1-v
1. Bultlı esaplaw ne?
• Bultlı esaplaw, elektron esaplaw xızmetlerin komputer tarmaqları arqalı jetkiziwdi názerde tutadı.
Tiykarǵı bólimleri:
Xızmet túrleri:
Bultlı esaplaw xızmeti tiykarlanıp 3 qıylı modelge kórsetiledi: 1. infrastruktura xızmeti (iglizcha Infrastructure as a Service), 2.platforma xızmeti (iglizcha Platform as a Service) hám 3.programmalıq qural xızmeti (iglizcha Software as a Service).
Bultlı maǵlıwmatlardı saqlaw
• MALUMOTLARNI BULUTLI OMBORLARDA SAQLASHSAQLASH
Eń ataqlı bultlı bazalar dizimine tómendegiler kiredi: Dropbox, cloud@mail. ru, Yandex. Disk, Box, microsoft OneDrive, Google Drive, iCloud hám basqalar.
• Bultlı maǵlıwmatlardı saqlaw
GOOGLE DRIvE
Google disk - paydalanıwshılarǵa maǵlıwmatların bultdagi serverlerde saqlaw hám Internet degi basqa paydalanıwshılar menen bolıwısh imkaniyatın beretuǵın ataqlı bultlı maǵlıwmatlar bazası.
OneDrive
OneDrive - 2014 jıl fevral ayında qayta atalǵan Microsoft SkyDrive, fayllardı almaslaw funkciyaları menen bultga tiykarlanǵan onlayn fayllardı saqlaw xızmeti. Aytqansha, SkyDrive 2007 jıl avgust ayında Microsoft tárepinen jaratılǵan. Endi OneDrive bultlı bultlı teleklerden biri esaplanadı.
Dropbox Dropbox - paydalanıwshılarǵa maǵlıwmatların bultdagi serverlerde saqlaw hám Internet degi basqa paydalanıwshılar menen bolıwısh imkaniyatın beretuǵın bultlı maǵlıwmatlardı saqlaw. Onıń jumısı maǵlıwmatlardı sinxronlashtirishga tiykarlanǵan.
Yandex. Disk Yandex. Disk Yandeksning biypul bultlı xızmeti bul paydalanıwshılarǵa maǵlıwmatların bultdagi serverlerde saqlaw hám Internet degi basqa paydalanıwshılarǵa uzatıw imkaniyatın beredi.
BitcasaBitcasa - maǵlıwmatlardıń sheksiz muǵdarın saqlawǵa múmkinshilik beretuǵın bultlı maǵlıwmatlardı saqlaw. 2013 jılda kutilgan versiya beta-versiyadan shıqtı. Bitcasa Mastercard, veriSign, Classmates. com hám Mozy-dıń burınǵı xızmetkerleri tárepinen islengen
Google Drive xızmetinen paydalanıw
Google Drive ornatıw hám aktivlestiriw Keyingi bólim
Bul mannan “Backups” bólimine kiramiz jáne bul ayna payda bo'laadi Yadtı rezervlew bólimi Rezervlew tawsılǵannan keyin telefon yadsındaǵı malumotlar bultga jaylanadı
1.2. Internet (latınsha : inter - arasında hám net - tarmaq ) - standart minimal internet protokolı (I) arqalı maǵlıwmat almasıwshı kompyuter tarmaqlarınıń pútkil dunya hám kópshilik ushın ashıq kompleksi bolıp tabıladı. Bul maǵlıwmatlardıń tiykarǵı tasıwshı protokolı TCP/IP bolıp tabıladı. TCP/IP óz-ara baylanıslı protokollar jıyındısı bolıp, internette maǵlıwmat tarqalıwında tiykarǵı orın iyeleydi. Internet tarmaǵın mińlaǵan akademikalıq, mámleket, kommerciya hám shańaraq tarmaqları quraydı. Internet elektron pochta, chat hám de óz-ara baylanısqan betler hám basqa Pútkil dunya órmekshi tóri servislerinen dúziledi.
Internet — úlken (global) hám kishi (lokal) kompyuter tarmaqların óz-ara baylaw pútkil dunya kompyuter sisteması. Ol jaǵdayda geografiyalıq ornı, zaman hám mákannan qaramastan, ayırım kompyuter hám mayda tarmaqlar óz-ara sheriklikte global informatsiya infratuzilmasini quraydı. Qaydnomalar sisteması menen basqarılatuǵın barlıq tuwındı tarmaqlar sheriklikte qarıydarlarǵa maǵlıwmattı saqlaw, járiyalaw, jıberiw, qabıllaw, izlew hám málim bolǵan barlıq variantlar (tekst, dawıs, videotasvir, fotosurat, grafika, muzıka formasında hám b. kórinisler) de informaciya almasınıwǵa múmkinshilik jaratadı.
Internet sisteması 20 -ásir. 60 -jıllarında payda boldı. Sol payıtlarda Amerika qorǵaw departamenti ǵayratı menen kompyuterler telefon tarmaqlarına baylanısa basladı. Daslep, bunday iskerlik rawajlanıwlastırılgan joybarlar agentligi (AKRA) izertlewleri sheńberinde alıp barıldı. Bul izertlewler suwıq urıs háwij alǵan dáwir tuwrı keldi. AQSH qorǵaw departamenti urıs bolıp qalǵan táǵdirde ápiwayı kommunikatsiya quralları isten chiqqudek bolsa, ornına jańa qosımsha kommunikatsiya quralların izlew menen aktiv shuǵıllandı. 60 -jıllar aqırı hám 70-jıllarda Internet tarmaǵı onsha keń rawajlanmadi. Dáslepki on jıllıq xalıq aralıq tarmaq, tiykarlanıp, áskerler hám iri ilimpazlardıń jeke elektron liniyalari iskerligi sheńberi menen sheklendi. Internettiń kútá úlken rawajlanıw páti mámleket, tálim, akademikalıq jáne social strukturalardıń ayriqsha ulıwma finanslıq hám intellektuallıq úlesine baylanıslı boldı.
20 -ásir 70-jıllarında túrli tarqaq kompyuterler tarmaqları arasında informatsiyani uzatıw hám almasınıw qaǵıydaları sisteması islep shıǵıldı. Bular óz-ara sheriklikke tiyisli qaydnomalar - Internetworking protocols (IP) bolıp, global tarmaqtı jetilistiriw ushın qolay ortalıq jarattı. IP ornatǵan tártipke kóre, hár qanday bólek tarmaq informatsiyani kóp tarmaqlar arqalı " birinshi punktten tap aqırǵı punktgacha" jetip barıwın baqlawı kerek. Sol sebepli Internet negizin quraytuǵın qaydnomalar sisteması, atap aytqanda, Transmission Control Protocol (TCP), File Transfer Protocol (FTP) ishinde IP zárúrli qaydnomalardan biri esaplanadı.
Internet ekonomikası
Jáhán ekonomikası az-azdan tarmaqqa " ótpekte". Bul birinshi domen dizimnen ótken 1985 jılda baslanǵan. Sol waqıttan berli Internet sanaatı jáhán ekonomikalıq krizisların hám hátte óz jolında dot-comlarning qulashini chetlab ótip, xızmetler, klientler bazası hám geografiyalıq qamrovni keńeytiwdi toqtatmadi.
