|
Reja: Web 0 Internet rivojlanishining ilk bosqichi
|
| Sana | 01.11.2023 | | Hajmi | 18.12 Kb. | | #92632 |
Bog'liq Ta’lim jarayonida web texnologiyalardan foydalanish Hurliman, 7-seminar, Муратбаева Лайло (3), РЕЖА 2020 Хотин қизлар маслахат Кенгаши НДПИ, 2. Строение атома (лекция), Precessiya, men, 1-АБ кайта тапсырыу, Qattiq jism fizikasi (uzb) MOK2022-23d, 2-mavzu. O‘zbek milliy xalq xunarmandchiligi turlari-fayllar.org, 2a tex, 1 Laboratoriya ishi, Бабамыз Берунийдиӊ 1050 жыл крилша., 5-mavzu, 388978
Mavzu: Ta’lim jarayonida web texnologiyalardan foydalanish
Reja:
Web 1.0 Internet rivojlanishining ilk bosqichi
Web 2.0 Internet rivojlanishining ikkinchi bosqichi
Web 3.0 Internetdan foydalanish evolyutsiyasi
Web 4.0 Internet texnologiyalarining jadal rivojlanishi natijasidir
Web 1.0 Internet rivojlanishining ilk bosqichi.
Bu davr kontent yaratuvchilarni barmoq bilan sanash mumkinligi bilan ajralib turgan, qolgan barcha Internet foydalanuvchilari iste’molchi boʻlgan. Internet rivojlanishining ushbu bosqichida statik sahifalardan tashkil topgan va internet provayderlari tomonidan boshqariladigan vebserverlarda yoki bepul xostingda joylashtirilgan shaxsiy saytlar (vizit karta saytlari) mashhur edi. Internet rivojlanishining birinchi bosqichida veb-saytlarda reklama berilmagan, u deyarli hech qaerda yоʻq edi.
Web 1.0 ni veb-saytlarda ma’lumotlarni kоʻrsatishga imkon beruvchi kontentni yetkazib berish tarmog’i sifatida ta’riflash mumkin.
Web 1.0 odamlarga ma’lumot qidirish va undan foydalanish imkonini bergan. Foydalanuvchilar tomonidan yaratilgan kontent bоʻlmaganidek, foydalanuvchilar bilan va ular оʻrtasida hech qanday aloqa boʻlmagan.
Web 1.0 davrining asosiy xususiyatlari:
• Statik sahifalar. • Sayt tarkibi serverning fayl tizimidan taqdim etiladi. • Sahifalar Server Side Includes yoki Common Gateway Interface (CGI) yordamida quriladi. •
Ramkalar va jadvallar sahifadagi elementlarni joylashtirish va tekislash uchun ishlatiladi.
Web 1.0 оʻsha davrdagi kоʻpchilik sayt egalarining ehtiyojlarini tоʻliq qondiradigan Internet edi. Ularga kunning istalgan vaqtida odamlarga оʻz ma’lumotlariga kirish imkonini beradigan vosita kerak edi va ularda bu vosita bor edi.
Web 1.0 shuningdek, axborot almashinuvidagi geografik cheklovlarni ham olib tashladi.
Web 2.0 Internet rivojlanishining ikkinchi bosqichi va оʻziga xos ijtimoiy tarmoqdir. Web 2.0 - bu foydalanuvchi tomonidan yaratilgan kontent, saytdan foydalanish qulayligi va оʻzaro hamkorlikni qadrlaydigan Internet. Bu bosqichda
saytlarning texnik xususiyatlari emas, balki veb-sahifalarni loyihalash va ulardan foydalanish usullari оʻzgardi. Internet odamlar оʻz qarashlari, fikrlari, va tajribalari bilan oʻrtoqlashadigan onlayn vositalar va platformalar markaziga aylandi. Web 2.0 ilovalari, Web 3.0 ilovalaridan farqli оʻlaroq, birinchi navbatda oxirgi foydalanuvchi bilan оʻzaro aloqada bоʻladi.
