• НАЗАРИЙ ЌИСМ
  • Масалани бажариш кетма-кетлиги: «Файл ► Открыть меню
  • Вставка ► Лист меню
  • Вставка ► Имя ► Присвоить меню
  • Файл ► Закрыть меню
  • 1 амалий машѓулот




    Download 0,97 Mb.
    bet10/33
    Sana05.02.2024
    Hajmi0,97 Mb.
    #151833
    1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   33
    Bog'liq
    Axborot texnologiyalari

    6 - АМАЛИЙ МАШЃУЛОТ


    МАВЗУ: МS Excel дастурида функциялар тизими
    ВАЗИФА: Жўнатма ва массивлар категориясининг функциялар тизимини аниќ мисолларда ўрганиш.


    НАЗАРИЙ ЌИСМ

    МS Excel дастурининг функциялар тизими электрон жадвалларда ћисоблашларни бажаришни осонлаштиради. Барча функциялар тизими ќуйидаги категорияларга (тоифаларга) бўлинган:


    Сана ва ваќт, Мухандислик, Информацион, Мантиќий, Математик ва тригонометрик, Фойдаланувчи томонидан аниќланган, Хусусиятлари ва ќийматларни текшириш, Маълумотлар базаси билан ишлаш, Жўнатма ва массивлар, Статистик, Матнли, Молиявий.
    Функциялар тизимининг параметрлари: ўзгармаслар, катакга жўнатма ёки катаклар диапазони, блоклар номлари, ћисобланаётган ифодалар бўлиши мумкин.
    Масалани бажариш кетма-кетлиги:

    1. «Файл ► Открыть меню» бўйруѓи ёрдамида «Мисоллар» файлини очинг.

    2. Янги саћифани (агар керак бўлса) «Вставка ► Лист меню» бўйруѓи ёрдамида ќуйинг.

    3. Янги саћифа номини «Формат ► Лист ► Переименовать меню» бўйруѓи ёрдамида ўзгартиринг, саћифа номи «Жўнатма ва массивлар».

    4. C2:E5 диапазондаги катаклар ќийматларини тўлдиринг.

    5. «Вставка ► Имя ► Присвоить меню» ()бўйруѓи ёрдамида С2:Е5 катаклар диапазони учун Блок номли блок ћосил ќилинг.




    “Мисол!$E$4”

    125










    Асбест

    1000

    450

    125

    Асбест

    4500

    Лой

    4

    5

    200

    Лой

    500

    Бўр

    3

    125

    270

    Бўр

    1000

    Цемент

    3

    3

    450

    Цемент

    450




    2

    Асбест













    Иловалар ва массивлар тоифаси функцияси.



    1. Катаклар манзили ёки диапазони – АДРЕС (МАНЗИЛ) функцияси.

    Илова манзили матн кўринишида иккита ќўштирноќ ичида берилади. Илова ќатор ва устун раќамлари кўринишида таќдим ќилинади (кесишмасида катак жойлашган). Илова аниќ стилда таќрибий ёки абсолют бўлиши мумкин (А1 ёки R1C1).
    А1 катагидаги формула: = АДРЕС (4;5;1;2; “Мисол 13”) ