'lishi lozim), ballonlardagi sar ash ventillari va krestovinadagi magistral
ventil ochiladi. 26
27
Yonilg'i turini almashlab ulagichi " gaz " holatiga qo'yiladi, drossel zaslonkasini qo'l bilan boshqariladigan tugmachasini esa shunday holatga qo'yish
lozimki, bunda qizigan dvigatel ayl/min aylanish chastotasini hosil qilinsin. O't oldirish tizimi va starter ulanadi (aylantirish vaqti 5 sekunddan dan oshmasligi
lozim). Dvigatel ishlay boshlashi bilanoq starter uziladi va 1-2 daqiqadan so'ng drossel zaslonkasini sekin-asta bir oz ochiladi hamda valning ayl/min
aylanishlar chastotasida dvigatel qizdiriladi. Drossel zaslonkasini qo'l bilan boshqariladigan tugmachasi to'la ochiq holatga keeltiriladi. Dvigatelni gaz bilan o't
oldirishda havo zaslonkalarini berkitish tavsiya etilmaydi, chunki bunda aralashma quyuqlashib, dvigatelni o't oldirish qiyinlashadi. Agar dvigatel o't olgan
yoki benzinda ishlayotgan bo'lsa, u holda uni gazga o'tkazish uchun ballonlardagi va krestovinadagi ventillar ochiladi, yonilg'i turini almashlab-ulagichini "O"
holatiga, so'ngra qalqili kameradagi benzin ishlatib bo'lingandan keyin (dvigatel notekis ishlay boshlaydi) almashlab-ulagichni "gaz" holatiga o'tkaziladi va shu
bilan dvigatel gazda ishlay boshlaydi. Gazdan benzinga o'tishni teskari tartibda amalga oshiriladi. Gazda salt ishlashni rostlash, faqatgina toza qizigan
dvigatelda amalga oshiriladi. Dvigatel gazda o't oldiriladi va bir maromda drossel zaslonkasi ochiladi. Agar tirsakli valning aylanishlar chastotasi ayl/min
bo'lsa, rostlash bajarilmaydi, aks holda vintni burab gaz berilishini o'zgartiriladi. Dvigatel to'xtatiladi, aralashtirgich-o'tkazgich anesi ostidagi qistirma
teshikka ega bo'lgan qistirma bilan almashtiriladi va yana dvigatel yurgizilib, tirak vint yordamida valni turg'un aylanish chastotasi o'rnatiladi ( ayl/min). 27
28
II-BOB Muammoli ta lim metodi asosida Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar mavzusini o qitish 2.1- Muammoli ta'lim texnologiyasi
Respublikamizning hozirgi davrdagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish tamoyillari jahondagi taraqqiy etgan mamlakatlar qatoridan munosib o'rin olish uchun
ma'naviy salohiyatimizni va iqtisodiy qudratimizni yanada oshirish, ularni XXI asr ilmiy-texnika taraqqiyoti talablariga javob beradigan tarzda qayta qurishni
talab qiladi. Buning uchun yoshlarimiz dunyoqarashini o'zgartirish, ularning bilim va ma'naviyatlarini jahon andozalari darajasiga ko'tarish zarur. Bugun
jamiyat ta'lim maskanlari oldiga: maxsus qobiliyatini ularning mustaqil bilishlarini maqsadga muvo q ravishda rivojlantirishni vazifa qilib qo'ydi. Ana shu
vazifalarni hal etishda muammoli ta'lim texnologiyasi etakchi o'rinni egallaydi. Muammoli ta'lim bu mantiqiy krlash jarayoni (tahlil, umumlashtirish va
boshqa shu kabilar) va o'quvchilarning izlanishli faoliyati qonuniyatlarini (muammoli vaziyat, bilishga qiziqish, ehqtiyoj) hisobga olib tuzilgan ta'lim va
o'qitishning ilgari ma'lum bo'lgan usullarini qo'llash qoidalarining yangi tizimidir. Shuning uchun ham muammoli ta'lim ko'proq o'quvchi krlash
qobiliyatining rivojlanishini, uning umumiy rivojlanish va e'tiqodining shakllanishini ta'minlaydi. Didaktikaning barcha yutuqlarini istisno qilmay, balki ulardan
foydalangan holda muammoli ta'lim ilmiy bilim va tushunchalarni, dunyoqarashni shakllantirish, shaxs va uning intellektual faolligini har tomonlama
rivojlantirish vositasi sifatida rivojlantiruvchi ta'lim bo'lib qoladi. Muammoli ta'lim nazariyasi o'quvchi intellektual kuchining rivojlantiruvchi ta'limni tashkil
qilishning psixologik pedagogik yo'llari va usullarini tushuntiradi. Muammoli vaziyatlarning roli va ahamiyatini aniqlash o'quvchi faol krlash faoliyatining
psixologik-pedagogik qonuniyatlarini izchil ravishda hisobga olish asosida o'quv jarayonini qayta qurish g'oyasiga olib keldi. Yangi pedagogik 28
29
faktlarni nazariy jihatdan mulohaza qilib ko'rish asosida muammoli ta'limning asosiy g'oyasi aniqlanadi: muammoli ta'limda bilimning deyarli katta qismi
o'quvchilarga tayyor holda berilmaydi, balki o'quvchilarning tomonidan muammoli vaziyat sharoitlarida mustaqil bilish faoliyati jarayonida egallab olinadi.
Muammoli ta'limning asosiy vazifalari Umumiy vazifalar Maxsus vazifalar O'quvchilar tomonidan tizimi va aqliy hamda amaliy faoliyat usullarining
o'zlashtirilishi Bilimlarni ijodiy o'zlashtirish malakasini tarbiyalash, ya'ni mantiqiy usullar va ijodiy faoliyatning alohida yo'llarini qo'llash O'quvchilarning
mustaqil bilish va ijodiy qobiliyatlarining o'stirish Bilimlarni ijodiy qo'llash malakasi, ya'ni o'zlashtirilgan bilimlarni yangi vaziyatlarda qo'llashni hamda o'quv
muammolarini echa bilish ko'nikmasini hosil qilish O'quvchilar dunyoqarashining asosi bo'lgan ijodiy, erkin, mustaqil va tanqidiy krlashlarini tarkib toptirish
Ijodiy faoliyat tajribasini tarkib toptirish va to'plash Natija Ta'limning ilmiy saviyasini oshirish Ilmiy dunyoqarashni shakllantirish samaradorligini oshirish 29
30
Ma'lumki, shaxsning har tomonlama va garmonik rivojlanishining muhim ko'rsatikichi yuqori darajada kr yuritish qobiliyatining mavjudligidir. Agar
ta'lim ijodiy qobiliyatni rivojlantirishga olib borsa, u holda uni so'zning zamonaviy ma'nosida rivojlanuvchi ta'lim deb hisoblash mumkin. Rivojlanuvchi ta'lim
deb, ya'ni umumiy va maxsus rivojlanishga olib keladigan shunday ta'limni hisoblash mumkinki, unda o'qituvchi kr yuritishning qonuniy rivojlanishni
bilimga tayangan holda, maxsus pedagogik vositalar yordamida o'z o'quvchilarini fan asoslarini o'rganish jarayonida krlash qobiliyati va bilish ehtiyojini
shakllantirishga oid maqsadga yo'naltirilgan ish faoliyatini olib boradi. O'qitish jarayoniga muammoli o'qitish texnologiyasini qo'llash uchun o'qituvchi
quyidagi masalalarni hal qilishi lozim: 1. O'quv dasturi bo'yicha mavzularni muammoli dars shaklida o'tish mumkinligini; 2. Mavzu matnidagi masalalar
bo'yicha muammoli vaziyatni keltirib chiqaradigan savollar, topshiriqlarni aniqlash, bunda didaktikaning ilmiylik, tizimlilik, mantiqiy ketma-ketlik, izchillik
prinsiplariga amal qilish; O'quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish va boshqarishni ta'minlaydigan vosita va usullarini aniqlashi, ulardan o'z o'rnida va
samarali foydalanish yo'llarini belgilash zarur. 30
31
2.2- Muammoli ta'lim texnologiyasining yo'nalishlari va muammoni yaratish texnologiyasi O'quvchilarda fanning turli sohalaridan iloji boricha kengroq
ma'lumotlarni o'zlashtirishi bilan birga ularda mustaqillik, hayotga ijodiy munosabat malakalarini tarkib toptirishi kerak. Ana shu maqsadda o'qitishni
o'quvchilarning u yoki bu shakldagi ta'limiy faoliyati tadqiqotni eslatadigan, o'quvchilar uchun kash yotlar bilan tugaydigan, ya'ni ular mustaqil holda xulosa
chiqaradigan va qandaydir amaliy vazifani hal qiladigan metodlarga asoslanish taklif etiladi. Muammoli ta'lim masalalari bo'yicha juda ko'plab tadqiqot ishlari
amalga oshirilgan va bu ishlar hozirgi kunda ham doimiy ravishda amalga oshirilib borilmoqda. Hozirgi kunda kasbhunar kollejlarida мuammoli ta'lim
metodlari orasida quyidagi beshta asosiy metodlar farqlanadi: 1. Tadqiqot metodi. Bu metod, birinchidan, bilimlarni ijodiy qo'llanishini ta'minlashga,
ikkinchidan, ilmiy bilish metodlarini izlash jarayonida mazkur metodlarni va ularning qo'llanishini o'zlashtirishga qaratiladi. Uchinchidan, ijodkorlik faoliyati
xislatlarini shakllantiradi, to'rtinchidan, ana shunday faoliyatga qiziqish hamda ehtiyojni tarkib toptirishning sharti hisoblanadi. Ana shu xususiyatlarni
nazarda tutib metodni o'quvchilarning o'zlari uchun yangi muammoni hal qilish bo'yicha ijodkorlik faoliyatini tashkil etish yo'li sifatida ta'ri ash kerak.