1.3. Oraylıq banktiń Bankler aralıq tólew sisteması mámleketimizdiń ǵárezsizlikten keyingi dáslepki tólew sisteması retinde barlıq tólew sistemaları islewi ushın tiykar esaplanadı.
Házirgi kúnde Oraylıq banktiń Bankler aralıq tólew sistemasında tólewlerdi ámelge asırıw maqsetinde 31 kommerciya banki tólew sisteması paydalanıwshıları retinde jalǵanǵan.
Usı tólew sistemasında tólewler real waqıt rejiminde jalpı esap -kitap principi tiykarında, yaǵnıy tólew hújjeti kelip túsken waqıttan baslap bir neshe sekundalar ishinde tólew ámelge asıriladı hám de nátiyjesi haqqında ǵayratkor hám benefitsiarga xabar jiberiledi.
Bankler aralıq tólew sistemasınıń qaǵıydaları Ózbekstan Respublikası Oraylıq banki tárepinen belgilenedi.
Oraylıq banktiń banklararo tólew sisteması qoyındaǵı normativlik-huqıqıy hújjetlerge muwapıq tártiplestiriledi:
Ózbekstan Respublikasınıń “Ózbekstan Respublikasınıń Oraylıq banki tuwrısında”gi Nızamı (11. 11. 2019 y., O'RQ-582);
Ózbekstan Respublikasınıń “Bankler hám bank iskerligi tuwrısında”gi Nızamı (05. 11. 2019 y., O'RQ-580);
Ózbekstan Respublikasınıń “Tólewler hám tólew sistemaları tuwrısında”gi Nızamı (01. 11. 2019 y., № O'RQ-578);
“Oraylıq banktiń banklararo tólew sisteması arqalı elektron tólewlerdi ámelge asırıw tártibi tuwrısında”gi Qaǵıyda (14. 02. 2006 y., № 1545);
“Ózbekstan Respublikasında naq pulsiz esap -kitaplar tuwrısında”gi Qaǵıyda (13. 04. 2020 y., № 3229 ).
Oraylıq banktiń Informaciyalastırıw Bas orayı hám Oraylıq banktiń Esap -kitaplar orayı banklararo tólew sistemasınıń qatnasıwshıları esaplanadı. Bankler aralıq tólew sistemasınıń paydalanıwshıları Oraylıq banktiń Esap -kitaplar orayında wákillik esapvarag'iga iye bolǵan bankler hám finanslıq institutlar esaplanadı.
Oraylıq banktiń Esap -kitaplar orayı (MB HKM) — onıń wazıypasına kommerciya bankleriniń Bas ofislariga (bankler) wákillik esapbetlerin ashıw hám xizmet kórsetiw hám de olar ortasında elektron tólewlerdiń úzliksizligin támiyinlew kiredi.
Oraylıq banktiń Informaciyalastırıw Bas orayı (ABM) — ámeldegi nızamshılıq hám de ABM hám bankler ortasındaǵı shártnamalarǵa muwapıq banklararo tólew sistemasınıń texnikalıq, programmalıq hám ekspluatatsion xızmetlerin támiyinleytuǵın oray.
Bankler aralıq tólew sistemasınıń qatnasıwshıları hám paydalanıwshılarınıń huqıq hám minnetlemeleri banklerdiń wákillik esapbetlerin ashıw hám xizmet kórsetiw ushın paydalanıwshı banklerdiń MB HKM menen, banklararo tólew sisteması arqalı elektron tólewler ótkeriw ushın bolsa — ABM menen dúzilgen óz-ara shártnama tiykarında tártiplestiriledi.
1.4. 1-MA'RUZA. Kirisiw. Kompyuter tarmaqlarınıń rawajlanıw basqıshları,
kompyuterlerdiń áwladları hám olardıń múmkinshilikleri, kompyuterlerde
qollanılǵan protokollar, qosımshalar hám texnologiyalar.
Kompyuter tarmaqları pánin oqıtıwdan tiykarǵı maqset - kompyuter
tarmaqlarınıń qurılıs tamoillari, kompyuter tarmaqlarınıń tapologiyalari hám
texnologiyaları haqqındaǵı bilimlerdi, hám de kompyuter tarmaqlarında informaciya
almasınıw processlerin shólkemlestiriw boyınsha kónlikpelerdi qáliplestiriw bolıp tabıladı.
Pánniń wazıypaları - zamanagóy kompyuter tarmaqları dúzilisiniń ózine
tán qásiyetleri, olarda qollanilayotgan qurılmalardıń dúzılıwları hám
kórsetkishleri haqqındaǵı bilimlerdi beriwden ibarat. Pánni úyreniw nátiyjesinde
kompyuter tarmaqlarında informaciya almasınıw processlerin qanday ámelge
asırılıwın, olarda qollanılatuǵın tiykarǵı protokollar, hám de Internet
tarmaǵınıń dúzilisi qanday ekenligi haqqındaǵı maǵlıwmatlar berip barıladı.
Tarmaqlardıń klassifikaciyalanıwı hám olardı qóllaw qásiyetleri.
Xozirda kompyuterlerdi qóllawda kóplegen paydalanıwshılar ushın birden-bir
informaciya mákanın tariyplovchi tarmaqlardı shólkemlestiriw áhmiyetli axamiyatga iye.
Bunı dúnya kompyuter tarmogi xisoblanmish Internet mısalında yakkol
kóriw múmkin. Uzatıw kanalları arqalı uzaro baylanısqan kompyuterler kompleksine
kompyuterler tarmaǵı dep ataladı. Bul tarmaq odan paydalanıwshılardı informaciya
almasıw quralı hám apparat, programma xamda informaciya tarmaǵı resurslarınan jámáát
bolıp paydalanıwdı támiyinleydi.
Kompyuterlerdiń tarmaqqa qosılıwı qımbatbaxo ásbap -úskeneler úlken
kólemli disk, printerler, tiykarǵı yaddan birgelikte paydalanıw, ulıwma programmalı
quralǵa hám maǵlıwmatqa ıyelew imkaniyatın beredi. Global tarmaqlar sebepli
alısǵı kompyuterlerdiń apparat resurslarınan paydalanıw múmkin. Bunday
tarmaqlar millionlap kisilerdi qamtıp alıp, informaciya tarqatıw jáne qabıllaw
procesin pútkilley ózgertirip jiberdi, xizmet kórsetiwdiń eń keń tarqalǵan
tarmaǵı - elektron pochta orkali informaciya almasıwdı ámelge asırıw bolıp tabıladı.
Tarmaqtıń tiykarǵı waziypası paydalanıwshınıń bólistirilgen umumtarmaq
resurslarına ápiwayı, qolay hám isenimli ximoyalangan túrde informaciyadan jámáát
bolıp paydalanıwdı shólkemlestiriw. Sonıń menen birge, paydalanıwshılar tarmaqları
ortasında maǵlıwmatlar uzatıwdıń qolay hám isenimli quralın támiyinlew. Úlken
kólem degi informaciyalar lokal hám global kompyuter tarmaqlar saqlanadı, qayta
islenedi hám uzatıladı. Lokal tarmaqlarda paydalanıwshı islewi ushın
maǵlıwmatlardıń ulıwma bazası shólkemlestiriledi.
Maǵlıwmatlar bazasına uzaq aralıqtan turıp kirisiwde:
- maǵlıwmatlardı oraylastırıwda,
- maǵlıwmatlardı málim aralıqqa uzatıw.