Shunday qilib, oxirgi foydalanuvchilar tufayli quyidagilar faol rivojlanmoqda: • Podkastlar • Bloglar • RSS bilan tuzilgan • Ijtimoiy tarmoqlar Internet rivojlanishining ushbu bosqichida veb-saytlarni ishlab chiqishda AJAX va JavaScript ramkalari kabi veb-brauzer texnologiyalaridan foydalanildi. Aynan shu ramkalar ishlab chiquvchilar orasida eng ommabop bоʻlgan va Ruby on Rails dasturlash tiliga qiziqish ham ortgan.
Web 2.0 ni shunday xarakterlash mumkin - AJAX, teg optimallashtirish, frontend innovatsiyalar.
Web 2.0 davrining asosiy xususiyatlari: • Katta hajmdagi ma’lumotlardan bepul foydalanish, bu foydalanuvchilarga ma’lumotlarni birgalikda qabul qilish va tasniflash imkonini berishi. • Foydalanuvchi kiritishiga javob beruvchi dinamik sayt mazmunining paydo bоʻlishi. • Sayt egasi va foydalanuvchilari оʻrtasida ma’lumotlarni uzatish usulini оʻzgartirish. • Dasturiy ta’minot yordamida sayt ma’lumotlaridan foydalanish imkonini beruvchi API larning paydo bоʻlishi. • jamiyatga salbiy ta’sir kоʻrsatish va yangi tahdidlarning paydo bоʻlishi.
Web 2.0 - bu kontentni taqdim etish va boshqa Internet foydalanuvchilari bilan оʻzaro aloqa qilish qobiliyati. Web 2.0 qisqa vaqt ichida Internet haqidagi tasavvurni tubdan оʻzgartirdi. Web 2.0 ning rivojlanishining yorqin namunasi bu foydalanuvchi kontentiga tayangan va tayanishda davom etayotgan YouTube. Web 4.0 bosqichi yaqinda kelishiga qaramay, YouTube hali ham mashhur.
Web 3.0 Internetdan foydalanish evolyutsiyasi va uning ichidagi оʻzaro ta’sir natijasidir. Internet ma’lumotlar bazasiga aylandi. Ushbu bosqich saytlarning ichki qismini optimallashtirish bilan tavsiflanadi, bunga katta e’tibor berildi. Internet rivojlanishining ushbu bosqichida eng kоʻp yangiliklar saytlar va umuman Internetda amalga oshirildi.
Web 3.0 ning оʻziga xos xususiyati shundaki, ma’lumotlar muayyan tashkilotlar yoki shaxslarga tegishli emas, balki foydalanuvchilar оʻrtasida taqsimlanadi. Internet rivojlanishining bu bosqichi Semantik Web deb ham ataladi. Semantik Internet ma’lumotni tahlil qilish va saytlarni tartiblash usulini оʻzgartirdi. Bu davr interneti saytlarni boshqarish uchun robotlardan foydalana boshlaydi.
Web 3.0 ishlab chiquvchilarni deklarativ ontologik dasturlash tillaridan (OWL) foydalanishga majbur qiladi, bunda robotlar kalit sоʻzlarni moslash оʻrniga, sayt mazmunini aniqlash uchun foydalanishi mumkin bоʻlgan maxsus ontologiyalarni yaratadi. Web 3.0 davrining asosiy xususiyatlari: • Sayt semantikasining ahamiyati paydo bоʻladi. Semantika sayt tarkibini yaratish va almashish uchun zarur bоʻlgan veb-texnologiyalarga katta ta’sir kоʻrsatadi. Robotlarga sоʻzlarni kalit va raqamlar sifatida qabul qilishdan kоʻra, ularning semantik ma’nosini tushunish imkonini beruvchi “aqlli qidiruv va tahlil”ning paydo bоʻlishi internet makonining rivojlanishiga kuchli ta’sir kоʻrsatmoqda. • Sun’iy intellektdan faol foydalanish. Tabiiy tilni qayta ishlash qobiliyatiga ega robotlar ma’lumotni farqlay oladi va tez va tegishli natijalarni beradi. • 3D grafika. Uch оʻlchovli dizayn nafaqat veb-saytlar, balki kompyuter оʻyinlari, elektron tijorat, reklama va hokazolarda ham katta mashhurlik kasb etmoqda. • Tarkib оʻrtasidagi munosabat. Semantik metadata tufayli saytlardagi kontent bir-biriga bog’langan. Natijada, foydalanuvchi tajribasi boshqa darajaga kоʻtariladi. • Mavjudligi. Ushbu bosqichda Internet har bir elektron qurilma uchun mavjud: telefon, soat, mikrotоʻlqinli pech, planshet va boshqalar. Tabiiy tilni qayta ishlash qobiliyatlari odamlar va kompyuterlashtirilgan ilovalar оʻrtasidagi aloqa bоʻshlig’ini kоʻpaytiradi. Web 2.0 bilan bog’liq muammo robotlarning Internetda joylashtirilgan ma’lumotlar kontekstini tushuna olmasligi edi, shuning uchun ular qaysi kontent muhimligini tushuna olmadilar. Matnlarni til bilan qayta ishlash imkoniyatlaridan foydalanish (semantika) ma’lumotlarni robotlar va ilovalar uchun tushunarli qilish imkonini berdi.