O'quvchilar o'zlari uchun yangi sanalgan muammolarni hal qiladilar. Tadqiqot metodida topshiriqlarning shakli har xil, masalan, sinfda va uyda tez
bajariladigan topshiriqlar, dars jarayonini taqozo etadigan ishlar, ma'lum, lekin cheklangan muddatga mo'ljallangan uy vazifalaridan iborat bo'lishi mumkin.
Chunonchi jamoa xo'jaligining, zavodning, mazkur aholi punktidagi tashkilotning tarixini o'rganishga doir topshiriqlar g'oyat foydali va samarali tadbirlardir.
Tadqiqot metodining bosqichlari: 1) faktlar va hodisalarni kuzatish hamda o'rganish; 2) tadqiqotga doir tushunarsiz hodisalarni oydinlashtirish; 3) gipotezani
olg'a surish; 31
32
4) tadqiqotning rejasini tuzish; 5) rejani amalga oshirish; 6) echimni tuzish; 7) echimni tekshirish; 8) amaliy xulosalar. Tadqiqot metodida ham og'zaki va
matbuot so'zlari, ko'rsatmali vositalar, amaliy, yozma va gra k ishlar, laboratoriya ishi va hakazolardan foydalaniladi. 2. Qisman izlanish yoki evristika metodi.
O'quvchilarni asta - sekin muammolarni mustaqil hal qilishga yaqinlashtirish uchun ularga avvalo echimning ayrim bosqichlarini bajarishni o'rgatish, ularda
asta - sekin ko'nikma hosil qilish zarur. Tadqiqot metodining birinchi variantida o'quvchilarga ko'rsatilgan rasmga va so'zlab berilgan mazmunga savollar
tuzishni tavsiya etish orqali muammolarni ko'ra olish, aytilgan faktlardan xulosa chiqarish o'rgatiladi. Mazkur metodning boshqa bir varianti murakkab
masalani tushunilishi oson va har qaysisi asosiy masalani echishga yaqinlashishni engillashtiradigan kichik masalalarga ajratishdan iboratdir. O'zaro bog'liq
savollardan tashkil topadigan evristik suhbatni tuzish tadqiqot metodining uchinchi varianti bo'lib, mazkur savollarning har biri muammoni hal qilish yo'lidagi
qadam hisoblanadi va ko'plari o'quvchilardan faqat o'z bilimlaridan foydalanishni emas, balki izlanishlarni amalga oshirishni ham talab qiladi. 3. Tushuntirish,
namoyish etish metodi. Bu metodning asosiy vazifasi o'quvchilarning axborotni o'zlashtirishini tashkil etishdir. Uni axborot reseptiv metod, deb ham ataladi.
(resepsiya - idrok ) va unda o'qituvchi bilan o'quvchi faoliyati davom etadi.bu faoliyat shundan iboratki, o'qituvchi tayyor axborotni turli vositalar bilan beradi,
o'quvchilar esa ana shu faoliyatni idrok etadilar va eslab qoladilar. O'qituvchi axborot berishni og'zaki so'z (hikoya), matbuot (darsliklar, qo'shimcha
qo'llanmalar) dagi iboralar, ko'rsatmali qurollar va hokazolar yordamida amalga oshiradi. 32
33
O'qituvchilar bilimlarni o'zlashtirish uchun zarur ishlarni bajaradilar yangi axborotni tinglaydilar, ko'radilar, o'qiydilar, kuzatadilar va uni ilgarigi
o'zlashtirilgan axborot bilan taqqoslaydilar, xotiralarida olib qoladilar. 4. Muammoli bayon qilish. Ushbu metodning mohiyati o'qituvchi muammoni qo'yib,
uni o'zi hal qilishi va echimning ahamiyatini o'quvchilarga tushunarli ziddiyatlar orqali ko'rsatishdan iboratdir. O'quvchilar echimga olib boradigan yo'lning
mantig'ini, tavsiya etilgan gipotezalarning haqiqatga o'xshashligini, isbotlarning ishonchliligini kuzatadilar. Ular dastlabgi paytlarda xulosalarga ishonmasalar
ham, lekin keyinchalik muammoli bayon bilan muammolarni mustaqil hal etish jarayoni asta sekin muvo qlashuvi natijasida xulosalar chiqaradigan, ehtimol
o'z muhoqamalarining mantig'ini tuza oladigan bo'lib qoladilar. Shunga ko'ra o'qituvchi mustaqil hal eta oladigan muammolardan murakkabroq
muammolarni tanlash mumkin. 5. Reproduktiv metod. O'quvchilar ko'nikma va malakalarni egallashi, shu bilan bilimlarni o'zlashtirishning ikkinchi darajasiga
erishishi uchun o'qituvchi topshiriqlar tizimi orqali ularning o'zlariga berilgan bilimlarni bir necha marta eslatadi. U topshiriqlar beradi, o'quvchilar esa
topshiriqlarni bajaradilar o'xshash masalalarni echadilar, namunaga qarab turlaydilar va tuslaydilar. O'qituvchining necha marta va qanday oraliqlarda
takrorlashi o'zining qobiliyatiga, topshiriqning qiyin yoki osonligiga bog'liq. Muammoli boshlash bilan bayon qilish. O'qituvchi yangi bilimlarni bayon qilishni
boshlashda muammoli vaziyatni yaratsa, keyin o'quv materialini an'anaviy, axborot usulida tushuntiradi. Muammoli vaziyat faqat tushuntirishning boshida
vujudga keltiriladi,o'quv materialining o'zi muammoni hal qilish sifatida bayon etilmaydi. U eng oddiy hisoblanadi va muayyan vaqt davomida qo'llaniladi.
Umuman olganda muammoli vaziyatni qanday tushuntirish o'qituvchining iqtidori, tajribasiga bog'liqdir. Muammoli ta'lim talabalarning krlash jarayonini
ishga solib, ularning mavhum tafakkuri, analitik-sintetik faoliyatiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, chunki, bu texnologiya talabadan muammo asosida bayon etilgan
o'quv materialining 33
34
echimini topishni taqozo qiladi. O'quvchilar materialni tayyor holda emas, balki, o'zlari uchun yangi faktlar va hodisalarni ularga ilgari ma'lum bo'lgan
bilimlarga tayanib taqqoslash yo'li bilan tushuntirib borishlari kerak bo'ladi. O'quv jarayoni talabalar tafakkurining yuksak faolligiga erishib, ularning
mustaqilligini asta sekin o'stirib borish yuli bilan o'tadi. Muammoli vaziyat- sub'ekt (o'quvchi) bilan ob'ekt (masala) o'zaro ta'sirining o'ziga xos turi. Muammoli
vaziyat avvalo o'quvchining fan to'g'risida, topshiriqni bajarish usullari yoki shartlari to'g'risida yangi bilimlarni «kashf etishni» (o'zlashtirishni) talab etadigan
vazifani bajarish jarayonida paydo bo'ladigan muayyan psixik holatni xarakterlaydi. Muammoli vaziyat quyidagi hollarda vujudga keladi: 1. O'quvchilarning
bilimlari bilan ular yangi o'quv vazifalarini hal qilayotganlarida ularga qo'yiladigan talablar o'rtasida nomuvo qlik sezilib qolgan paytda muammoli vaziyat
paydo bo'ladi. O'quvchi o'z bilimining etarli darajada chuqur emasligiga yoki nihoyatda yuzaki ekanligiga ishonch hosil qilganida unda yangi nazariy va amaliy
bilimlar hamda ko'nikmalar hosil qilishga, ulardan foydalanish usullarini o'zlashtirib olishga extiyoj tug'iladi. 2. O'quvchi o'z bilimlari sistemasidan
foydalanganda vazifani to'g'ri hal qilish imkonini bera oladigan birdan bir zarur bilimlarni tanlab olishni bilolmay qolgan paytda muammoli vaziyat paydo
bo'ladi. Agar vazifani to'liq bo'lmagan ma'lumotlar bilan hal etish o'quvchini mustaqil bilim olish yuliga solsa, o'quvchi oldiga ortiqcha ma'lumotlar bilan hal
etiladigan vazifalar qo'yish- o'quvchini bilimlarni tanlash va baholashga majbur etadi, ya'ni uning mustaqil izlanish faoliyatini faollashtiradi. 3. O'quvchi o'z
bilimlaridan foydalanishning yangi amaliy shart sharoitlariga duch kelib qolganda muammoli vaziyat vujudga keladi. Aslida bu o'z bilimlarini amalda qo'llash