Maǵlıwmatlardı bóliwlab qayta islew boyınsha kóplegen wazıypalar bar.
Bularǵa bir qansha mısallar keltiriw múmkin:
-bank hám basqa finanslıq strukturalar bazardıń jaǵdayın sáwlelendiriwshi
kommerciya sisteması («talab-usınıs»);
- social támiynat sisteması ;
- salıq ;
- hár-qıylı túrdegi xizmalar;
- aralıqtan turıp kompyuter tálimi;
- avia shıptalardı rezerv etip qoyıw sisteması ;
- uzaqtan turıp medicinalıq kesellikti anıqlawlar saylaw sisteması.
Kórsetilgen bul barlıq qosımsha maǵlıwmatlar toplanıwı, saqlanıwı hám
odan paydalana alıw (kirisiw) nadurıs maǵlıwmatlar bolıwında hám ruxsat
berilmegen kirisiwden ximoyalangan bolıw kerek. Ilimiy, xızmet, tálim,
social hám materiallıq ómir tarawinen kóplegen adamlarǵa qolaylıqlar
jaratılıp atır.
Tarmaqlar klassifikaciyası
Kompyuter tarmaqların kóplegen belgiler, atap aytqanda tapy
támiyinleniwi jixatidan klassifikaciyalaw múmkin. Buǵan kóre global, mintakaviy hám lokal
(jergilikli) tarmaqlar parıq etedi.
Global tarmaqlar dúnya boyınsha tarmaqtan paydalanıwshılardı
óz ishine aladı hám kóbinese bir-birinen 10 -15 mıń km uzaqlıqtaǵı kompyuter hám
baylanıs tarmaqları uzellarini birlestiruvchi baylanıs tarmaǵı esaplanadi.
Mintakaviy tarmaqlar onsha úlken bolmaǵan mámleket qalaleri,
wálayatlarındaǵı paydalanıwshılardı birlestiradi. Baylanıs kanalları retinde kóbinese
telefon tarmaqlarınan paydalanıladı. Tarmaq uzellari arasındaǵı aralıq 10 -1000 km
ni quraydı.
Lokal tarmaqları bir kárxana, shólkemdiń bir yamasa bir qansha jaqın
ımaratlarındaǵı abonentlerdi baylanıstıradı. Lokal tarmaqlar júdá keń tarqalǵan, sebebi
80-90% informaciya sol tarmaq átirapında aylanıp yuradi. Lokal tarmaqları xar qanday
tizilmaga ıyelewi múmkin. Lekin lokal tarmaqlar daǵı kompyuterler joqarı
tezlikke iye birden-bir informaciya uzatıw kanalı menen baylanısqan boladı. Barlıq
kompyuterler ushın birden-bir operativ informaciya uzatıw kanalınıń bolıwı - lokal
tarmaqtıń ajralıp turıwshı ózgesheligi. Optikalıq kanalda jaqtılıq ótkizgish insan
shash talshıǵı qalıńlıǵında jasalǵan. Bul oǵada operativ, isenimli hám qımbat turatuǵın
kabel.
Lokal tarmaqta kompyuterler arasındaǵı aralıq onsha úlken emes - 10 km
ge shekem, radio kanal baylanısınan paydalanılsa - 20 km. Lokal tarmaqlarda kanallar
shólkem múlki esaplanadi jáne bul olardan paydalanıwdı ańsatlashtiradi.
Tarmaqtıń programmalıq támiynatı.
Tarmaqtıń múmkinshiligi onıń paydalanıwshına kórsetetuǵın xızmeti menen
olshenedi. Tarmaqtıń xar bir xızmet túri xamda oǵan kirisiw ushın programmalıq
támiynat islep shıǵıladı. Tarmaqta islew ushın belgilengen programma bir waqıtta
kóplegen paydalanıwshılar ushın mólsherlengen bolıwı kerek. Xozirda sonday
programmalıq támiynat dúziwdiń eki qıylı tiykarǵı principi engizilgen.
Birinshi principte tarmaqtıń programmalastırıwtirilgan támiynatı kóplegen
paydalanıwshılarǵa hámme kiriwi múmkin bolǵan bos kompyuter resurslarini
usınıwǵa muljallangan. Ol fayl-server dep júritiledi. Kompyuterdiń tiykarǵı
resursı fayllar bolǵanı ushın ol sol atdı alǵan. Bul programmalı modullar yamasa
maǵlıwmatlarǵa iye fayllar bolıwı múmkin. Fayl-server - bul serverdiń eń
ulıwma túri. Sonısı qızıqki, fayl-serverin disk kolemi ádetdegi kompyuterdagidan
kóp bolıwı kerek, sebebi odan kóplegen kompyuterlerde paydalanıladı.
Tarmaqta bir qansha fayl - serverler bolıwı múmkin. Tarmaqtan
paydalanıwshılardıń birgelikte paydalanıwına usınıs etiletuǵın fayl-serverdiń
basqa tur serverlerin sanap ótiw múmkin. Mısalı : printer, modem, faksimil
baylanıs ushın qurılma. Fayl-server resurslarini basqarıwshı hám kóplegen tarmaq
paydalanıwshıları ushın ruxsat beretuǵın programmalıq tarmaq támiynatı tarmaqtıń
operatsion sisteması dep ataladı.
Bul princip sheńberinde islewge mólsherlengen programma sistemaları
paydalanıwshına fayl-serverden paydalanıw imkaniyatın beredi. Qaǵıyda boyınsha
bul programmalı sistemalar fayl-serverde saqlanıwı hám barlıq paydalanıwshılar
tárepinen bir waqıtta paydalanılıwı múmkin. Lekin bul programmalardıń modulların
orınlaw ushın zárúr bolǵanda paydalanıwshı kompyuterine yaǵnıy jumısshı
stanciyasına ótkeriledi hám kerekli jumıstı atqaradı. Bunda barlıq maǵlıwmatlardı
qayta islew (eger olar ulıwma resurs bolsa hám fayllı serverde saqlanıp atırǵan
bolsa xam) paydalanıwshınıń kompyuterinde ámelge asıriladı. Gúmansız
onıń ushın maǵlıwmatlar saqlanǵan fayllar paydalanıwshınıń kompyuterine
kóshiriliwi kerek.
Ekinshi princip «klient-server» arxitektura dep ataladı. Onıń programmalıq
támiynatı resurslardan jámáát bolıp paydalanıwgagina qaratnıp qalmay, olardı
qayta islew hám paydalanıwshı talabına kóre resursların jaylastırıwǵa
mólsherlengen. «Klient-server» arxitekturalar programması sisteması eki bólindinen
ibarat : Serverdiń programmalı támiynatı hám paydalanıwshı -klienttiń programmalıq
támiynatı. Bul sistemalar jumısı tómendegishe tashkil etiledi: klient-programmalar
paydalanıwshınıń kompyuterinde atqarıladı hám ulıwma kirisiw kompyuterinde
isleytuǵın programma - serverge soraw jónetiledi. Maǵlıwmatlardıń tiykarǵı bólegin
qayta islew kúshli server tárepinen ámelge asıriladı, paydalanıwshı
kompyuterine tek orınlanǵan soraw nátiyjeleri jiberiledi. Maǵlıwmatlar bazası
serverleri úlken kólem degi maǵlıwmatlar (bir neshe 10 gigobayt hám odan kóp) menen
islewge muljallangan hám kup sanlı paydalanıwshılar joqarı ónimli islep
shıǵarıwdı, isenim hám ximoyalanganlikni támiyinleydi. Global tarmaqları
qosımshalarında klient-server arxitekturası (málim mániste) tiykarǵı esaplanadi. Úlken
tekstli saxifalarni saqlaw hám qayta islewdi támiyinleytuǵın ataqlı Web-serverleri,
elektron pochta serverleri hám basqalar málim. Sanap ótilgen xızmet túrleriniń
klient programmaları bul serverler tárepinen xızmetti qabıllaw alıw hám olardan
juwap alıw ushın soraw imkaniyatın beredi.