Web 4.0 Internet texnologiyalarining jadal rivojlanishi natijasidir. Bugungi kunda Web 4.0 foydalanuvchi va robotlar оʻrtasidagi mobillik va ovozli оʻzaro ta’sir haqida. Ilgari foydalanuvchi Internet bilan оʻzaro aloqada bоʻlish uchun kompyuter qarshisida ish stolida bоʻlishi kerak edi, biroq mobil qurilmalar foydalanuvchiga joylashuvidan qat’iy nazar ma’lumotlardan foydalanish va almashish imkonini beradi.
Web 4.0 odamlar va robotlar оʻrtasidagi munosabatlarni оʻzgartiradi, ular simbiotik bоʻlib qoladi. Inson robotlarga doimiy kirish imkoniyatiga ega, kundalik hayot mashinalarga tobora kоʻproq bog’liq bоʻlib bormoqda. Sun’iy intellekt tufayli оʻzоʻzini оʻrganish tizimlari odamlarni оʻrganadi va ularga nima kerakligini aniqroq tushunadi. Virtual va kengaytirilgan haqiqat tobora ommalashib bormoqda. Internetda virtual va kengaytirilgan haqiqatdan foydalangan holda turli xizmatlarni taklif qiluvchi saytlar tobora kоʻpayib bormoqda. Virtual haqiqat uchun maxsus qurilmalar yanada funktsional va ommabop bоʻlib bormoqda, savdo hajmlari asta-sekin оʻsib bormoqda.
Web 4.0 davrining asosiy xususiyatlari: • Web 4.0 - bu inson va mashina оʻrtasidagi simbiotik оʻzaro ta’sir. Inson va mashina оʻrtasidagi chegara xiralashgan. • Internet Web OS hisoblanadi. Ma’lumotni dunyoning istalgan nuqtasidan uzatish mumkin. • Internet оʻz ishida sun’iy intellektdan faol foydalanadi, bu esa taqdim etilayotgan imkoniyatlar sifatini oshiradi. • Internet foydalanuvchilar bilan xuddi odamlar bir-biri bilan qanday aloqada bоʻlsa, shunday aloqa qiladi. • Internet shaffof, barcha harakatlar kuzatilishi mumkin. • Rivojlanishning ushbu bosqichida Internet har qachongidan ham yuqori tezlik va ishonchlilikni taqdim etadi. Web 4.0 atrofimizdagi hamma narsani оʻzgartirmoqda: infratuzilma, biznes, logistika, tibbiyot va boshqalar. Rivojlanishning ushbu bosqichida Internet iste’molchi tomonidan nazorat qilinadi va unga оʻz harakatlari va ma’lumotlari ustidan tоʻliq nazorat qilish imkonini beradi.