yullarini izlashdan iborat bo'ladi. 4. Vazifani hal etishning nazariy yuli bilan tanlangan usulning amaliyotda amalga oshirib bo'lmasligi o'rtasida, shuningdek
vazifani hal etishning amalda erishilgan natijasi bilan uni nazariy jihatdan asoslanganligi o'rtasida ziddiyat 34
35
yuzaga kelganda muammoli vaziyat paydo bo'ladi. Mashina va mexanizmlarni hamda texnologik jarayonlarning konstruktiv masalalarini hal etish, ularni
texnika jihatidan modellashtirish hamda rasionalizasiya qilish vazifalarini hal etish vaqtida bu kabi muammoli vaziyatlardan foydalanish alohida ahamiyatga
ega bo'ladi. O'qituvchi qo'ygan va o'quvchilar qabul qilgan muammolarni hal etish muammoli vaziyatni tahlil qilishdan, undagi qarama qarshiliklarni
tushunib olishdan va hal etilishi talab qilinayotgan konkret nazariy va amaliy masalani asta sekin ifodalab berishdan boshlanadi. Oqibat natijada har bir
o'quvchi bir qancha shunday savollarga duch kelib qoladi-ki, bu savollar undan gipotezalar qilishni, ularni asoslab berish, tekshirish hamda olingan natijalarni
baholashni talab etadi. Muammoni hal etish yo'lini topish uchun shunchaki qo'shimcha faktlar to'plashning o'zi etarli bo'lmaydi. U o'quvchilarning o'z tajriba
va bilimlarini qayta ishlab, qo'llashga qaratilgan shaxsiy krlash qobiliyatlari bilan albatta bog'liq bo'ladi. O'quvchilar muammoni hal etar ekanlar, o'zlari
uchun go'yo bir yangi olamni, u paytgacha o'zlariga noma'lum bo'lgan olamni yangidan ochganday bo'ladi. Natijada javoblarni mustaqil qidirish ularning
bilimga bo'lgan qiziqish va extiyojlarini qondirishga hamda o'stirishga olib keladi, o'quv mehnatini quvonchga aylantiradigan ijobiy shaxsiy his-tuyg'ularning
paydo bo'lishiga olib boradi. Olg'a surilgan muammoning hal etilishi muammo asosida ta'lim berishning asosiy momenti bo'lib, u o'qituvchidan
o'quvchilarning krlash faoliyatlarini mahorat bilan boshqarishni talab qiladi. O'qituvchi materialni tushuntirib bermasdan, faqat o'quv muammosini ilgari
surishi uchun o'quvchilar u muammoni mustaqil tushunib olishlari, uni hal qilish usullarini qidirib topishlari hamda bu sohada muayyan xulosalar
chiqarishlari lozim. Buning uchun, ular o'qituvchi rahbarligi ostida muammoni hal etish ustida mustaqil ishlash malakalarini asta sekin hosil qilib borishlari
kerak. Shu maqsadda o'qituvchi birinchi bosqichda muammo qo'yib o'quvchilarga hal etish yo'lini ko'rsatib beradi, shu tariqa o'quvchilarni bilish metodlari
bilan qurollantiradi. Ikkinchi bosqichda o'qituvchi o'quvchilar oldiga muammo qo'yib bo'lganidan keyin o'quvchilarni bu muammoni hal etish yo'llarini qidirib
topishga 35
36
da'vat qiladi. Yoki o'quvchilarning krlash faoliyatlarini maqsad sari yo'llaydigan hamda ularni izchillik bilan qo'yilgan muammoni hal etish tomon
etaklaydigan juz'iy savollar beradi. Keyinchalik, o'quvchilarda mustaqil ishlash malakalari o'sa borgan sari, o'rtaga qo'yilgan muammoni hal etishda
o'qituvchining beradigan yordami asta sekin qisqarib borishi lozim va oqibat natijada o'qituvchi qo'yilgan muammoni o'quvchilarning mustaqil hal
qilishlariga erishadi (3- bosqich). Jumladan, bu bosqichda o'quvchilarga muammoni hal etishning shunday bir xilini tavsiya etish mumkin. Muammoli vaziyat
vujudga keltirilgandan keyin o'qituvchi namoyish qilib ko'rsatiladigan tajriba o'tkazadi, tajriba vaqtida tushuntirib o'tirmaydi. O'quvchilar o'z kuzatishlari
asosida va ilgari hosil qilgan bilimlaridan foydalanib, tajribadan o'zlari xulosa chiqaradilar. Qo'yilgan muammoni hal etish jarayonini ham o'quvchilarning
ishlab chiqarish tajribasi va hayotiy kuzatishlaridan foydalanib, xuddi mana shu tarzda echish mumkin. O'quvchilar o'quv ustaxonalarida yoki korxonalarda
ishlar ekanlar, har kuni turli mashinalarga, asbob uskunalarga, materiallar va apparatlarga duch keladilar, ularning ishlab chiqarishda qanday qo'llanilishini
kuzatadilar, bir qancha texnika hodisalari bilan ularni hali sinfda o'rganishga kirishmaslaridanoq amalda tanishib oladilar. Mana shu hodisalardan va
o'quvchilarning hayotiy kuzatishlaridan foydalanish o'quvchilarni dars vaqtida qo'yilgan o'quv muammolarini hal qilishga jalb etish imkonini beradi. Dars
jarayonida muammoli vaziyatlar yaratish, ularni hal qilish yo'llarini izlash va aniqlash, muammoni hal qilish jarayonining o'zi, chiqarilgan xulosalarning
qanchalik to'g'ri ekanligini amalda tekshirib ko'rish o'quv jarayonining muhim elementlari bo'lib qolmoqda. Dars jarayonida muammoli vaziyatlarni hosil
qilish o'quvchilar aktiv aqliy faoliyatning zarur shartidir. O'quvchi oldiga muayyan vazifa qo'yiladi, bu vazifa unda qiziqish uyg'otadi va o'quvchi bu vazifani hal
qilishga urinadi, ammo o'z bilimlari hamda tajribalari etarli darajada to'la va chuqur emasligini payqaydi, ya'ni aniq qiyinchilikka duch keladi. O'quvchida hosil
bo'lgan vaziyatdan chiqish yo'lini 36
37
topishdek ichki extiyoj paydo bo'ladi, qiyinchilikni his etish paydo bo'lgan sharoitni tahlil qilishga va qo'yilagn masalani echish yo'llarini topishga undaydi.
Shunday qilib, bilish lozim bo'lgan va amaliy vazifalar bilan o'quvchilarning bilimlari darajasi orasida ziddiyatlar paydo bo'ladi, bu ziddiyatlar yuzaga kelgan
qiyinchilikni bartaraf etishga qaratilgan intensiv krlash faoliyatini o'yg'otadi.ukuvchiga taklif etiladigan muammoli vazifa ukuvchining intellektual
imkoniyatlariga mos kelishi zarur. Vazifaning kiyinlik darajasi ikkita asosiy kursatkich: uzlashtirilishi kerak bulgan ukuv materialining yangilik darajasi va uning
umumlashtirilganlik darajasi bilan baholanadi. Odatda, muammoli vazifa o'zlashtirilishi lozim bo'lgan o'quv materialidan oldin berilishi zarur. Ammo
o'quvchilarda muammoli vazifani hal qilish uchun etarli darajada bilim va o'quvlar bo'lmasa, ularga zarur ma'lumotlarni bayon etish yoki ularni muayyan
harakatlarga o'rgatish lozim. Bunday hollarda o'qituvchi jarayonlarning xususiyatlari, aniq ma'lumotlar va shu kabilarni aytib beradi, o'quvchilar esa ana shu
ma'lumotlar asosida, o'rganiladigan harakatlarning umumiy konuniyatlarini, bajarish usullari hamda shartlarini ijodiy o'zlashtiradilar. O'quvchilarning
muammoli masalalar echish yo'li bilan yangi bilimlarni o'zlashtirish jarayoniga o'qituvchi doimo bevosita rahbarlik qilishi kerak. Bilim va harakatlarning
ma'lum darajada murakkab sistemasini muammoli o'zlashtirishini ta'minlash uchun muammoli vaziyatlar yaratishda muayyan sistemaga rioya qilish kerak.
Shuning bilan birgalikda qo'yiladgan muammo avvaldan hal etilishi yo'llari va o'quvchi tomonidan bildiriladigan echimlar taxminan nazarda tutilishi kerak.