Bólistiriletuǵın resursqa iye xar qanday kompyuter tarmaǵı server dep
júritiliwi múmkin. Sebebi basqa kompyuterlerde paydalanıwǵa ruxsat bolǵan
bóliniwshi modemli kompyuter modem yamasa kommunikatsiyalı server bolıp tabıladı.
Jeke kompyuterlerdiń lokal tarmaǵı keń tarqalǵan. Dúnyadaǵı kóplegen
jeke kompyuterler sol tarmaqlarda isleydi. Lokal tarmaqlar bir-birinen onsha
uzok bolmaǵan aralıqta jaylasqan kompyuterlerdi baylanıstırıp turadı. Ádetde olar
bir yamasa bir neshe jaqın jaylasqan kárxana, shólkem hám ofislar kompyuterlerin
birlestiradi. Lokal tarmaqtıń tiykarǵı parıqlanıwshı ózgesheligi barlıq onı birden-bir
kompyuterlerdiń maǵlıwmat uzatıw operativ kanalı hám kommunikatsiya ásbapuskunalarida qátelik júzege keliw extimolligining derlik joq ekenligi.
Hámme Internet haqqında esitken hám odan paydalanıwdı qáleydi. Ekenin aytıw kerek,
Internet informaciyanı sekundalar ishinde uzaq aralıqlarǵa uzatıw imkaniyatın beredi.
Sol sebepli bul sabaqta Internetti kelip shıǵıwı, onıń quramı, ol jaǵdayda informaciya
qanday qaǵıydalar tiykarında uzatılıwı hám qabıl etiliwi haqqında maǵlıwmat beriledi.
Internet tariyxı ózgerip hám rawajlanıp turıwshı álem, ol jaǵdayda hár qıylı kórinistegi úlken
kólemli informaciyalar dúnyanıń derlik hámme mámleketlerinde jıynalıp barıp atır. Bul
maǵlıwmatlardan paydalanıw zamanagóy informaciya texnologiyası qurallarısız úlken
aqsha hám waqıt talap etedi. Qızig'i mınada, Internet ‗sovuq urıs' jemisi
esaplanadı. Onı jaratılıwına yadro zarbalaridan bólekan zálellanganda da isley
alıwǵa mólsherlengen tájiriybelik baylanıs sisteması retinde XX ásirdiń 70-jılları
baslarında AQSh Qorǵaw ministrligi tárepinen islep shıǵılǵan ARPANet baylanıs
tarmaǵı tiykar bolǵan. ARPANet — buzılǵan baylanıs buwınlardı avtomatikalıq túrde
aylanıp ótiwge hám tarmaqtaǵı kompyuierlarning maǵlıwmat almaslawına múmkinshilik
jaratıwshı kommunikatsiyalar paketi bolıp tabıladı. ARPANet tarmaǵı birinshi ret jumısqa
túsirilgende 4 kompyuter arasında arnawlı kabel arqalı bar-yo'g'i 2 minut
dawamında informaciya almasinilgan. Aldın bul tarmpq jasırın esaplanǵan.
Keyinirek, modem hám telefon tarmaǵı arqalı informaciya almaslaw múmkinshiligi
júzege kelipn keyin bul tarmaqqa túrli kárxana hám shólkemler ulanib alǵan.
Amerika Qospa Shtatları Qorǵaw ministrliginiń Aldıńǵı izertlew joybarları
agentligi (ARPA) 1960 jıllarda kompyuterlerdi waqıt almaslaw boyınsha
izertlewlerdi finanslashtirdi. Usınıń menen birge, Internettiń tiykarǵı
texnologiyalarınan biri bolǵan paketli kommutatsiya boyınsha izertlewler 60 -
jıllardıń baslarında Pol Baran hám 1965-jılda ǵárezsiz túrde Devid Devis
tárepinen baslandı. 1967 jılda operatsion sistemalardıń islew principleri
boyınsha simpoziumdan keyin, 1960 -jıllardıń aqırı hám 1970-jıllardıń baslarında
islep shıǵılǵan ARPANET hám NPL tarmaǵı, Merit Network hám CYCLADES sıyaqlı
basqa tarmaqlar ushın paketli kommutatsiya usınıs etildi.
ARPANETni islep shıǵıw Kaliforniya universitetindegi Tarmaqtı ólshew
orayı (UCLA), Henri Samuelining injenerlik hám ámeliy pánler mektep
Leonard Kleinrok tárepinen basqarılatuǵın hám Duglas Engelbart tárepinen SRI
International (SRI) NLS sisteması menen óz-ara baylanısqan eki tarmaq túyinlerinen
(Menlo Park Kaliforniya, 1969 jıl 29 oktyabr) baslandı. Keleshektegi ósiw
belgisi retinde 1971 jıl aqırında on besew sayt jas ARPANETga jalǵandı.
ARPANET ushın dáslepki xalıq aralıq sheriklik júdá kem edi. 1973 jılda
Norvegiya Seysmik Array (NORSAR) menen Tanumdagi (Shvetsiya ) jasalma
joldas stanciyası arqalı hám London Universitet kolledji qasındaǵı Piter
Kirshteynning ilimiy toparına Britaniya akademikalıq tarmaqlarına kirisiw ushın jol
ashıldı. ARPA joybarları hám xalıq aralıq jumısshı gruppaları hár qıylı protokollar hám
standartlardı islep shıǵıwǵa alıp keldi, olar járdeminde bir neshe bólek
tarmaqlar bir tarmaq yamasa " tarmaqlar tarmaǵına" aylanıwı múmkin. 1974 jılda
vint Serf hám Bap Kan Internet terminin RFC 675-de isletdiler, hám keyinirek
RFC-lar bul paydalanıwdı tákirarladilar.
ARPANET-ga kirisiw 1981 jılda Milliy Ilimiy Fond (NSF) Kompyuter
Ilimiy Tarmaǵın (CSNET) finanslashtirganida keńeytirildi. 1982 jılda Internet
Protocol Suite (TCP / IP) standartlastırıldı, bul dúnya boylap óz-ara baylanıslı
tarmaqlardıń tarqalıwina múmkinshilik berdi. TCP / IP tarmaǵına kirisiw 1986 jılda taǵı
bir bar keńeytirildi, sebebi National Science Foundation Network (NSFNet)
AQShda izertlewshilerdiń ushın aldın 56 kbit/s tezlikte, keyin bolsa 1, 5 Mbit/s hám
45 Mbit/s tezlikte superkompyuter saytlarına kiriw ruxsatın usınıs etdi. NSFNet
1988-89 jıllarda Evropa, Avstraliya, Jańa Zelandiya hám Yaponiyada ilimiy hám
ilimiy-izertlew shólkemlerine aylandı. Kommerciya Internet-provayderlari (ISP) 1989
jılda AQSh hám Avstraliyada payda boldı. ARPANET 1990 jılda rásmiy
paydalanıwdan shıǵarıldı.
