Servis fakulteti 501-21 tl guruh talabasi Ro’zimov Samandar tomanidan tayorlangan slayd

Mavzu: Dengiz transportining texnik – iqtisodiy xususiyati

• 1. Daryo transportining asosiy texnik jihozlari.
• 2. Daryo transportining texnik-iqtisodiy xususiyatlari.
• 4. Daryo transportini rivojlantirish muammolari.

Daryo transportining asosiy texnik jihozlariga O’zbekiston Respublikasi sharoitiga ko‘ra, kemalar (barja kemalar), suv yo‘llari, undagi qurilma va inshootlar, portlar, bekat (pristan) lar, prichallar, kema ta’miri ustaxonasi, aloqa vositalari va boshqalar kiradi.kemalar daryo transportining asosiy faol texnika jihozlaridan biridir. bajarish vazifalariga ko‘ra, daryo kemalarini uch turga bo‘lish mumkin: transport kemalari, texnika yordami kemalari va yordamchi xizmat ko‘rsatuvchi kemalar. transport kemalari yuk va passajirlar tashish uchun xizmat qiladi. texnika yordami kemalari daryo yo‘llari ostini chuqurlatish va tozalash ishlari bilan shug‘ullanadi. yordamchi xizmat ko‘rsatuvchi kemalar transport va texnika yordami kemalariga xizmat qiladi.

Transport kemalari o‘z navbatida quyidagicha bo‘lishi mumkin: – bajarish vazifasi bo‘yicha-yuk tashuvchi, passajir-lar tashuvchi, aralash yuk va passajirlar tashuvchi kemalar; – suvdan foydalanish bo‘yicha – suvga botib suzuvchi, suv osti qanotli, parrakli va havo yostig‘i tamoyilida suzuvchi kemalar; – harakati bo‘yicha-o‘zisuzar, ya’ni o‘z kuch dvigateli bor (teploxod, paraxod, dizel-elektroxod, shatak kemalar) va o‘zi suzoolmaydigan barjalar; – korpusining materiali bo‘yicha-metall, yog‘och-metall, plastmassa va temir-beton korpusli kemalar. Bundan tashqari, kemalar yana tashiydigan yuklari bo‘yicha quruq mahsulotlar tashuvchi, suyuq mahsulotlar tashuvchi, universal va maxsus yuklar tashuvchi kemalarga bo‘linishi mumkin. suzish joylariga, ko‘ra kema konstruksiyalariga har xil talablar qo‘yiladi va bu talablar bo‘yicha daryo kemalari bir necha sinflarga bo‘linib, ularga maxsus harfli belgilar qo‘yiladi.

Daryo transportning texnik - iktisodiy xususiyatlari • daryo transporti asosiy texnik - iktisodiy xususiyatlariga kuyidagilar kiradi; tabiiy suv kemalar suzishning tashkil etish xarajatlari va boshlangich kapital mablag xarajatlari mikdori temir yul va avtomobil transportidagi xarajatlarga nisbatan bir necha marta kamdir; kemalar xarajatiga suvning kursatadigan karshiligi kurilikda ishlovchi temir yul va avtomobil transportlari xarakatidagi karshilikka nisbatan ancha kichikligi sababli ular xarakati bir tonna yukni teng masofaga tashish uchun kam kuvvat va kam yonilgi sarfi talab kiladi; kemalarning yuk kutara olish kobiliyati temir yul vagonlari yuk kutara olish kobiliyatlariga nisbatan bir necha un marta, avtomobillarga nisbatan esa bir necha iz marta kattadir; ayrim yuklarni daryo kemalarida tashish tannarxi temir yul transportidagiga nisbatan 2-3 marta va avtomobil transportidagiga nisbatan 20-30 marta kamdir. daryo transporti xar bir tonna yukni teng masofaga tashishda yonilgini temir yul transportiga nisbatan 2-3 marta va avtomobil transportiga nisbatan 4-5 marta kam sarflaydi

Dengiz transporti asosiy texnik jixozlariga kemalar (flot), dengiz yullari, undagi kurilma va inshoatlar. portlar, kema remonti zavodlari, aloka vositalari kiradi. • ekspluatatsiya kilishga karab, dengiz kemalar kuyidagicha buladilar: • transport kemalar - yuk va passajirlar tashish uchun; • yordamchi xizmat kemalari, - shatak kemalari, muz yorar. ut uchiruvchi va xakozo; • texnika ishlari kemalari - suv yullari ostini chukirlashtirish va tozalar ishlari, tuprok tashuvchi, kranli va boshka kemalar. • temir yul xamda avtomobil transport vositalarini dengizdan olib utuvchi paromlar dengiz kemalarining maxsus turiga kiradi. • dengiz portlari, odatda dengiz va oksan kirgoklari va daryolarning dengizga kuyilishi yerlariga joylashtirilgan bulib, katta transport uzellarning sostaviga kiradilar xamda portlar yuk va passajirlari transportning boshka turlariga utkazish va aksincha ulardan kabul kilish bilan birga kemalar xavf - xatarsiz turadigan va ularga yordamchi xizmat (suv, ozuka, moylash va yonilgi zaxiralarni kabul kilish.

Dengiz portlari umumfoydalanish, maxsus va aralash portlarga bulinadilar. umum foydalanish portlari passajirlar va yuk tashuvchi kemalarni xamda boshka kemalarni xam kabul kiladi. odatda bunday portlarda bajariladigan yuk oboroti xajmi kichik buladi. • maxsus portlar yuklarning muayyan gruppalarini kabul kilishga (yoki junatishga) muljallangan buladi. masalan, kumir, ma’dan, don, neftь maxsulotlari, sement. balik va xakozo. yuk oborotlari katta bulgan maxsus portlar katta kuvvatli va ixtisoslashtirilgan yuk ortish - tushirish mashina va mexanizmlari bilan jixozlangan buladi. • eng yirik portlar aralash portlar xisoblanadi. bunday portlar maxsus va umumiy yuklarni kabul kiluvchi bir kancha rayonlar yoki ixtisoslashtirilgan bekatlar, passajirlarga xizmat kiluvchi katta bekat va vokzal inshootlari buladi