Shuni ta'kidlab o'tish zarurki, darsda muammoli vaziyatlar hosil qilish oqibat natijada aniq o'quv materialini ongli ravishda o'zlashtirishga qaraganda ancha
ko'p narsani bilishga yordam beradi, chunki o'quvchilar ularni hal etib, krlashga, mulohaza yuritishga, xulosalar chiqarishga o'rganadilar. O'qitishning
bunday uslubi insonni faol, ijodiy uylaydigan qilib tarbiyalashga yordam beradi. Uning barcha turdagi vaziyatlardan ijobiy yo'l bilan hal qilib chiqishiga
yaqindan yordam beradi. 37
38
2.3- Muammoli metod va uning qo'llanilishi Kasb hunar kollejlari o'quvchilarining fanni o'zlashtirish darajalari shu fanning mavzularini yoritishda
qo'llaniladigan metodlar, uslublar va texnologik ketma ketliklar majmuasiga to'g'ridan-to'g'ri bog'liq. Chunki ularning aynisa mutaxassis fanlari bo'yicha kasb
egallashlari uchun qiziqishlari yuqori darajada bo'lib, oladigan nazariy bilimlar va amaliy ko'nikmalar darsni qanday olib borish, uning natijasida erishilgan
ijobiy natijalar bilan belgilanadi. Keyingi vaqtda pedagog va psixologlar ta lim berishning muammoli usuliga katta qiziqish bilan qaramoqdalar. Bu usulga kо
ra bilimlarni о zlashtirish hamda malaka va mahoratlarini shakllantirish о quvchilarning mustaqil amaliy va aqliy faoliyati orqali amalga oshiriladi. Muammoli
ta lim berish usulidan foydalanilganda о quvchilar eslab qolish uchun tayyor bilimlarni olibgina qolmay, balki, mazkur bilimlarni mustaqil ravishda egallashni
ham о rganadilar. О quvchilar aqliy faoliyatning sinchkovlik bilan chiqarilgan xulosalarni isbot qila olishlik hamda ularning tо g riligiga dalillar keltira bilishlik
singari muhim xislatlari ham shakllanadi. Muammoli ta lim berish usuli о quvchilarni faolashtirishning muhim shaklidir. Uning asosiy elementlari muammoli
vaziyatlarni yuzaga keltirish, ularni yuzaga keltirish usullarini izlash, muammoni hal etish jarayoni va xulosalarning tо g riligini amaliy jihatdan tekshirish. О
quvchilarning oldiga ularda qiziqish va uni hal etishga havas uyg otadigan vazifa qо yiladi, biroq ularning bilim va tajribalari yetarlicha emasligi ma lum bо
ladi. О quvchilar vujudga kelgan vaziyatdan chiqish yо lini izlashga bо lgan ichki extiyojini his etadilar. Mavjud ahvolni tahlil qilishga, izlanishga undaydi.
Bilishgi oid yoki amaliy vazifa bilan jadal krlash faoliyatiga sabab bо luvchi о quvchilarning bilim darajasi о rtasida qarama-qarshilik vujudga keladi. О quv
ishlari tajribasi muammoli usulni uch bosqichga bо lish maqsadga muvo q ekanligini kо rsatadi. 38
39
I-bosqich. Qо yilgan muammoni о qituvchining о zi hal etadi, chunki uni mustaqil ravishda hal etish uchun о quvchilarda hali bilim ham, malaka ham yо
q. Bu bosqich ko'pinchalik dars boshlanishiga to'g'ri keladi. 2-bosqich. Muammoni hal etishga о quvchilar jalb qilinadi. Ular yechimning ba zi elementlarini
mustaqil ravishda bajaradilar. 3-bosqich. Butun vazifa yoki muammoni о qituvchi rahbarligida о quvchilar hal etadi. Qo yida ichki Siqilgan gazda ishlaydigan
gaz balonli uskunalar tuzilishi, avtomobilga o'rnatilishi va ishlash prinsiplarini o'rganish bo'yicha muammoli ta lim berish elementlari bo lgan dars namunasi
keltiramiz. Dars mavzusi: Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar Darsda hal qilinadigan muammo. Avtomobilda gaz ballonli uskunalarning
qo'llanishi zaruratini, ularning tuzilishi va ularga texnik xizmat ko'rsatish jarayonlarini tahlil qilish. Keyingi brsqich rivojlanishlari to'g'risida ma'lumotlarga ega
bo'lish. Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar avtomobilni tabiiy gazdan olinadigan propan-butan yoki metan gazlari bilan motor yonig'isi sifatida
ta'minlash uchun xizmat qiladi. Ayniqsa bu holat hozirgi jahon iqtisodiy inqirozi sharoitida muhim ahamiyatni kasb etadi. Chunki avtomobilda benzinning
qo'llanilishi uning tannarxi qimmatligi, neft zahiralarining cheklanganligi, uni qayta ishlash jarayoni murakkabligi va benzinning tarkibiga inson salomatligi
uchun zararli bo'lgan tetraetil qo'rg'oshinning qo'shilganligi va boshqa shu kabilar izohlanadi. Darsda muammoni shakllantirishni o'quvchilar ishtirokida
tahkidlanadi. Buning uchun o'quvchilarga quyidagi savollar beriladi: - Gaz ballonli uskunalar nima uchun xizmat qiladi? - Tabiiy gazning qo'llanilishi hav i
emasmi? - Gaz avtomobilning zaruriy texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlarini ta'minlab bera oladimi? 39
40
- Gaz uskunalarini avtomobilga o'rnatish avtomobilning tannarxiga ta'sir qilmaydimi? O'quvchilar keltirilgan savollarga o'zlarining bilim darajalari va
hayotda ko'rgan eshitgan krlari orqali javob beradi. O'quvchi javoblarga to'g'ridanto'g'ri yondoshmasalarda umumiy holda o'z krlariga ega bo'lib ularni
keltiradi. Yoki javobni boshqacharoq ma'noda aytsinlar. O'qituvchi o'quvchilarning javoblarini va bildirgan barcha krlarini tartibga soladi va talabalarga
murojaat qilgan holda quyidagi savollar va krlarni keltirishi mumkin: «Shunday qilib, sizlar qo'yidagilarni aytdingiz». Agarda o'quvchilar savollarning
javoblarida to'liqlikga erishmagan bo'lsalar, yordamchi savol berib, oydinlashtirish mumkin. Darsda umumiy muammo qo'yiladi. Avtomobillarda gaz ballonli
uskunalarning qo'llanilishi va uning ishlashi priinsiplari muammosini hal etish uchun nimalarni aniqlash lozim, savolga taklif mulohazalar bildirilishi mumkin,
ammo muammoning to'liq ifodalanishiga umid bog'lash kerak emas. O'quvchilar diqqatini jalb etgan holda o'qituvchi muammoni ifodalab berishi lozim.
Masalan: Siqilgan gazlarda ishlaydigan avtomobillarda qo'llaniladigan uskunalarning qo'llanilishi, tuzilishi, havfsiz ishlash jarayoni va unga texnik xizmat
ko'rsatishni hal etish uchun qo yidagi muammolarni yechish zarur: - gazdan motor yonilg'isi sifatida foydalanish zaruratlari; - gaz ballonli uskunalarning
avtomobillarda qo'llanilishi imkoniyatlari; - uskunalarning tuzilishi va uni tashkil etuvchi qismlar, ularning avtomobilda joylashuvi tartiblari; - uskunalarning
qo'llanilishi texnik-iqtisodiy ahamiyati; - uskunalarning havfsiz ishlashini ta'minlash jarayonlarining tashkil etilishi; - uskunalarga texnik xizmat ko'rsatish va
ularning standart avtomobillardan farqlari va shu kabilar. Birinchi muammoning hal etilishi. Gazdan avtomobil yonilg'isi sifatida foydalanish zarurati
muammosini o'rganishda gazning arzonligi va zahiralari ko'pligi, benzinga nisbatan ekologik jihatdan toza ekanligi va avtomobillarda 40
41
qo'llaniilishi uchun maxsus uskunalardan foydalanish zarurligi kabilar ko'rgazmali qurollar va slaydlar yordamida keltiriladi. Gaz ballonli uskunalarning
qo'llanilishi zarurati va undagi muammolar belgilab olinadi. Tezkor savollar bilan murojaat qilinadi: Gaz foydalanilagnda detonasiya bo'ladimi? Hozirgi paytda
benzin va gazning tannarxi qancha; Qo'yiladigan uskuna iqtisodiy jihatdan samara beradimi? Uskunalarning konstruksiyalari qanday bo'lishi kerak?