Web 4.0 odamlarning kundalik hayotini tubdan оʻzgartiradi. Inson va mashina оʻrtasidagi aloqani ta’minlab, Web 4.0 Internet bilan bog’liq har qanday faoliyat sohasi imkoniyatlarini boyitadi. Internet faqat оʻqish uchun mоʻljallangan saytlardan bugungi kundagi semantik veb-saytga aylandi, bu interaktiv ma’lumotlarni yaratish uchun odam va mashina оʻrtasida mustahkam aloqani ta’minlaydi. Kundalik faoliyatda yangi texnologiyalardan foydalanish inson va mashina оʻrtasidagi simbiozga olib keladi. Katta ma’lumotlar virtual haqiqatda tobora kоʻproq foydalaniladi. RFID teglarini joriy etish mashinalar orasidagi aloqani yaxshilaydi. Ushbu qurilmalar va ilovalar sun’iy intellekt tufayli оʻz foydalanuvchilarining ehtiyojlarini his qiladi.
Avvalo podkast nima ekanligini gapirish juda muhimdir. Ko'pchilik bu nima ekanligini bilaman deb o'ylaydi, lekin noto'g'ri yo'l bilan, shuning uchun ko'rib chiqilgan narsalarga to'xtalamiz. Bu audio fayl. Bu serverda Internet orqali xohlagan vaqtingizda tinglanishi mumkin bo'lgan tarzda joylashtiriladi. Bundan tashqari, ko'p hollarda, uni Internetga ehtiyoj sezmasdan xohlagancha tinglashingiz uchun uni kompyuteringizga yuklab olish imkoniyati mavjud (odatda MP3 formatida amalga oshiriladi).
Bloger so`zi ingliz tilidan kelib chiqqan bo`lib, "blog - ya'ni veb sayt yoki sahifa yurituvchisi" ma'nosini angltatadi.
Birinchi bloger sifatida Tim Berners Li tilga olinadi, u 1992 yildan boshlab yangiliklarni Internet orqali yoritib borish bilan shug`ullangan. Bloglar 1996 yildan boshlab mashhur bo`lishni boshlagan. 1999 yilda Pyra Labs kompyter kompaniyasi blog xizmatlarini bepul taqdim etuvchi Blogger.com saytini ishga tushiradi va blogerlikni yanada keng tarqalishiga imkon yaratadi.
Hozirgi kunda bloglarning ajralib turadigan jihati shundaki, ularga ma'lumot qo`shish, o`zgartirish juda sodda tarzda amalga oshiriladi.
Bugungi kunda blogerlarni o`z blogini yuritishi turiga qarab ularni quyidagi guruhlarga bo`lish mumkin:
- veb-sahifa blogeri,
- youtube bloger;
- ijtimoiy tarmoq (facebook, vkontakt va h.k.) blogeri
- messenjer blogerlar (telegram, instagram, whats'up)
RSS - bu fayl. XML yoki . RSS, qaysi veb-saytlar foydalanuvchiga yangilanishlar haqida ma'lumot yuborish uchun foydalanadi. RSS atamasi inglizcha boy sayt xulosasidan kelib chiqqan (Really Simple Syndication va RDF Site Summary formatlari ham keng tarqalgan).
- radio blogger va h.k.
Frontend veb-ilovalarning (veb-saytlarning) umumiy qismi bo'lib, u bilan foydalanuvchi o'zaro aloqada bo'lishi va bevosita bog'lanishi mumkin. Frontend funktsional vazifalarni ko'rsatishni, mijoz tomonidan bajariladigan foydalanuvchi interfeysini, shuningdek, foydalanuvchi so'rovlarini qayta ishlashni o'z ichiga oladi. Aslida, frontend foydalanuvchi veb-sahifani ochganda ko'radigan hamma narsadir.
OWL (Web Ontology Language) - semantik tarmoq uchun ontologiyalarni tavsiflash uchun til. OWL veb-hujjatlarga va ilovalarga xos bo'lgan sinflar va ular orasidagi munosabatlarni tavsiflash imkonini beradi. OWL avvalgi OIL va DAML+OIL tillariga asoslangan va hozirda World Wide Web Konsortsiumi tomonidan tavsiya etilgan.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:
1. S.S.Qosimov. Information technology. Tashkent "Aloqachi" 2006.
2. Spainauer S., Kuersia V. Vebmaster's reference. - К: "BHV", 1997. - 368 p.
3. Yarger R., Reese J., King T. MySQL and mSQL. Databases for small businesses and the Internet. - SPb: Symbol-Plus, 2000 - 560 p. 4. Komilova, Z. X., & Nazirjonova, F. S. (2020). Th
|
| |