Nátiyjede bul tarmaq Internet tarmaǵına aynalǵan. Internet tarmaǵı qandayda bir
shólkemge boysınmaydı, lekin mámleketlikler, ilimiy hám tálim shólkemleri, kommersiya
strukturası hám millionlap menshikli shaxslar tárepinen finanslashtiriladi. Tarmaq
usınıs etilgen valantyorlar tárepinen islengen ‗Internet arxitekturası boyınsha
keńesi' tárepinen basqarıladı.
Internet — dúnya boylap jaylasqan hám birden-bir tarmaqqa birlestirilgen
mińlaǵan kompyuter tarmaqlarınıń kompleksi bolıp tabıladı (1. 2.-su'wret). Internette informaciya
almaslaw standart qaǵıydalar tiykarında ámelge asıriladı. Internet degi maǵlıwmatlardı
uzatıw qaǵıydaları protokollar (mısalı, TCP/IP) dep ataladı. TCP/IP protokolınıń
informaciyanı uzatıw usılı tómendegishe: TCP protokolı informaciyanı paketlerge ajratadı ;
IP protokolı arqalı barlıq paketler qabıl etiwshine uzatıladı hám TCP protokolı
tárepinen barlıq paketlerdiń qabıl etilgenligi tekseriledi; barlıq paketler
qabıl etilgennen keyin TCP protokolı olardı tártipke saladı hám pútin kóriniske
keltiredi. Kompyuterlerdiń informaciyalardı telefon tarmaqları arqalı jibera alıwına
múmkinshilik jaratıwshı modem dep atalıwshı qurılmanıń jaratılıwı (1979 -jıl Nayes
kompaniyası ) hám rawajlanıwı sebepli tek ǵana jeke kompyuteri hám telefonı bar
millionlap kisiler tarmaqtıń arnawlı qurıl -málerisiz da Internetten paydalana
alıw múmkinshiligine iye boldı.
1. 2.-su'wret. Internet tarmaǵı konfiguratsiyasi mısalı
1992—93-jıllarda informaciya texnologiyasınıń rawajlanıwı sebepli suwretleytuǵın hám
dawıslı informaciyalardı alshaq aralıqlardan qısqa waqıtta uzatıwdıń sonday
múmkinshiligi jaratılǵanki, ol World Wide Web dep atalǵan. World Wide Web
dıń jaratılıwına 1989 -jıl Shvetsariyadagi Evropa Yadrolıq Izertlewler
Sovetiniń joybarı tiykar boldı. Bul joybardıń maqseti Internette informaciya
tarqatıwdıń nátiyjeli usılların izlew jáne onıń aqıbetlerin baqlawdan ibarat edi.
Házirgi kúnde World Wide Web Internettiń eń tez rawajlanıp atırǵan tarawlarınan
biri bolıp qaldı. Internet degende kópshilik World Wide Web (qısqasha Web yamasa
WWW) ni túsinedi. Tiykarınan World Wide Web Internettiń bir bólegi bolıp,
xalıq aralıq órmekshi tóri mánisin ańlatadı. World Wide Web multimedia
(multimedia — súwret hám tekstli informaciyanı dawıslı hám háreketdegi sırtqı kórinislerden
ibarat informaciya menen birlestiriw texnologiyası ) múmkinshiliklerine iye boigani ushın
paydalanıwshılar itibarın júdá tez qazandı. Házirgi kúnde Internet dúnya bazarın
úyreniwde hám sawda-satıq jumısların shólkemlestiriwde zamanagóy biznestiń eń
zárúrli qurallarından birine aylanıp barıp atır. Internet óz-ara baylanıs bogiash yamasa
maǵlıwmatlar almaslaw tarmaǵı bolıpǵana qalmastan, ol jaǵdayda ámeldegi bolǵan
maǵlıwmatlar bazası majmuyi dúnya bilimler bazasın quraydı. Jańa
texnologiyalar hám tarmaqlar daǵı turaqlı tabıslar (1. 3.-su'wret) tarmaqtıń
keńeyiwinde kommerciya qatnasıwı hám xalıqqa xizmet kórsetiwde jańa ekonomikalıq
múmkinshiliklerdi jarattı.
1. 3.-su'wret. Zamanagóy tarmaqlar hám rawajlantıratuǵın faktorlar
Kompyuter tarmaqlarınıń protokolları, qosımshalar hám texnologiyaları
haqqında ulıwma túsinikler. Kompyuter hám tarmaq texnologiyaları aymaqlar
boyınsha tarqaq bólistirilgen esaplaw quralların birden-bir sistemaǵa birlestiriw
zárúrshiligi sebepli kelip shıqqan maǵlıwmatlardı qayta islew sistemalarınıń rawajlanıw
baǵdarlarınan biri esaplanadı. Bunda protokollar, tarmaq texnologiyaları
paydalanıwshılarǵa keń túrdegi xızmetler kompleksin usınıs etedi hám de wazıypası
boyınsha hár qıylı bolǵan avtomatlastırılgan maǵlıwmattı bólistirilgen halda qayta
islew sistemaların jaratıw imkaniyatın beredi. Házirde tarmaq texnologiyaları jedel
pátda rawajlanıp atır. Uzatılıwshı informaciya kóleminiń artıp barıwı, tarmaqlar
kólemi hám de tarmaqlararo trafik kóleminiń artıp baratırǵanı islep
shıǵarıwshılardı jańa informaciyalardı ajıratıw, uzatıw usılların, marshrutizatsiya hám
kommutatsiya hám de tarmaqlararo trafikni optimallaw hám nátiyjelililikti asırıw
maqsetinde olardı kombinatsiyalawdıń jańa usıllarınan (jańa usıl jaratıw yamasa
barların kombinatsiyalaw ) paydalanıwshı jáne de natiyjelili hám ―aqlli‖
qurılmalardı jaratılıwma úndep atır.
Bul processda bir neshe faktorlarǵa áhmiyet beriw kerek: baylanıs qaǵıydaları,
protokollar/standartlar hám protokollar steki.
Baylanıs qaǵıydaları baylanıs ornatilishini támiyinleydi. Bunda qaǵıydanı
ornatıwda :
Uzatıwshı hám qabıl etiwshi anıqlap beriledi;
Baylanıstıń ulıwma ‗tili' hám ‗grammatika'si belgilenedi;
Tezlik hám jetkiziw múddeti anıqlanadı ;
Tastıyıqlaw yamasa kelisiw talapları belgilenedi.
Xabarlardı kodlawda :
Maǵlıwmattı basqa maqul túsetuǵın formaǵa ótkeriw procesi kelisilinedi.
Xabardı formatlaw hám inkapsulyasiyasi;
Xabar kólemi;
Xabar waqtı :
Kirisiw usılı
Aǵımdı basqarıw
Juwap waqtı tawısıwı
Xabardı jetkiziw múmkinshilikleri
Unikast
Multicast
Keń kólemli (broadcast) sıyaqlılar muwapıqlastırıladı (1. 4.-su'wret).
