{
DIFERENSIAL VA
YARIM O`QLAR
TUZILISHI VA
ISHLASH PRINSIPINI
O`RGANISH
Reja.
1. Asosiy uzatmaning vazifasi, turlari.
2. Konussimon va gipoidli asosiy
uzatmaning farqi va afzalliklari.
3. Asosiy uzatma konstruktsiyasi va
tuzilishi va ishlashi jarayoni.
4. Differentsial va yarim o’qlarning
vazifasi, turlari, tuzilishi.
Asosiy uzatmaning vazifasi, turlari.
Asosiy uzatmaning vazifasi va turlari.
Zamonaviy
avtomobillarda o’lchamlari va massasi nisbatan katta
bo’lmagan, tezyurarligi hisobiga yuqori quvvat xosil
qiladigan dvigetellar qo’llanilmokda. Biroq shunga
qaramay bu dvigatellar vallarida xosil bo’ladigan
burovchi moment (agar bu momentni o’zgartirmasdan
to’g’ridan-to’g’ri avtomobilning yetakchi g’ildiraklariga
uzatilsa) avtomobilning turli yul sharoitlarida yura
olishiga yetarli emas. Avtomobilning harakatlanishi
uchun uning yetakchi g’ildiraklaridagi burovchi
momentni oshirish qisman uzatmalar qutisi yordamida
bajarilishini yuqorida aytib utilgan. Lekin, avtomobil ish
mobaynida ko’p vaqt nisbatan katta tezlik bilan to’g’ri
uzatmada harakatlanadi.
1.
Demak, to’g’ri uzatmada, dvigatel validagi burovchi
moment o’zgarmasdan, ya’ni avtomobilning yura
olishga yetarli bo’lmagan holda yetakchi g’ildiraklarga
uzatilgan bo’lar edi. SHu sababli avtomobilning
yetakchi g’ildiraklaridagi burovchi momentni
(aylanishlar chastotasini kamaytirish xisobiga) zarur
miqdorga oshirish uchun transmissiyaga asosiy
uzatma kiritiladi.
Asosiy uzatma tishli g’ildiraklarining yetakchisi kichik
diametrli yetaklanuvchisi esa, katta diametrli qilib
yasalgani uchun yarim o’qlarning aylanishlar
chastotasi (uzatish soni
u
ga qarab) kardan valning
aylanishlar chastotasiga karaganda kam bo’ladi. Yarim
o’qlarning va u bilan bog’liq bulgan yetakchi
g’ildiraklarning aylanishlar chastatasi kardan val
aylanishlar chastotasiga nisbatan kancha kam bo’lsa,
ulardagi burovchi moment shuncha ko’p bo’ladi.
12.1-rasm Yakka asosiy
uzatmalar sxemasi:
a – konussimon; b – gipoidli; v
– chervyakli; g – tsilindrik;
1 – uzatmalar qutisining
yetaklanuvchi vali; 2 – asosiy
uzatmaning tsilindrik
shesternyasi; 3 – asosiy
uzatmaningn tsilindrik tishli
gildirag’i; 4 – differentsial; 5 -
g’ildirakning yuritma vali
Yakka uzatma bir juft tishli g’ildirakdan, qo’shaloq
uzatma esa ikki juft tishli g’ildiraklardan iborat.
Yakka uzatmalar o’z navbatida tsilindrik,
kunussimon, gipoidli yoki chervyakli bo’lishi
mumkin. (12.1-rasm) Qo’shaloq uzatmalar esa
odatda bir juft kunussimon va bir juft tsilindrik tishli
g’ildiraklardan tashkil topib, ular o’z navbatida
ko’prik o’rtasida yaxlit joylashgan –markaziy
uzatma (12.2-rasm, a) yoki ikki qisimga bo’lingan,
ajratilgan uzatma (12.2-rasm,b) bo’lishi mumkin.
Yakka uzatmalar ko’pincha yengil yoki o’rta yuk
avtomobillarida qo’llaniladi. Dvigateli oldida va
yetakchi ko’prigi orqada joylashgan kompanovkali
avtomobillarda konusli yoki gipoidli uzatmalar
ishlatiladi.
| 