“TIQXMMI” MTU ning Qarshi irrigatsiya
va agrotexnologiyalar instituti
Sirtqi ta’lim
Elektr energetika ta’lim yo’nalishi
123 guruh talabasi
Xurramov Fayyozning
Muhandislik va kompyuter grafikasi
fanidan tayyorlagan
MUSTAQIL ISHI
AKSONOMETRIK
PROYEKSIYALAR BO'YICHA
AMALIY MASHG'ULOT
Amaliy mashg'ulot darsida detaining ikkita ko'rinishi asosida
uning frontal dimetriyasi yoki izometriyasi chiziladi.
Detaining ikkita ko'rinishi tasvirlangan kartochkalar har bir
o'quvchiga
individual
tarqatib
chiqiladi
va
o'qituvchi
kartochkadagi detaining ko'rinishlarini ko'chirib chizmasdan,
faqat uning frontal dimetriyasi yoki izometriyasi chizilishini
tushuntiradi.
O'qituvchi o'quvchilarning bajarayotgan aksonometrik
proyeksiyalarini
kuzatib
boradi
va
qiynalayotgan
o'quvchilarga yordam beradi.
Kartochkalardagi detal ko'rinishlari uncha murakkab
bo'lmasligi va o'quvchilar uni bir dars davomida bajarishga
ulgurishlari lozim. O'qituvchi dars jarayonida o'quvchilar yo'l
qo'yayotgan
kamchiliklar
haqida
sinf
taxtasiga
chizib
tushuntiradi.
32.1-chizmada eskizi chiziladigan detaining asli
yaqqol tasvirda berilgan. Uning eskizini chizish
uchun:
1.
Detalning
asliga
qarab
u
har
tomonlama
o'rganiladi; ichki va tashqi tuzilishi diqqat bilan
ko'zdan kechiriladi.
2.
Detalning
bosh
ko'rinishi
va
yana
qancha
ko'rinishda chizilishi belgilanadi. Detaining bosh
ko'rinishini shunday tanlash joizki, u detaining
shakli haqida to'liq tasavvur bersin.
3. Katak qog'ozga
A4 format hoshiyasi,
asosiy yozuv chiziladi
va har bir
ko'rinishning o'rni
yordamchi chiziqlarda
belgilanib, markaz va
o'q chiziqlari chizib
chiqiladi
(32.2-chizma,
a).
Detalni o'lchash tartibi.
Chizmalarga o'lchamlar qo'yishda detallarning
o'zini o'lchashga to'g'ri keladi. Detallarni o'lchashda maxsus o'lchov asbobla-
ridan foydalaniladi. Ulardan qanday foydalanish va ularning nomlari
32.3-chizmada ko'rsatilgan.
Po'lat yoki oddiy chizg'ich bilan detaining chiziqli o'lchamlari va ayrim
qismlari o'lchanadi. Kronsirkul bilan detal silindr qismlarining diametrlari,
nut-romer bilan har xil teshiklar o'lchanadi. Bitta shtangensirkul hamma
o'lchash asboblarining o'rnini bosadigan universal asbob hisoblanadi.
Bulardan tashqari, juda ko'p har xil o'lchash asboblari ham mavjud, masalan,
burchak o'lchagich, radius o'lchagich va hokazo.
Turli chizmalarni o'qishni osonlashtirish maqsadida, yangi ixtiro qilinayot-gan
buyumlarning shaklini tezda qo'lda chizib, buyum nisbatlarini saqlagan hol-da
chizmachilik asboblarisiz chizilgan aksonometrik tasvir
texnik rasm
deyiladi.
Detaining texnik rasmi, asosan, izometriya yoki frontal dimetriyada bajariladi.
O'quv jarayonida texnik rasm bevosita modelning o'ziga qarab yoki uning berilgan
ko'rinishlariga qarab chiziladi. Texnik rasmni kataklangan varaqlarda chizish tavsiya
etiladi.
Tekis shakl (aylana)ning texnik rasmini izometriyada chizish.
Texnik
rasmda aylana ellips shaklida tasvirlanadi, uni chizish bosqichlarda ko'rsatildi
(34.2-chizma).
Aylana kvadrat ichiga olinadi (34.2-chizma,
a).
Izometrik o'qlar o'tkazilib, kvadrat yasaladi (34.2-chizma,
b).
Kvadrat ichida ellipsning nuqtalari
1, 2, 3, 4
va
A, B, C, D
lar belgila-nadi.
AB -
ellipsning katta o'qi,
CD -
ellipsning kichik o'qi (34.2-chizma,
d).
Ellipsga tegishli barcha nuqtalar ravon qilib tutashtirib chiqiladi va ortiqcha chiziqlar
o'chirilib taxt qilinadi (34.2-chizma,
e, f).
Detaining berilgan ko'rinishlari (34.3-chizma,
a)
asosida uning texnik rasmini frontal
dimetriyada chizish uchun oldin frontal dimetriya o'qlari chizib olinadi. So'ngra detaining
oldingi yog'i uning bosh ko'rinishidan ko'zda “chamalab” ko’chiriladi (34.3-chizma, b).
Ko’chirib chizishda kataklardan foydalanish tavsiya etiladi. So’ngra detalning orqa tomoni y
o’q yo’nalishida aniqlanadi va rasm taxt qilinadi (34.3-chizma, d).
| 