1. 4.-su'wret. Protokollar wazıypaları
Tarmaq protokolları hám standartları kózqarasınan (1. 5.-su'wret):
Protokollar -baylanıslardı basqaratuǵın qaǵıydalar ;
Tarmaq protokolları
Protokollardıń roli
Xabar qanday formatlanǵan yamasa dúzilgen
Tarmaq qurılmaları basqa tarmaqlar menen jollar tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı
almaslaw procesi
Qáteler hám sistema xabarları qurılmalar ortasında qanday hám qashan uzatıladı
Maǵlıwmat uzatıw seansların sazlaw hám tamamlaw
Protokoldıń óz-ara tásiri
Mısalı : veb-server hám klient sıyaqlı faktorlar inabatqa alınadı.
1. 5.-su'wret. Baylanıs mısalı
Protokollar steki (jıynaqları ) (1. 6.-su'wret) kózqarasınan :
Protokol jıynaqları hám sanaat standartları :
TCP/IP ashıq standartı
Basqa protokol jıynaqları
TCP/IP protokollar steki:
TCP/IP steki protokollarında baylanıs procesi ámelge asırılıwı inabatqa alınadı.
1. 6.-su'wret. Protokollar steki mısalı
Tarmaq - bul eki yamasa odan artıq qurılmalardı baylanısıwınan ónim
bolatuǵın baylanıs bolıp tabıladı. Buǵan mısal etip qálegen zat alıw múmkin. Mısalı bir
kompyuterden basqasına maǵlıwmat uzatıw yamasa bir neshe
adamlıq yamasa jámáátlik oyınlardı oynaw múmkinshiligi
bar. 2 ta insandı telefon arqalı sáwbet qurıwında da
hasası retinde tarmaq jatadı. Qısqasha aytatuǵın bolsaq, hár
qanday qurılmanı basqa qurılmalar menen baylanıs etiwinde tarmaq túsinigi
jatadı.
Tarmaq komponentalari
1. Qurılma (1. 7.-su'wret):
a) Aqırǵı qurılmalar (kompyuter, telefon, printer, faks hám t.b );
b) Aralıq qurılmaları, túyinler (router, switch, hub hám t.b );
1. 7.-su'wret. Tarmaq qurılmaları.
2. qural (jalǵanıw usılı ):
a) mıs (med) kabel:
1) simmetrik - parali kabellar;
koaksial;
b) Optikalıq kabel:
1) bir modali - magistralda isletiledi;
2) kóp modali - lokal tarmaqta isletiledi;
c) Sımsız baylanıs (wi-fi, bluetooth hám t.b );
3. Xızmet - Tarmaq usınıs etetuǵın xızmetler (audio/video qońıraw,
maǵlıwmat uzatıw hám t.b )
Esaplaw texnikası qurallarınıń rawajlanıwı, ásirese jeke
kompyuterlerdiń payda bolıwı jergilikli esaplaw tarmaǵı (MHT) dep
atalatuǵın jańa tipdagi informacion-hisoblash sistemalarınıń jaratılıwına alıp
keldi. MHT islep shıǵarıwdı avtomatlastırılgan proektlestiriw hám texnologiyalıq
tayarlaw sistemaları, islep shıǵarıw hám texnologiyalıq komplekslerdi basqarıw
sistemaları, mekeme sistemaları, port basqarıwı sistemaları hám basqalarda keń
qollanılıp atır. MHT túrli islep shıǵarıw bólindilerin basqarıwdıń
quramalı sistemaların qurıwda nátiyjeli usıl esaplanadı. MHT medicina, awıl
xojalıǵı, tálim, pán hám basqa tarawlarda jedel engizilip atır.
Ulıwma alǵanda, tarmaq - kompyuterler, terminallar hám basqa
qurılmalardıń maǵlıwmat almaslawdı támiyinleytuǵın baylanıs kanalları menen óz-ara
baylanısqan kompleksi. Kompyuterleraro maǵlıwmatlardı almaslawdı támiyinlep
beretuǵın bunday tarmaqlar kompyuter tarmaqları dep ataladı. Jergilikli tarmaq -
(LAN - Local Area Network), bul at salıstırǵanda úlken bolmaǵan aymaq (bir
kárxana, ofis, bir bólme) de jaylasqan kompyuterlerdiń birlesuviga sáykes keledi.
MHT - kompyuterler, basqa periferiya qurılmaları (printerler, disk kontrollerleri
hám basqalar ) dıń baylanısıwın támiyinleytuǵın hám olarǵa ulıwma disk
yadınan, periferiya qurılmalarınan birgelikte paydalanıwǵa, maǵlıwmatlar menen
almaslawǵa múmkinshilik beretuǵın apparat quralları hám algoritmlar kompleksi bolıp tabıladı.
1.5. 3. Sistemalardıń klassifikaciyası. Ápiwayı hám quramalı, ashıq hám jabıq
SODDA vA MURAKKAB TIZIMLAR. Sistema - bul elementlerden shólkemlesken ob'ekt. Bul tariyp ulıwma bolıp da ápiwayı, da quramalı sistemalardı ózinde óz ishine aladı.
Mısalı, reńli qálemler kompleksi - bul ápiwayı sistema, sebebi bul jıynaq maqsetke intilmaydi. Onıń maqseti ishkerinen emes, bálki sırtdan belgilenedi: súwret sızıw sırtqı ortalıqta maqset etip alınadı, yaǵnıy qálemler kompleksi tiykarınan sırtdaǵı ob'ekt ushın qural (instrument) retinde xızmet etedi. Basqasha etip aytqanda, “maqset ob'ekt ishinde programmalanmagan”.
Quramalı sistema - baylanısqan elementlerden shólkemlesken hám maqsetke umtılıp atırǵan ob'ekt bolıp tabıladı. Bul tariyp tek quramalı sistemalardı ózinde óz ishine aladı.
Mısalı, Tashkent mámleket yuridikalıq universiteti joqarı maǵlıwmatlı yuridikalıq kadrlardı tayarlaw sisteması retinde tómendegi bir biri menen baylanıslı bolǵan hám ierarxik struktura arqalı baylanısqan elementlerden shólkemlesken: rektor, prorektorlar, kafedralar, studentler hám t.b. Bul sistema tómendegi maqsetke ıntıladı - joqarı maman kadrlardı tayarlaw, yaǵnıy, basqasha etip aytqanda, “ob'ekt kóleminde maqset programmalangan”. Hár qanday quramalı sistema tómendegi tórtew túsinik arqalı ańlatıladı : sub'ekt, ob'ekt, mashqala (másele) hám tezaurus.
Sub'ekt dep ob'ekttiń qarıydarsına aytıladı.
Mısalı, avtomobildi ob'ekt, xaydovchisini bolsa sub'ekt desa boladı. Universitettiń sub'ekti - jámiyet, sebebi universitet óz iskerligi menen jámiyetke payda keltiredi. Sub'ekt birpara sistemalarda ajıralmaytuǵın, geyparalarında bolsa bóleklengen bolıwı múmkin. Eger sub'ekt hám ob'ekt ajıralmaytuǵın bolıp sistemanı qáliplestiriwse jáne onıń sırtqı ortalıǵı ulıwma inabatqa alinbasa, bunday sistema jabıq sistema dep ataladı. Eger sırtqı ortalıq sistema jaǵdayına tásir qilsa jáne bul hal inabatqa alınsa, ol halda ashıq sistema haqqında sóz gápirsa boladı.