Uskunalar avtomobilga qanday o'rnatilsa ma'qul bo'ladi? Ushbu savollarga o quvchilarning qo yidagi tarzda javob berishlari talab qilinadi: Metan va propan-
butan aralashmalarining benzinga nisbatan arzonligi va respublikamizda gaz zahiralarining ulkan darajada ekanligi, gazda oktan soni yuqoriligi va detonasiya
sodir bo'lmasligi, gazning benzindan 2-3 barobar arzonligi, avtomobilning texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlari ta'minlanishlari, benzin dvigatellariga gaz ballonli
uskunalarni qo'yish mumkinligi va ularning ketma ket ishlashi sharoiti borligi, Uskuna iqtisodiy jihatdan to'liq o'zini qoplashligi, konstruksiyalarning tuzilishi,
uskunaning avtomobillarda qo'llanilishi davr talabi ekanliklari. Endi uskunalarning avtomobillarga o'rnatilishi va tuzilishlarini, uskunalarning qanday shaklda
tayyorlangan turli variantlarini bevosita taqqoslash va namoyish etish yо li bilan kо rib chiqamiz. Gaz ballonli uskunalarning hozirgi paytda 4 ta avlodi
jahonda engil va yuk va boshqa turdagi ixtisoslashgan avtomobillarda qo'llanilmoqda. Barcha turdagi avtomobillarda gaz ballonlari avtomobilning havfsiz
joyiga o'rnatiladi. Gaz ballonli uskunalar suyultirilgan va siqilgan gazlarda ishlaydi. Siqilgan gazlarda ishlaydigan uskunalar suyultirilgan gazda ishlaydigan
uskunalarga nisbatan (asosan gaz balloni) og'ir bo'lganligi uchun yuk avtomobillari va avtobuslarda keng qo'llaniladi. Gaz ballonli uskunalar uchun ahamiyatli
bo'lgan qismlar - gaz balloni, multiklapan, yuqori bosimli gaz magistrali, chiqarilgan yonilg'i quyish qurilmasi; gaz elektromagnit klapan- ltr; reduktor-
bo'g'latgich; dozator; gazhavo aralashtirgich; benzin elektromagnit klapani; gaz-benzin qo'shgich. 41
42
O quvchilar o qituvchining topshirig i bo yicha gaz ballonli uskunaning soddalashtirilgan sxemasini chizadi. Mazkur sxemada ular chizgan sxema
yordamida qismlarning o'zaro joylashuvlari va ularning ketma ketligi, quvurlar orqali bog'lanishlarning to'g'riligi aniqlashtirilgandan keyin o qituvchi
tomonidan ko rsatilgan tizimlar va ularni sxemada yoritilishiga bo'lgan talablar asoslarida qo yib chiqadilar. Uskunaning asosiy qismlaridan biri gaz balloni
hisoblanadi. Uning funksiyasi, materiali, ishlash prinsipi o'rganiladi. Ballondagi gaz bosimlari va uni to'ldirishdagi qiymatlari tushuntiriladi. Suyultirilgan va
siqilgan gazlar uchun qo'llaniladigan gaz ballonalri ularning bir biridan farqi, gaz ballonlarining turlari va bajarilishi konstruksiyalari aytilib silindrik va toroid
ballonlarning sxemasi doskada chiziladi. Keyin multiklapan va uning vazifasi; yuqori bosimli gaz magistrali va undagi bosim qiymatlari, hamda
ularnitayyorlash uchun materiallar; chiqarilgan yonilg'i quyish qurilmasi, uning joylashuvi va ulanishi joylari; gaz elektromagnit klapan- ltr va uning vazifasi;
reduktor -bo'g'latgichning asosiy funkiyalari va ishlash prinsiplari; gazni taqsimlab uzatish uchun dozator; gaz havo aralashtirgich va uning aralashmani hosil
qilish sxemasi; benzin elektromagnit klapani va uning vazifasi; gaz-benzin qo'shgichni ishlatish jarayonlari va shu kabilar tushuntiriladi. Endi gaz ballonli
uskunalarda va ularning qismlarida sodir bo ladigan nosozliklarini aniqlashga tо xtalamiz. Gaz ballonining armaturadan qo'zg'alishi bo'lishi va uni
mahkamlab qotirish, gaz ballon yuqori bosimli reduktoridan gaz chiqishi ehtimolliklari va uni bartaraf etish usullari, gaz quvurlarida gaz oqimining tiqinlar
hosil qilmasligi uchun ltrlar ishlashi va ularni nazorat qilib turish kapot ostida gaz hidi paydo bo'lishi va uni aniqlash hamda bartaraf etish usullarini
tushintirish lozim. Mavzuni o'zlashtirishda berilgan muammoni hal etish bo yicha o tkazilgan mashg ulot gaz ballonli uskunalar tizimiga amaliy yondashish
uning tuzilishi va unda uchraydigan nosozliklarni aniqlash va ularni bartaraf etish bilan tugallanadi. 42
43
Olingan natijani tahlil qilish. Avtomobillarda gaz ballonli uskunalarning qo'llanilishi, ularning tuzilishi va ishlash prinsiplari, uskunalarga texnik xizmat
ko'rsatishga zaruriy va murakkab ishlar nuqtai nazaridan qaramoq lozim. Talaba uskunalarning qo'llanilishi, uning tarkibiy qismlari, ishlash prinsipi, sodir
bo'ldaigan nosozliklar, doimiy nazorat qilib turiladigan ishlar, tizimda uchraydigan nosozliklar va ularni bartaraf etish usullarini bilishi lozim. Mana shu barcha
masalalar yuzasidan qo yidagi tarzda muammoli vaziyatlar tuzish mumkin: 1. Yengil avtomobillarga metanli gazballonli uskunalarni qo'yish mumkin lekin
ular suyuqlikda ishlaydigan uskunalarga nisbatan ohirroq. Siz nima deb o ylaysiz? Bu turdagi uskunalar qaysi engil avtomobillarga o'rnatish mumkin? Barcha
turdagi engil avtomobillarga o'rnatish uchun nima ishlarni amalga oshirish kerak? Sizning kringiz? Fikringizni to'laroq bayon eting? 2. Jahon iqtisodiy inqirozi
davrida avtomobillarda gaz ballonli uskunalarning qo'llanilishi qanday samaralar beradi? Bu haqda sizning kringiz qanday? Respublikamizdagi buborada
amalga oshirilayotgan ishlarga izoh bering? Fikrlaringizni to'ldiring? Yana qanday qo'shimchalar qilishingiz mumkin? Sizning shaxsiy kringiz? 3. Yengil
avtomobillarda gaz ballonli uskunalardan foydalanishda qanday hav ar yuzaga kelish mumkin ularning oldini olish usullari mavjudmi? Uskuna ishonchli
ishlashini ta'minlashning ta'minlashni ayting? Fikringizni oydinlashtiring? Yana qanday qo'shimcha krlaringiz bor? 4. Gaz ballonli uskunalarning keying
avlodlarini yaratish ko'zda tuilganmi? Agar ko'zda tutilgan bo'lsa qaysi jihatlarga e'tibor beriladi. Gaz balloni massasini engillashtirshi mumkinmi? U holda
qanday materiallardan foydalanish mumkin? Uskuna qismlarini yanada soddalashtirish imkoniyatlari majudmi? Fikringizni misollar orqali yoriting?
Radiatorga kelib tushgan suyuqlikni sovishi qiyinlasha boshladi. Buni shamol parragining buzuqligi oqibati desa bо ladimi? 43
44
Endi shunday axborotga ega bо lgan holda о quvchilarni keng jalb qilib, berilgan izlanish vaziyatlarini hal etishga о tamiz. Shundan keyin darsda qо
yilgan asosiy muammolar hal etildi deb hisoblasa bо ladi. О quvchilarning о quv jarayoniga tadqiqotlar usulini, muammoli va dasturlashtirilgan ta lim
berishni, о quvchilar yakka tartibda ishlashini turli kо rinishlarini keng tadbiq etishga asoslangan aktiv mustaqil faoliyat jarayonida egallagan bilimlari eng
chuqur va mustahkam hisoblanadi. O'quvchi mavzuni o'zlashtirish orqali uning xalq xo'jaligidagi ahamiyati, kelajakda amalga oshirilish zarur bo'lgan asosiy
muammolar, hamda uskunalarning ishonchli ishlashini ta'minlab beruvi omillar to'g'risida tushuncha va bilimlarga ega bo'ladi. Muamoli vaziyatni keltirib
chiqarish va hal etishda o'qituvchi asosiy vazifani bajaradi. O'quvchining shaxsiy krlari, guruhning kri va olgan tushunchalarini to'g'ribaholab boradi va bu
haqda o'quvchilarga etkazib turadi. Bilimlarni nazorat qilishda Blis-so'rov, insert jadvali, pinborl metodi va boshqa bir qancha usullardan foydalanish
mumkin. Mavzuni o'zlashtirishda qo'llanilgan barcha muammoli metodlarning natijasida o'quvchining mazkur mavzu bo'yicha nazariybilimlari va amaliy
ko'nikmalari bilan birqatorda ilmiy soviyasi va gaz ballonli uskunalar to'g'risida ilmiy dunyoqarashlari shakllanadi. Ayniqsa hozirgi jahon iqtisodiy inqirozi
davrida ishlab chiqarishni modernizasiya qilish inqirozga sarshi tadbirlardan biri ekanligi avtomobillarning arzon gaz yonilqisi ilan ta'minlashda gaz ballonli
uskunalarning o'rni katta ekanligini tushunib oladilar. 44
45
2.4- Muammoli ta lim metodi asosida Siqilgan gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar mavzusini o qitish bo'yicha 2coatlik dars ishlanmasi Siqilgan
