1
RO‘ZG‘ORSHUNOSLIK BO‘YICHA MASHG‘ULOTLARDA
O‘QUVCHILARNI TEJAMKORLIKKA O‘RGATISH
Umarov Rahim Tojiyevich
1
, Umarova Nurnisa Rahimovna
2
, Abdullayeva Feruza
3
1
A.Qodiriy nomidagi JDPU, Jizzax sh.,
2
H.Olimjon va Zulfiya nomidagi maktab
o’qituvchisi, Jizzax sh.,
3
Jizzax shahar 19-umumiy o’rta ta’lim maktabi
o’qituvchisi, O’zbekiston.
e-mail:
umarovr@jdpu.uz
Annotatsiya: Maqolada o‘quvchilarning uy-ro‘zg‘ordagi kundalik hayotda ko‘plab
foydalaniladigan uy-ro‘zg‘or buyumlari va kiyim-kechaklarga tejamkorona munosabatda
bo‘lishiga asosiy e’tibor qaratilgan.
Kalit so‘zlar: Tejamkorlik, uy-ro‘zg‘or, kiyim-kechak, maishiy xizmat buyumlari, resurs,
trikotaj, element, byudjet, daromad, tejash.
Аннотация: В статье акцентируется внимание на бережливом отношении
студентов к предметам быта и одежде, которые часто используются в быту дома.
Ключевые слова: Бережливость, домашнее хозяйство, одежда, хозяйственные
товары, ресурс, вязание, предмет, бюджет, доход, сбережения.
Annotation: The article focuses on the thrifty attitude of students to household items and
clothes that are often used in everyday life at home.
Keywords: Thrift, household, clothing, household goods, resource, knitting, item, budget,
income, savings.
O‘quvchilarni uy-ro‘zg‘orda tejamkorlikka o‘rgatish bugungi kunning
dolzarb muommolaridan biri hisoblanadi Albatta barchamizda kundalik turmushda
ro‘zg‘orimizda eskirgan stol, stul, divan, shkafni va turli xildagi maishiy
buyumlarni nima qilish kerak degan savol tug‘iladi. Bunday holda ularni qayta
ishlab foydali uy-ro‘zg‘or buyumlariga aylantirish mumkin. Bu ishlarni nafaqat
o‘zimiz balki, farzandlarimizga ham o‘rgatsak, ayniqsa maktablarda o‘tiladigan
mehnat darslarida o‘rgatilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi.
2
Maqolada o‘quvchilarning uy-ro‘zg‘ordagi kundalik hayotda ko‘plab
foydalaniladigan uy-ro‘zg‘or buyumlari va kiyim-kechaklarga tejamkorona
munosabatda bo‘lishiga asosiy e’tibor qaratilgan.
Afsuski tevaragimizdagi hamma narsalarga tejamkorona munosabatda
bo‘lish to‘g‘risida juda kam gapiramiz va yozamiz. Gapirish esa kerak. Bolalarni
nafaqat maktab davrida balki, kichikligidanoq, ya’ni oilada va maktabgacha ta’lim
mussasasidaligidayoq tejamkorlikka o‘rgatish masalasi o‘ta muhim hisoblanadi.
Shuni e’tiborga olib umumiy o‘rta ta’limning Texnologiya fanidan davlat
ta’lim standarti asosida ishlab chiqilgan fan dasturiga ko‘ra 5-9-sinfda o‘tiladigan
Texnologiya fanining barcha yo‘nalishilarida Ro‘zg‘orshunoslik asoslari qismida
uy-ro‘zg‘orda ta’mirlash ishlariga oid mavzular kiritilgan. Bunda o‘quvchilar
ongida turmushdagi tejamkorlikka oid tushunchalarni shakllantirish va amaliy
ko‘nikmalarni hosil qilish lozim.
Masalan, eski krovat yoki divandan turmushda foydalanishimiz mumkin.
Buning uchun krovatni yog‘och suyanchiqlaridan birini olib bo‘shagan tarafini
metall yoki yog‘och oyoqchalarga o‘rnatilsa bejirimgina xontaxta hosil bo‘ladi.
Ikkinchii suyanchiq ham oyoqlarga o‘rnatilib chiroyli stol tayyorlanadi. Qalin
dag‘al matodan manzarali silliq qoplama yoki jild tayyorlanadi va divanni
yotadigan qismiga qoplanadi. Bosh tarafiga chiroyli bolish tashlab qo‘yiladi. Bu
ishlarni bajarish uchun insonda ozgina bo‘lsada, bilim, uquv va tajriba bo‘lsa
etarlicha. Qolaversa uyda bu ishlarni bajarilishini o‘z ko‘zi bilan ko‘rgan
farzandingizda bunday ishlarni mustaqil bajarish ishtiyoqi tug‘iladi.