Ob'ekt - bir-biri menen struktura arqalı baylanıslı bolǵan hám sub'ektke payda keltiriwge mólsherlengen qoyı ob'ektler, bólimler kompleksi.
Mısalı, avtomobil hám xaydovchi sistemasında avtomobil ob'ekt bolıp xızmet etedi. Universitettiń ózi - ob'ekt, jámiyet bolsa - sub'ekt. Ózbek tiliniń sózleri kompleksi - ob'ekt, ózbek tilinde sóylesiwshi jámiyet bolsa - sub'ekt. Jaslar arasındaǵı jınayatlar menen gúresiw sistemasında ob'ekt retinde tómendegi bir neshe organlar kompleksi kóriliwi múmkin: prokuratura, ishki jumıslar, miynet hám xalıqtı social qorǵaw, ózinen-ózi basqarıw, “Kámalǵa jetken” jaslar social háreketi shólkemleri.
Mashqala (másele) - sub'ekttiń ob'ektke salıstırǵanda oy-pikir kórinisinde bildirilgen sın kózqarastan munasábeti. Mısalı, sub'ekt ob'ekt tárepinen keltirilayotgan payda menen qaniqmaydigan bolsa, ob'ektke salıstırǵanda sın kózqarastan munasábet ańlatadı, yaǵnıy ob'ekt menen baylanıslı bolǵan mashqalanı kóteredi.
Tezaurus - tómen ob'ektler, sub'ekt hám ob'ekt arasındaǵı munasábetlerdi arnawlı belgiler menen ańlatıw hám olar járdeminde mashqalanı sheshiw maqsetinde qollanılatuǵın til.
Eger sub'ekt hám ob'ekt ajıralmaytuǵın bolıp sistemanı qáliplestiriwse jáne onıń sırtqı ortalıǵı ulıwma inabatqa alinbasa, bunday sistema jabıq sistema dep ataladı. Eger sırtqı ortalıq sistema jaǵdayına tásir qilsa jáne bul hal inabatqa alınsa, ol halda ashıq sistema haqqında sóz gápirsa boladı.
Lyudvig fon Bertalanfi6 (1901-1972) quramalı sistemalar teoriyasına birinshi bolıp tiykar salındı. Ol quramalı sistemalardıń ulıwma qásiyetlerin tariyplewge eristi. Ol ápiwayı hám quramalı sistemalar qásiyetlerin bólek úyrenip shıqtı. Ol ápiwayı sistemalar sırtqı ortalıqqa salıstırǵanda jabıq bolıwı hám, kerisinshe, quramalı sistemalardıń sırtqı ortalıqqa salıstırǵanda ashıq ekenligin kórsetip bere aldı.
Sırtqı ortalıq menen baylanıs qılıw boyınsha sistemalar ashıq hám jabıq boladı.
Mısalı, universitet - ashıq sistema. Sırtqı ortalıqtan universitetke informaciya, materiallıq hám finanslıq resurslar, jumısqa kiretuǵın kadrlar, abiturientler kirip keledi. Universitetten sırtqı ortalıqqa informaciya, isten bosıwshı kadrlar, pitkeriwshiler shıǵıp ketedi. Jabıq sistema sırtqı ortalıq menen salıstırǵanda kemrek informaciya, energiya, resurs hám ónimlerdi menen almasınıp turadı. Mısalı, xalıq aralıq sawda hám xalıq aralıq finanslıq xamkorlik aǵzası bolmaǵan mámleket jabıq ekonomikaǵa iye boladı.
2-v
1.1. 1. Bultlı esaplaw ne?
• Bultlı esaplaw, elektron esaplaw xızmetlerin komputer tarmaqları arqalı jetkiziwdi názerde tutadı.
Tiykarǵı bólimleri:
Xızmet túrleri:
Bultlı esaplaw xızmeti tiykarlanıp 3 qıylı modelge kórsetiledi: 1. infrastruktura xızmeti (iglizcha Infrastructure as a Service), 2.platforma xızmeti (iglizcha Platform as a Service) hám 3.programmalıq qural xızmeti (iglizcha Software as a Service).
Bultlı maǵlıwmatlardı saqlaw
• MALUMOTLARNI BULUTLI OMBORLARDA SAQLASHSAQLASH
Eń ataqlı bultlı bazalar dizimine tómendegiler kiredi: Dropbox, cloud@mail. ru, Yandex. Disk, Box, microsoft OneDrive, Google Drive, iCloud hám basqalar.
• Bultlı maǵlıwmatlardı saqlaw
GOOGLE DRIvE
Google disk - paydalanıwshılarǵa maǵlıwmatların bultdagi serverlerde saqlaw hám Internet degi basqa paydalanıwshılar menen bolıwısh imkaniyatın beretuǵın ataqlı bultlı maǵlıwmatlar bazası.
OneDrive
OneDrive - 2014 jıl fevral ayında qayta atalǵan Microsoft SkyDrive, fayllardı almaslaw funkciyaları menen bultga tiykarlanǵan onlayn fayllardı saqlaw xızmeti. Aytqansha, SkyDrive 2007 jıl avgust ayında Microsoft tárepinen jaratılǵan. Endi OneDrive bultlı bultlı teleklerden biri esaplanadı.
Dropbox Dropbox - paydalanıwshılarǵa maǵlıwmatların bultdagi serverlerde saqlaw hám Internet degi basqa paydalanıwshılar menen bolıwısh imkaniyatın beretuǵın bultlı maǵlıwmatlardı saqlaw. Onıń jumısı maǵlıwmatlardı sinxronlashtirishga tiykarlanǵan.
Yandex. Disk Yandex. Disk Yandeksning biypul bultlı xızmeti bul paydalanıwshılarǵa maǵlıwmatların bultdagi serverlerde saqlaw hám Internet degi basqa paydalanıwshılarǵa uzatıw imkaniyatın beredi.
BitcasaBitcasa - maǵlıwmatlardıń sheksiz muǵdarın saqlawǵa múmkinshilik beretuǵın bultlı maǵlıwmatlardı saqlaw. 2013 jılda kutilgan versiya beta-versiyadan shıqtı. Bitcasa Mastercard, veriSign, Classmates. com hám Mozy-dıń burınǵı xızmetkerleri tárepinen islengen
Google Drive xızmetinen paydalanıw
Google Drive ornatıw hám aktivlestiriw Keyingi bólim
Bul mannan “Backups” bólimine kiramiz jáne bul ayna payda bo'laadi Yadtı rezervlew bólimi Rezervlew tawsılǵannan keyin telefon yadsındaǵı malumotlar bultga jaylanadı
2.2.
2.3. Webmoney qosımshaları " WebMoney Keeper" WM Keeper WinPro
Wm Keeper WinPro-ni dizimnen ótkeriw
WebMoney-dıń barlıq jańa aǵzaları sistemaǵa kirisiwde WM Keeper Standart -de isleytuǵın elektron qaltalardı aladılar. Sonnan keyin, olar qaltaların basqarıwdıń tiykarǵı usılın ózgertirip, Wm Keeper WinPro-den paydalanıwǵa ótiwleri múmkin (bunı qanday qılıw kerek, bólek kórsetpelerge qarang).