gazda ishlaydigan gaz ballonli uskunalar [ Darsning ta'limiy maqsadi: O quvchilarga Avtomobillarda qo'llaniladigan gaz ballonli uskunalarning qo'llanilish
zarurati, ularni o'rnatish, tuzilishi va ishlash prinsipi, hamda unga TXK ga doir tushunchalar berish. [ Darsning tarbiyaviy maqsadi: O quvchilarda gaz ballonli
uskunalarning hozirgi jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davrida avtomobillarda tejamkor va arzon yonilg'i materiallarini qo'llash, uning uchun zarur bo'lgan
qo'shimcha gaz ballonli uskunalarni avtomobillarga o'rnatish va ularga xizmat ko'rsatish to'g'risida tusunchalar hosil qilish. [ Darsning rivojlantiruvchi
maqsadi: O quvchilarda tabiiy gazning hossalari va motor yonilg'isi sifatida qo'llanilishi imkoniyatlari, ularning hossalari, motor yonilg'isi sifatida
cho'llanilishida zaruriy uskunalarning o'rni hamda ukunalarni takomillashtirish bo'yicha nazariy va amaliy tushunchalarini boyitish, krlash qobiliyatlarini
rivojlantirish. Darsning jihozi: Uslubiy ko rsatmalar, Gaz ballonli uskunalarning o'rnatilishi va tuzilishi to'g'risida ko'rgazmali qurollar va slaydlar, ta'minlash
tizimi sxemalari va ko rgazmalar. Darsda foydalaniladigan tеxnologiya: Muammoli ta'lim tеxnologiyasi (kichik guruhlarda ishlash mеtodi). Asosiy
tushunchalar va tayanch bilimlar: tabiiy gaz, siqilgan va suyultirilgan gazlar, gaz ballonli uskuna, po'lat quvur, reduktr, dozator, elektromagnit klapan, lambda
zond, gaz ballonlari, gaz-havo qo'shgich. Darsning borishi: I. Tashkiliy qism. O'qituvchi darsni olib borish uchun zaruriy o'quv va tarqatma materiallarni
tayyorlaydi, o'quvchilarga taqsimlaydi, o'quvchilarning darsga qatnashuvini yuqlama qiladi. 45
46
II. O tgan mavzuni savol-topshiriqlari yordamida so rab olish va o quvchilarni baholash. O'qituvchi o'quvchilvrga tezkor-so'rov savollari bilan murojaat
qiladi: - Gaz ballonli uskunalar nima uchun xizmat qiladi? - Tabiiy gazning qo'llanilishi hav i emasmi? - Gaz avtomobilning zaruriy texnik-iqtisodiy
ko'rsatkichlarini ta'minlab bera oladimi? - Gaz uskunalarini avtomobilga o'rnatish avtomobilning tannarxiga ta'sir qilmaydimi? O'quvchilarning bergan
javoblari baholanadi va ularga e'lon qilinadi, zaruriy hollarda javoblar to'ldirilib, yang mavzuga bog'laydi va yangi mavzuga o'tadi. III. O quvchilarni dars
mavzusi, maqsadi, borishi bilan tanishtirish va ularning faoliyatini o quv topshiriqlarini bajarishga yo llash. IV. Yangi mavzuni o rganish: a) o quvchilarni kichik
guruhlarga ajratish va ularga savol-topshiriqlarini tarqatish, darsning didaktik maqsadi bilan tanishtirish. b) o quvchilarning faoliyatini kichik guruh
topshiriqlarini mustaqil bajarishga yo llash. Sinf o quvchilari 4 ta tеng sonli kichik guruhlarga ajratiladi va ularga o quvchilar faoliyatini aniqlovchi bir nеchta
muammoli quyidagicha savollar yozilgan kartochkalar tarqatiladi: 1-guruh uchun topshiriq: Gaz ballonli uskunalarning avlodlari, ularning o'zaro farqlari va
avtomobillarga o'rnatilishi ketma ketliklarini keltiring? 2-guruh uchun topshiriq: Gaz ballonli uskunalarning vazifasi, tuzilishi va ularni tashkil etuvchi
elementlar funksiyalarini yoriting? 3-guruh uchun topshiriq: 46
47
Gaz ballonli uskunalarda yonilg I bilan ta minlash tizimi qanday amalga oshiriladi? 4-guruh uchun topshiriq: Gaz ballonli uskunalarga texnik xizmat
ko'rsatish xususiyatlarini yoriting? Har bir muammoli savolga o quvchilar guruhi o z krlarini aytadi va o qituvchi umumlashtirib qaysi guruh yaxshi ma'lumot
berganligini baholab boradi. Dars oxirida o qituvchi o quvchilarning krlarini to ldiradi va o'quvchilarning mavzu bo'yicha o'zlashtirgan ballarini e'lon qiladi. V.
O quvchilarning bilimini tеst savol-topshiriqlari yordamida aniqlash va ularni baholash Nazorat savollari 1. Gaz ballonlari qanday materiallardan
tayyorlanadi? A) konstruksion po'latlardan; В) uglerodli po'latlardan; С) legirlangan po'latlardan; D) A va V javoblar to'g'ri. 2. Avtomobillarda asosan necha
bosqichli gaz reduktorlari qo'llaniladi? A) 1 bosqichli; В) 2 bosqichli; С) 3 bosqichli; D) 4 bosqichli. 3. Keltirilgan qaysi element ballon bo'g'ziga o'rnatiladi? A)
dozator; В) elektromagnit gaz klapani; С) multiklapan; D) lambda zond. 4. Ballonni gaz bilan to'ldirish uning to'liq hajmining necha foizini tashkil etadi? A) 60%
ini; V) 80% ini; S) 90% ini; 100% ini. 5. Yonilg'i bilan havo o'rtasidagi nisbatlarni ko'rsating? A) benzin va havo uchun 1:14,7; В) propan-butan va havo uchun
1:16,1; С) gaz va havo uchun 1:17,2; D) barcha javoblar to'g'ri. VI. Yangi mavzuni qayta ishlash, xulosalash va yakunlash. VI. Uyga vazifa bеrish. 47

View more
17 motor
2 wire
SPONSORED SEARCHES
Yer Sharini Bir Asteroid
Soquwétish Hetiri
Yer 
Sharini 
Bir 
Asteroid
Soquwétish Hetiri Barmu? Erkin
Sidiq Uyghur Akadémiyisi 3-
Nöwetlik 
Ilmiy 
Muhakime
Yighinida Sözlen gen 2011-Yili 6-
Ayning 18-19-Künliri, Istanbul, Türkiye
Asteroid (Kainattiki
More information 
Chong Partilashwe Kainatning
QandaqPeydaBolghanliqi
HeqqideOmumiyChüshenche
Chong Partilashwe Kainatning
QandaqPeydaBolghanliqi
HeqqideOmumiyChüshenche
Erkin Sidiq Uyghur Akadémiyisi
3-Nöwetlik Ilmiy Muhakime
Yighinida Sözlen gen 2011-Yili 6-Ayning 18-
19-Künliri, Istanbul, Türkiye
More information 
Uyghur Tilining Komputer
Tetqiqati
Uyghur 
Tilining 
Komputer
Tetqiqati 
Murat 
Orhun
Komputér Mühendislik Bölümü
İstanbul 
Bilgi 
Üniversitesi
İstanbul, 
Türkiye
murat.orhun@bilgi.edu.tr Abstract: Komputér
texnikiliri ve yumshaq détallarning
More information 
Index. Registry Report
2013.1-12 Registry Report 01 02
03 06 19 21 22 23 24 25 26 27
28 29 31 34 35 Index Registry
Report 02 Registry Report
Registry Report 03 04 Registry
Report Registry Report 05 06 Registry Report
Registry
More information 
1.- L a m e j o r o p c ió n e s c l
o na r e l d i s co ( s e e x p li c
a r á d es p u é s ).
PROCEDIMIENTO 
DE
RECUPERACION Y COPIAS DE
SEGURIDAD DEL CORTAFUEGOS
LINUX P ar a p od e r re c u p e
ra r nu e s t r o c o rt a f u e go s
an t e un d es a s t r e ( r ot u r a d e l di s c o
o d e l a
More information 
Opis przedmiotu zamówienia -
zakres czynności Usługi
sprzątania obiektów
O p i s p r z e d m i o t u z a m ó
w i e n i a - z a k r e s c z y n n o c
i f U s ł u i s p r z» t a n i a o b i e
k t ó w G d y s k i e C eo n t r u m
S p o r t us I S t a d i o n p i ł k a r
s k i
More information 
Improving Text Entry
Performance for Spanish-
Speaking Non-Expert and
Improving 
Text 
Entry
Performance 
for 
Spanish-
Speaking 
Non-Expert 
and
Impaired 
Users 
Francesco
Curatelli curatelli@dibe.unige.it
Chiara Martinengo martinen@dima.unige.it
University of Genova, Italy Oscar
More information 
Annual Report H I G H E R E D
U C AT I O N C O M M I S S I O
N - PA K I S TA N
More information 
I n la n d N a v ig a t io n a co n
t r ib u t io n t o eco n o m y su
st a i n a b i l i t y
I n la n d N a v ig a t io n a co n t
r ib u t io n t o eco n o m y su st
a i n a b i l i t y and KB rl iak s iol
mi a, hme t a ro cp hm a5 a 2k
p0r0o 9f i,e ls hv oa nr t ds eu
rmv oedye l o nf dae cr
More information 
ý ý Ť Č ě ý ě žé ď á ž č ý ž á č č Í
Ó ť Í Á ý ť š ý ť á ď ý á Ť Ú Č ž á Ť
Ú ť ď Ú č č ž ď ď ď É Á ď É Č Ý ď ť
É ď Á Ř ď Ť ť ď É č č Ý É ťď ď ž Ý
ťé É É ď č Í Í ď á á ť ť Ň Ň á ď É Ý Í
Ť ť Á Ř ď Ř ď Ť
More information 
d e f i n i c j i p o s t a w y, z w i
z a n e j e s t t o m. i n. z t y m, i
p o jі c i e t o
P o s t a w y s p o і e c z e t s t w
a w o b e c o s у b n i e p e і n o s
p r a w n y c h z e s z c z e g у l n
y m u w z g lb d n i e n i e m o s
у b z z e s p o і e m D o w n a T h
e a t t i t uodf
More information 
businessenglishpod.com The
Business English podcast for
professionals on the move
businessenglishpod.com 
The
Business English podcast for
professionals on the move
Video Vocab 003: Marketing 1 1.
