15
UZUMDAN SHAROB TAYYORLASH TEXNOLOGIYASI
To`laboyeva Orzigul Bahrom qizi
To`rayeva Zuxra Muxtor qizi
+998992866803tolaboyevaorzigul@gmail.com
+998992767400zuxraturaeva514@gmail.com
Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti Meva sabzavotchilik va
texnologiya fakulteti Qishloq xo`jaligi mahsulotlarini saqlash va dastlabki qayta ishlash
yo`nalishi 2-bosqich talabalari
https://doi.org/10.5281/zenodo.7650046
Annotatsiya:Sharob yoki fermentlangan meva suvidan tayyorlanadigan alkogolli ichimlikdir.
Meva suvi achishi natijasida undagi xamirturushfruktozani spirtga aylantiradi. Sharob
koʻpincha uzumdan, baʼzida olma, marjonmeva yoki boshqa mevalardan tayyorlanadi.
Kalit so`zlar:fermentlar,musallas, madera, portveyn, xeres,desert,shampan, „Bayan shirey“,
„Rkatsitelli“, „Bihishti“, „Farhod“, „Vassargʻa“, „Oq musallas“, „Oʻzbekiston“, „Qizil musallas“,
„Sijjak“, „Qora goʻzal“navlari
,
Qadimda
Sharq xalqlari Vinoni sharob, may, musallas deb yuritishgan. Hoz. davrda Vino
jahondagi 45 mamlakatda ishlab chiqariladi va deyarli barcha mamlakatlarda isteʼmol etiladi.
Jahon mamlakatlari oʻrtasida Fransiya va Italiyada eng koʻp uzum vinosi ishlab chiqariladi
(aholi jon boshiga oʻrtacha 83—86 l uzum vinosi isteʼmol qilinadi).
Ayrim turdagi markali
Vinolar uzumning faqat bir navidan tayyorlanadi. Vino rangi (oqish, pushti, qizil), mazasi,
xushboʻyligi, kuchliligi hamda tayyorlash texnologiyasi bilan ham farqlanadi. Vinoning musallas
(tabiiy), kuchli, desert (shirin), gazli va xushboʻy xillari bor. Musallas uzum sharbatini bijgʻitib
olinadi; tarkibida 9— 12% spirt boʻladi. Bunday Vino sof (toʻla bijgʻigan, tarkibida deyarli qand
16
qolmagan) va yarim shirin (tarkibida 3— 8% qand boʻlgan) xillarga boʻlinadi. Oq vino konyak
ishlab chiqarishda xom ashyo hisoblanadi. Quvvatlantirilgan Vino (madera, portveyn, xeres va
boshqalar) sof (tarkibida 17— 20% spirt, 3% gacha qand) va yarim shirin (17—20% spirt, 10%
gacha kand boʻlgan) xillarga boʻlinadi. D yesert Vino tarkibida 12—17% spirt boʻladi; qand
miqdoriga koʻra yarim shirin (5—10% qand), shirin (10—20% qand) va likyor (20% dan koʻp
qand) xillarga boʻlinadi. Shampan Vino musallaslarni ikkinchi marta bijgʻitib va qand qoʻshib
tayyorlanadi. Tarkibida 10,0— 13,5% spirt boʻladi; qand tarkibiga qarab, sof (2,5% qand), nim
shirin (4,5%), yarim shirin (6,5%) va shirin (8,5%) xillarga boʻlinadi. Uzumdan vino tayyorlash
texnologiyasi asrlar davomida ishlab chiqilgan. Yengil alkogolli ichimliklarni fermentatsiyalash
va qarish jarayoni shunga o'xshash sxemaga muvofiq amalga oshirilganiga qaramay, har bir
etkazib beruvchining o'z sirlari bor, ular ko'pincha davlat sirlaridan ko'ra ko'proq qo'riqlanadi.
Ba'zi mamlakatlarda, masalan, Kavkazda, Fransiyada yoki Italiyada ko'p
avlodlar davomida
uzum etishtirish va sharob ishlab chiqarish bilan shug'ullanadigan oilalar mavjud. Ular buni
san'at darajasiga ko'tarishdi va hech qachon nafaqat begonalar, balki bir-birlari bilan quyosh
ichadigan ichimliklar sirini ham bo'lishmaydilar. Boʻgʻzi tor shisha idish (butilka)larga quyilgan
Vinoni salqin va quruq (8— 16°) binolarda saqpash lozim. Spirti darajasi past va shampan
Vinolari butilkani yotqizilgan holda saqlanganda sifati buzilmaydi. Oq musallas va shampan
V.lari 3—5, kizil Vinolar 5— 10, desert Vinolar 18—20 yil, likyor va kuchli V.lar 100 yil sifatini
yoʻqotmay saqlanishi mumkin. Oʻzbekistonda V.ning 60 dan ortiq navlari: „Bayan shirey“,
„Rkatsitelli“, „Bihishti“, „Farhod“, „Vassargʻa“, „Oq musallas“, „Oʻzbekiston“, „Qizil musallas“,
„Sijjak“, „Qora goʻzal“, „Kaberne“, „Pino“ va b. ishlab chiqariladi.
Uyda uzumdan sharob tayyorlash uchun siz mutlaqo tanlashingiz mumkin
har qanday turli Bu
o'simlik. Bundan tashqari, quyoshli ichimlik turli xil uzum navlarini birlashmasidan mumkin.
Oq va ko'k navlarni aralashtirsangiz ham, sharob bu ta'mni kamaytirmaydi va ba'zi hollarda
qo'shiladi. Eng keng tarqalgan uzum ichimchasi quyidagi uzum navlaridan tayyorlanadi:
Drujba,
Kristall, Stepnyak, Platovskiy, Festivalniy, Saperavi, Rosinka. Bu navlarning barchasi
mevalaridagi shakar miqdorini o'z ichiga oladi, shuning uchun ichimliklar juda mazali bo'ladi.
Vinochilik san'atining tarixi bir necha ming yillar mobaynida davom etmoqda va shu vaqt ichida
"Dionisusning sharbati" ni tayyorlash texnologiyasi eng kichik tafsilotlarga berildi. Ko'pchilik
yaxshi sharob, maxsus uskunalar, harorat sharoitlari va katta tajribani tayyorlash uchun kerak,
deb
hisoblashadi, lekin bu butunlay to'g'ri emas. Ko'pincha, uyda uzumdan tayyorlangan
sharob eng qimmat "sharafli" ichimlikdan ko'ra lazzatli. Lekin buning uchun bir necha oddiy
qoidaga amal qilish kerak. Shunday qilib, tabiiy xamirturushni saqlab qolish uchun, faqat quruq,
ochiq havo sharoitida yig'ib oling. Faqat to'liq pishgan mevalarni ishlating - yashil mayda bo'lib,
undagi ta'mni buzadigan, kislota ko'p, va overripeda sirka kislotasini o'z ichiga oladi. Maqolani
o'qish paytida oddiy sharbatni foydali sharbatga aylantirish uchun foydali videolarni
ko'rishingiz mumkin.