Bunnan tısqarı, hár qanday WebMoney aǵzası qayta dizimnen ótiw procedurasınan paydalanǵan halda qosımsha Wm Keeper WinPro-ni dizimnen ótkeziwi múmkin. Usınıń menen birge, jańa qaltalar hám jańa WMID jaratıladı, olar qatnasıwshınıń gúwalıǵına biriktiriladi.
Wm Keeper WinPro-ni dizimnen ótkeriw ushın siz tómendegi ámellerdi orınlawıńız kerek.
1 siltemeǵa ótiń hám aldın dizimnen ótken WMID ushın tiykarǵı basqarıw usılı bolǵan Wm Keeper-ga kiring.
Keyin WM Keeper WinPro bólimindegi " tańlaw" tuymesin basıwıńız kerek.
Sonnan keyin, siz birinshi dizimnen ótiwde paydalanǵan elektron pochtangizga dizimnen ótiw kodı menen xat jiberiledi. Bul xatni saqlań, sistemada dizimnen ótiwdi juwmaqlaw ushın dizimnen ótiw kodı talap etiledi. Sonıń menen birge, siz dizimnen ótiw processinde bette kórsetiletuǵın dizimnen ótiw kodınan paydalanıwıńız múmkin (skrinshotga qarang)
2 wm Keeper WinPro-dıń sońǵı versiyasın júklep alın.
3 ornatıw faylın jumısqa túsiriń. Shártnama shártlerin dıqqat menen oqiń hám ornatıw kórsetpelerine ámel etiń.
4 wm Keeper WinPro-ni jumısqa túsiriń, dizimnen ótiw tuymechasini saylań.
Keyinirek, sizge ilgeri jiberilgen yamasa bette kórsetilgen dizimnen ótiw kodın kórsetiw soraladı. Onı tiyisli maydanǵa kiritiń.
Programmaǵa kirisiw ushın paroldı ornatıń, onı tastıyıqlang hám " keyingi" tuymesin basıń.
5 giltlerdi Jaratqannan keyin, sizge kirisiw ushın zárúr bolǵan WM identifikatori (WMID) beriledi. WMID-ni eslep kóriń yamasa jaqsılaw jazıń. Itibar beriń, Eger WebMoney sistemasında birinshi dizimnen ótkennen keyin, sizdiń elektron pochta adresińiz hám mobil telefon nomerińiz E-num xızmetinde isletilmagan bolsa, ol halda siz ushın avtomatikalıq túrde e-num xızmetinde esap jaratıladı hám WM Keeper WinPro giltleri xızmettiń arnawlı bazasında saqlanadı -e - num saqlaw. Bunday halda, keleshekte siz E-num xızmetinen paydalanıwıńız múmkin:
WM Keeper WinPro-ga derlik hár qanday kompyuterden qawipsiz kirisiwdi ámelge asırıń ;
pul ótkermalarining qawipsizligin asırıw.
Eger qandayda sebepke kóre esap avtomatikalıq túrde jaratılmaǵan bolsa, siz E-num xızmetine ózińiz dizimnen ótiwińiz múmkin.
6 tizimda dizimnen ótiwdi juwmaqlaw ushın sizdan dizimnen ótiw basında kórsetken elektron pochtangizga jiberiletuǵın arnawlı aktivlestiriw kodın kirgiziwińiz soraladı. Aktivlestiriw kodı qawipsizlik xızmeti betine kiritiledi
7 agar siz e-num xızmetinde esap jaratmaǵan bolsańız, aktivlestiriw kodın kirgizgeningizdan keyin, skrinshotda kórsetilgen sıyaqlı gilt faylınıń rezerv nusqasın jaratıw tuwrısında eskertiw alasız :
" Ha" tuymesin basıń hám gilt fayldı almastıriletuǵın saqlaw quralına saqlań, gilt faylǵa kirisiw kodın ornatıń jáne onı eslab qoling.
8 WM Keeper WinPro programmasın jumısqa túsiriw baslanǵısh menyudan ámelge asıriladı. Programmanı dizimnen ótkeriw hám sertifikatlastırıw serverine jalǵawda siz tayınlaǵan WM identifikatoringiz hám parolıńızdı kirgizgeningizdan keyin, siz WM qaltalarıńızǵa kiriw ruxsatına iye bolasız.
2.4. 1980 jılı IEEE (Institute of Electrical and ElectronicsEngineers)-elektrotexnikavaradioelektronikainjenerlariinstitutitarkibidalokalkomp'yutertarmo larinistandartlashtirishbo'yicha802 komitetqtashkililingan bolıp, onıń iskerligi nátiyjesinde IEEEq802. x standartları jıynaqları abul ilingan. qqBul lokal kompyuter tarmo lariniuyi sat la-riniqqhloyixalashbo'yichatavsiyalardaniboratstan-dartlarto'plami bolıp tabıladı. Keyinirek 802 komitetning jumıs nátiyjeleri tiykarında ISO8802-1…5 alaro standartlar kompleksi islep chiildi. hqqBul standartlarǵa sol waqıtta keń tar algan Ethernet, qArcNet hám Júzimen Ring sıyaqlı tarmo standartlarıningqko'rsatgichlari tiykar bolǵan.
IEEE 802. x standartlarınıń strukturası
Bul standartlarǵa tiykarlanıp lokal kompyutertarmo lariningqkanal sat i eki sat astıhhsatlariga bólinedih:1. LLC (Logical Link Control) -maǵlıwmatlardı uzatıwdı mantiiyqbosharish satosti sati. qhh2. MAC (Media Access Control) -maǵlıwmatlardı uzatıw ortalıqigabolanishni bosharish satosti sati.g'qhh
LLCsat ih-kompyuterlaro'rtasidama'lumotlarniar-qıylı dárejedegi isenim-lilikhbilan uzatıwdı ámelge asırıw ushın juwap beredi, amdatarmosat ibilanulanuvchiinterfeyshqhvazifasini atqaradı. Tarmo sat i, LLCsat i or ali, kanal sat idanqhhqho'zigakerakbo'lganma'lumotlarniuzatishamaliyotini, yaǵnıy transportizmatini oǵan kerekhbo'lgan sapada atqarıp beriwdi so'raydi.
MACsat ih-kompyuterlarbirgalikdafoydalanadiganumumiyshinayokial ahqtopologiyalimuxitva tınıma'lumbirqalgoritm tiykarında ta simlab, tarmo ni to' riqqg'ishlashini támiyinlep beredi. MACsat i járdeminde uzatıw mu itigahhmurojaat ilishga ruxsat alınǵannan keyin, qLLCsat itomonidanma'lumotlarnimanti iyhqbirliklarini, informaciyakadrlarini, ar-xilhdarajadagi sapa menen uzatıw, ya'transportizmati ámelge asıriladı. h
802 komitet quramınauyidagi bólimler kiredi:q802. 1 - Internetworking-tarmo larniqbirlashtirish, yaǵnıy bir-neshe tarmo-qlarni birgelikte islewin támiyin-lovchi standartlardı islep chiishqbo'limi;802. 2 - Logical Link Control (LLC)- maǵlıwmatlardıuzatishni mantiiy bosharish standart -qqlarini islep chiish bólimi;q
802. 3 - Ethernet, maǵlıwmatlardı uzatıw muitigahmurojaat ilishning CSMA/CD usılıqbo'yicha isleytuǵın LKT;802. 4 - Júzimen Bus LAN-maǵlıwmatlardı uzatıwmu itiga shaqırıq ilishning Júzimen Bushq
|