Marketing 
noun 
[U]
(Translation: ) 2. Advertising noun [U]
(Translation: ) 3. Brand noun
More information 
G S e r v i c i o C i s c o S m a r t
C a r e u ي a d e l L a b o r a t o r
i o d e D e m o s t r a c i n R ل p i
d a V e r s i n d e l S e r v i c i o C
i s c o S m a r t C a r e : 1 4 ع l t i
m a A c
More information 
BL850 Arre Borriquito
*M/TWO-PART. Arre
Borriquito. BriLee Music. the
Arre Borriquito *M/TWO-PART
Arre 
Borriquito 
Spanish
Christmas 
Carol 
2-part
accompanied 
with 
Opt
Percussion BriLee Music the
Voice of Choral Music D. Farrell Smith &
Shelley J. Smith Range: Language: Spanish
More information 
C o a t i a n P u b l i c D e b tm a
n a g e m e n t a n d C h a l l e n
g e s o f M a k e t D e v e l o p m
e n t Z a g e bo 8 t h A p i l 2 0 1
1 h t t pdd w w wp i j fp h D p u
b l i c2 d e b td S t
More information 
Early Beginnings of
Environmental Protection in
International Human Rights
Dr. İzzet Mert Ertan Early
Beginnings of Environmental
Protection 
in 
International
Human Rights Law İstanbul -
2015 Beta Yay n No : 3191
Hukuk Dizisi : 1564 1. Bask - Ocak 2015 -
STANBUL ISBN 978-605 -
More information 
G d y n i a U s ł u g a r e j e s t r a
c j i i p o m i a r u c z a s u u c z e
s t n i k ó w i m p r e z s p o r t o
w y c h G d y s k i e g o O r o d k
a S p o r t u i R e k r e a c j i w r o
k u 2 0
More information 
Biomethane in Vehicles.
October 2008
Biomethane in Vehicles October
2008 1 Gas vehicles A gas
vehicles is a vehicle fuelled buy
a gaseous fuel not liquid fuel.
Seems simple, but not all gasses
are the same, and storage methods vary 2
De nitions
More information 
A Place to Choose Quality,
A ordable Health Insurance
MI O A ʼ H A L HI U R A C X C H A
G mp w n gm n n af a m ma k a
h a b u h a m a M nn ha h n u an
x hangw mp v mp nbyn u ag ng
n u andha h a p v d p a g a
unqua yanda dab y M nn a am w avv $1b
nbyu ng hx
More information 
i n g S e c u r it y 3 1B# ; u r w
e b a p p li c a tio n s f r o m ha
c ke r s w ith t his å ] í d : L : g u
í d : r ' " B o m m 1 E x p e r i e n
c e L : i i n g S e c u r it y. 1-1B# ;
u r w e b a p p li c a tio n s f r o
m ha c ke r s w ith t his g u id e å
] - ew i c h P e t e r M u la e n
PACKT ' TAÞ$Æo
More information 
GEOCHEMISTRY IN
GEOTHERMAL EXPLORATION
GEOCHEMISTRY 
IN
GEOTHERMAL 
EXPLORATION
Argeo-C2 Conference 24 th -28
th November 2008 Entebbe,
Uganda 
James 
Wambugu
KenGen Role of Geochemistry in Geothermal
Exploration Mapping, sampling & chemical
analysis
More information 
Như ng kiê n thư c câ n biê t
vê giâ y phe p cư tru điê n tư
(eat)
Như ng kiê n thư c câ n biê t vê
giâ y phe p cư tru điê n tư (eat)
www.bamf.de/eaufenthaltstitel
Mu c lu c Mu c lu c 1 Giâ y phe p
cư tru điê n tư 5 2 Tâ m a nh va
ca c dâ u ngo n tay 7 3 Ca c qui đi
More information 
BMW PROSWITCH Soketler -
Connectors
BMW PROSWITCH Soketler -
Connectors PRS.1519 OEM:
PRS.1473 OEM: Bobin Soketi
Connector For the Coil CITROEN
PRS.1523 OEM: 1607428280
Klima Müşür Soketi Connector for the A/C
Switch PROSWITCH Soketler -
More information 
en lm af Zhang Yang
instruktøren bag den kinesiske
 lmperle Badeanstalten
produced by Harvey Wong, Liu
Qiang producer Stanley Tong
co-producer Michael J. Werner,
Wouter Barendrecht producer
Er Yong, Zhang Yang screenplay
by Zhang Yang, Wang Yao director Zhang
Yang Line producer
More information 
BIOBANK LPCE-NICE CHEST
HEST athologist :. BUTORI
08/01/2012 Time for frozen
procedure : 45 mn LE / HU Unit
atient : N LH 12-2304 N LB 12-
0337 onsent : YES Age : 62 ID :
MA H Diagnosis and staging : lung
adenocarcinoma lymph
More information 
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN
TASDİK EDECEKLERİ
BELGELER, TASDİK KONULARI,
İ
İ İ İ
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN
TASDİK EDECEKLERİ BELGELER,
TASDİK KONULARI, TASDİKE
İLİŞKİN USUL VE ESASLAR
HAKKINDA YÖNETMELİK 4 86
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN TASDİK
EDECEKLERİ BELGELER, TASDİK KONULARI,
TASDİKE
More information 
HIGHER EDUCATION ISSUES
FOR MILITARY SERVICE
MEMBERS
U N I T E D S T A T E S D E P A R
T M E N T O F D E F E N S E
HIGHER EDUCATION ISSUES
FOR 
MILITARY 
SERVICE
MEMBERS
www.usa4militaryfamilies.dod.mil Ed Kringer
Director, State Liaison and Educational
Opportunity
More information 
SERBEST MUHASEBECİ MALİ
MÜŞAVİRLİK VE SERBEST
MUHASEBECİLİK STAJ
Ö
İĞİ
14 SERBEST MUHASEBECİ MALİ
MÜŞAVİRLİK 
VE 
SERBEST
MUHASEBECİLİK 
STAJ
YÖNETMELİĞİ 308 SERBEST
MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK
VE 
SERBEST 
MUHASEBECİLİK 
STAJ
YÖNETMELİĞİ 14 SER BEST MU HA SE BE C
MA L MÜ a V
More information 
Jeep Wrangler MY 1997-2011
EWR Death and Injury Reports
2006 Q1 2006 Q2
Jeep Wrangler MY 1997-2011
EWR Death and Injury Reports
2006 Q1 Model Year: 2002 VIN:
1J4FA49S32P... 
State/Foreign
Country: MO Incident Date:
06/09/2003 Sequence ID: 103 B. Structure
Model Year: 2001 VIN:
More information 
Excel Invoice Format.
SupplierWebsite - Excel
Invoice Upload. Data Element
Excel Invoice Format Excel
Column Name Cell Format
Notes 
Campus* 
Supplier
Number* Invoice Number*
Order Number* Invoice Date*
Total Invoice Amount* Total Sales Tax
Amount* Discount Amount Discount Percent
More information 
Amerikanyň Birleşen
Ştatlarynda bilim almaga tarap
bäş ädim ELEKTRON
Amerikanyň 
Birleşen
Ştatlarynda bilim almaga tarap
bäş ädim ELEKTRON POÇTASY:
EAC@AMERICANCOUNCILSTM.ORG
Mazmuny 1-nji ädim: Mümkinçilikleriňizi
agtaryň 2-nji ädim: Arzany dolduryň 3-nji
ädim: Okuwyňyzy
More information 
SCO TT G LEA SO N D EM O Z
G EB R E-
SCO TT G LEA SO N D EM O Z G
EB R E- EG Z IA B H ER e d it o r s
N ) LICA TIO N S A N D M ETH O
D S t DVD N CLUDED C o n t e n
Ls Pr e fa c e x v G l o b a l N a v i
g a t i o n Sa t e llit e S y s t e
More information 
Sustainable Hi-tech in the
Developing World
Sustainable Hi-tech in the
Developing World How many hi-
tech projects in the Developing
World are still working, ve
years 
after 
the 
project
completes? In the Developing World, there
are many, many initiatives
More information 
DÜNYA, AKSA JENERATÖR İLE
HAYATA DEVAM EDİYOR.
Benzin, Dizel, Doğal Gaz Yakıtlı
DÜNYA, İLE HAYATA DEVAM
EDİYOR., Dizel, Doğal Gaz Yakıtlı
Jeneratör Setleri Marin ve Mobil
Jeneratör Setleri DİZEL SETLERİ
50 Hz., 0 / 230 V. GÜÇ cos φ:0,8
kva GÜÇ MOTOR Marka RPM AJD 33 28 33
22,4 26,4
More information 
Attachment A. Master
Agreement for Mental Health
Short-Term Residential
HCA ASR 10-000953 Page 1 of
37 HCA ASR 10-000953 Page 2
of 37 HCA ASR 10-000953 Page
3 of 37 HCA ASR 10-000953
Page 4 of 37 HCA ASR 10-
000953 Page 5 of 37 HCA ASR 10-000953
Page 6 of 37 HCA ASR 10-000953
More information 
Attachment A. Agreement with
Southern California Alcohol
and Drug Programs, Inc.