Shuni esda tutish kerakki, uy buyumlarini qo‘lbola materiallardan yasash
nafaqat oilaviy daromadlarni tejash nuqtai nazardan, bal’ki bolalarni mehnatga
odatlantirish nuqtai nazardan ham katta ahamiyatga egadir. Ular kattalarga
qo‘lidan keguncha yordamlashib buyumlarni konstruksiyalashda, uy buyumlarni
ta’mirlashda o‘z kuchlarini sinab ko‘radilar. O‘quvchilarni yoshligidan nafaqat
oiladagi tejamkorlikka, balki barcha jabhalarida tejamkorlikka o‘rgatish orqali
ularda iqtisodiy tushunchalarni shakllantiriladi.
3
Siz eski gazetalar, jurnallar va karton parchalarini tashlab yubormasdan,
ularni yaxshi kitobga ayiraboshlashingiz mumkinligini, bunda bir tonna chiqitga
chiqgan qog‘oz makulatura to‘rt metr kub yog‘och o‘rnini bosishini, ikkilamchi
xomashyodan qog‘oz ishlab chiqarishda suv ancha miqdorda kam sarflanishini va
havoning kam ifloslanishini ta’kidlashimiz lozim. Xalqimizda “Kimki bo‘lsa
tejamkor, qut-baraka unga yor” degan naql bor.
Bugungi kunda eskirgan va allaqachon modadan chiqqan kiyimlarimizdan
Texnologiya fanidan mashg‘ulotlarda turli xildagi buyumlar tikishimiz mumkin.
Masalan, modadan qolgan, ammo hali ancha pishiq bo‘lgan charm plash va
kurtkalardan foydalanib sumkachalar, tikuvdan qolgan qiyqim lardan, umrini
yashab bo‘lgan trikotaj kiyimlaridan kursilarga qoplama, ishxona stullari uchun
gilamchalar to‘qish, shuningdek choyni issiq saqlash uchun choyna kustiga
qoplamalar tikish mumkin. Kattalar, ayniqsa yosh bolalar kiyadigan kuylaklarni
engi va yoqasi eyilishi natijasida kiyishga yaroqsiz holatga kelib qoladi. Bunday
holda uni tashlab yubormasdan yoqasi va engini teskari tomonga qilib tikilsa yana
uzoq muddatga xizmat qiladi.
Shuningdek bolalar kiyib yurgan kurtka kichrayib qolsa, uni tikib
bo‘lmaydigan bo‘lib ketgan jun paypoqning odatda butun yuqori qismini qirqib
olib, uni eng qaytarmasiga ulansa bilaklarga yopishib turadigan rezinkali qulay
to‘qima manjet hosil bo‘ladi. Eskirgan charm sumka, qo‘lqop va botinkadan
kvadrat yoki oval yamoqlar bichish oson bo‘ladi. O‘g‘il yoki qiz bolalar kiyadigan
jinsi tizzalari edirilgan bo‘lsa, charm yamoqlar solib foydalanishga yaroqli holga
keltirilsa, unga ikkinchi jon ato etilib xizmat muddati uzaytiriladi. Shu yo‘l bilan
maktablardagi Texnologiya fanidan mashg‘ulotlarda o‘quvchilarni eski xizmatini
o‘tab bo‘lgan buyumlardan ikkilamchi xomashyo sifatida foydalanib, unumli va
foydali mehnatga jalb qilinadi, shuningdek o‘z navbatida ularning bo‘sh vaqtida
foydali ishlar tashkil etiladi hamda ularda mehnatga to‘g‘ri munosabatda bo‘lish va
tejamkorlik kabi xislatlar shakllantiriladi.
4
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, tejamkorlik sira ham xasislikka
kirmaydi, u pulni xaridlarga yaxshi o‘ylab sarflashni, xo‘jalikni oqilona
yurgizishni, uy-ro‘zg‘orda buyumlaridan maqsadga muvofiq foydalanishni va
ularni avaylashni bildiradi. Qolaversa, bolalarimizni yoshligidan tevaragidagi va
ro‘zg‘orimizdagi buyumlarga hamda narsalarga tejamkorona munosabatda bo‘lish
va asrab-avaylashga o‘rgatishimiz lozim. Bu esa kelajakda bolalarni mavjud
resurslardan to‘g‘ri va oqilona foydalanish ko’nikmalarini shakllantirishga katta
yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.Kanevskiy E.M. va boshqalar. Turmushda tejamkorlik sirlari. Toshkent.
O‘qituvchi, 1988 y.,192 b.
2.Umarov R.T. O‘quvchilarda tejamkorlik tushunchalarini shakillantirish.
.Uzluksiz ta’lim .Ilmiy-uslubiy jurnal, Toshkent, 2008 y. №1, B.
104-107.
3.Umarov R. T. Umarova N.R. O‘quvchilarni oilada tejamkorlikka o‘rgatish.
“Tafakkur ziyosi” Ilmiy-uslubiy jurnali , 2019/3., B. 57-58
| 