HCA ASR 12-000410 Page 1 of
55 HCA ASR 12-000410 Page 2
of 55 HCA ASR 12-000410 Page
3 of 55 HCA ASR 12-000410
Page 4 of 55 HCA ASR 12-
000410 Page 5 of 55 HCA ASR 12-000410
Page 6 of 55 HCA ASR 12-000410
More information 
Attachment A. Agreement for
Provision of Mental Health
Residential Rehabilitation
HCA ASR 12-000320 Page 1 of
42 HCA ASR 12-000320 Page 2
of 42 HCA ASR 12-000320 Page
3 of 42 HCA ASR 12-000320
Page 4 of 42 HCA ASR 12-
000320 Page 5 of 42 HCA ASR 12-000320
Page 6 of 42 HCA ASR 12-000320
More information 
Attachment A. Agreement of
Alcohol Drug Residential
Treatment Services with
HCA ASR 11-000360 Page 1 of
49 HCA ASR 11-000360 Page 2
of 49 HCA ASR 11-000360 Page
3 of 49 HCA ASR 11-000360
Page 4 of 49 HCA ASR 11-
000360 Page 5 of 49 HCA ASR 11-000360
Page 6 of 49 HCA ASR 11-000360
More information 
B. Agreement with National
Council on Alcoholism and
Drug Dependence
HCA ASR 14-000484 Page 1 of
52 HCA ASR 14-000484 Page 2
of 52 HCA ASR 14-000484 Page
3 of 52 HCA ASR 14-000484
Page 4 of 52 HCA ASR 14-
000484 Page 5 of 52 HCA ASR 14-000484
Page 6 of 52 HCA ASR 14-000484
More information 
A. Agreement for Criminal
Justice Full Service Partnership
Services with College
HCA ASR 14-000059 Page 1 of
83 HCA ASR 14-000059 Page 2
of 83 HCA ASR 14-000059 Page
3 of 83 HCA ASR 14-000059
Page 4 of 83 HCA ASR 14-
000059 Page 5 of 83 HCA ASR 14-000059
Page 6 of 83 HCA ASR 14-000059
More information 
1. Oblast rozvoj spolků a SU
UK 1.1. Zvyšování kvali kace
Školení Zapojení do projektů
1. O b l a s t r o z v o j s p o l k a
S U U K 1. 1. Z v y š o v á n í k v a
l i f i k a c e Š k o l e n í o S t u d e
n t s k á u n i e U n i v e r z i t y K
a r l o v y ( d á l e j e n S U U K ) z
í
More information 
Other State Policy. CA Policy.
Increase Requested
Rate History Contact: 1 (800)
331-1538 Form * ** Date Date
Name 1 NH94 I D 9/14/1998 N/A
N/A N/A 35.00% 20.00%
1/25/2006 3/27/2006 8/20/2006
2 LTC94P I F 9/14/1998 N/A N/A N/A 35.00%
20.00% 1/25/2006 3/27/2006
More information 
www.pro electro.com
www.pro electro.com at your
home essional kitchen 26 27 28
29 30 31 LD-35 LD-24 SD-61 SD-
64 LD-22 Eco LD-22 32 33 35 36
37 38 SD-54 SD-58 LDI 22
ISLAND LDI 23 ISLAND LDI 24 ISLAND LDI 21
ISLAND 39 40
More information 
Ciascuncorsoincludeunacombi
interieduemezzegiornateselezio
Ognann 4 000g v an udn p v n n
da70pa v ngna a B S c hp ud a I
ng Ec c 8bun ag np c g B L c
annab amacc 70d v naz na ànn
c,chdannunapp un àd a nuvam
c z da u mnddu an c vabb am magg num d a
unz dgnnaz
More information 
E-learning and Student
Mobility in Higher Education.
BEST Symposium on
E-learning and Student Mobility
in Higher Education BEST
Symposium 
on 
Education,
Gothenburg 2 nd June 10 th
June; 2007 Ta b l e of Contents
Board of European Students of Technology
TABLE OF CONTENTS...2
More information 
U.S. Department of Education
NCES 2011-460 NAEP. Tools
on the Web
U.S. Department of Education
NCES 2011-460 NAEP Tools on
the Web Whether you re an
educator, a member of the
media, a parent, a student, a
policymaker, or a researcher, there are many
resources available
More information 
In Utilization and Trend In
Quality
AHA Taskforce on Variation in
Health Care Spending O Hare
Hilton, Chicago February 10,
2010 Allan M. Korn, M.D., FACP
Senior Vice President, Clinical
A airs and Chief Medical O cer Variation In
Utilization
More information 
MBA, University of East Asia.
BA; MEd, University of Macau.
Sou Kuai Long, Elvo 蘇 桂 龍
UM Academic Calendar STAFF
LIST 
Administration 
and
Support Services Academic
Support Units 學 術 輔 助 部 門
ACADEMIC AFFAIRS OFFICE 學 務
部
REGISTRAR 教 務 長 Pang Chap Chong,
Paul 彭 執 中 MBA, University of East
More information 
BOS Dairy Farms Farm Project
Tulare, California, USA
Monitoring Report BOS Dairy
Farms Farm Project Tulare,
California, USA Prepared by L2i
Financial 
Solutions 
Inc.
November 17 th, 2009 Table of
Content Abbreviations and Notes... Erreur!
Signet non dé ni.
More information 
[ATALAY 76-1500 WIRE-LINE
SONDAJ MAKİNESİ] [ATALAY
76-1500 WIRE-LINE
[ATALAY 76-1500 WIRE-LINE
SONDAJ MAKİNESİ] [ATALAY 76-
1500 WIRE-LINE EXPLORATION
DRILL RIGS] TEKNİK DÖKÜMAN
/ TECHNICAL DOCUMANTATION
-TEKNİK 
ÖZELLİKLER 
-TECHNICAL
SPECIFICATIONS - DELGİ KAPASİTESİ /
DRILLING
More information 
B A R M A G - F R I C T I O N U
N I T
B A R M A G - F R I C T I O N U N I
T F R I C T I O N U N I T T P _ 8
MT - B A R - 1 1 0 1 F R I C T I O
N U N I T T P _ 7 MT - B A R - 1 1
0 2 TYP E 7 F R I C T I O N G ж V
DE MT - B A R - 1 1 0 2 A TYP
More information 
B I N G O B I N G O. Hf Cd Na
Nb Lr. I Fl Fr Mo Si. Ho Bi Ce
Eu Ac. Md Co P Pa Tc. Uut Rh
Hf Cd Na Nb Lr Ho Bi Ce u Ac I Fl
Fr Mo i Md Co P Pa Tc Uut Rh K
N Dy Cl N Am b At Md H Y Bh
Cm H Bi s Mo Uus Lu P F Cu Ar
Ag Mg K Thomas Je erson
National Accelerator Facility - O ce of cience
ducation
More information 
Proposed Nomenclature for
Steady Shear Flow and Linear
Viscoelastic Behavior
TRANSACTIONS 
OF 
THE
SOCIETY OF RHEOLOGY 20:2,
311317 
(1976) 
Proposed
Nomenclature for Steady Shear
Flow and Linear Viscoelastic
Behavior C. L. SIEGLAFF, Diamond Shamrock
Co., inesville, Ohio 44077 Eighteen
More information 
Introduction. Research
methodology
A Primary Study of the Size in
Working Area of Librarians Ko-Li
Chen 
Associate 
Professor,
Department of Architecture,
Tunghai University Li -Wen Pan
Library Clerk, Nan-Kai Institute of Technology
Introduction
More information 
Unit 16 : Software Development
Standards O b jec t ive T o p r o
v id e a gu ide on ho w t o ac h
iev e so f t wa r e p r o cess
improvement through the use
of software and systems engineering
standards.
More information 
the future of
entrepreneurship at the U
the future of entrepreneurship
at the U LASSOND NW VNTUR
DVLOPMNT PROGRAM 197
students $1.3M+ scholarships
ngaged 39 departments 38
startup companies Lassonde New Venture
director and students meet with
More information 
FAST School of Fashion and
Accessory Studies and
Technology
Additional fees and extra costs
SUMMER 2010 ALL MUSIC
CLASSES: 160 Euros ALL WINE
AND COOKING CLASSES : 90
Euros SUMMER 1 DI ES DB 310
Design by Nature I 20 80 DI ES SL 355
Sustainable Life Cycle 20 DI
More information 
EMBUTIDOS EMBUTIDOS.
Catalog of products
EMBUTIDOS 
EMBUTIDOS
Catalog of products Las Eras s/n
26121 VIGUERA - RIOJA -
ESPAÑA / Teléfono: 941 44 20
23 Fax: 941 44 20 95 / mail:
senorajulia@senorajulia.es 
- 
www:
senorajulia.es CHORIZO EXTRA SARTA
More information 
5 6 7 0 WILSHI RE
BOULEVARD LOS ANGELES, C
A L I F O P N I A 9 0 0 3 6 ( 2 1
THE CA LIFORNIA S TA TE
UNIVERSITY A ND CO LLE GES 5
6 7 0 WILSHI RE BOULEVARD
LOS ANGELES, C A L I F O P N I A
9 0 0 3 6 ( 2 1 3 ) 9 3 8-2 9 8 1 O
F F I C E O F T H E C H A N C E L L O R June 28,
1972
More information 
Catalogue Pičces de Rechange
Spare Parts Ersatzteilliste
BOILER RU Catalogue Pičces de
Rechange 
Spare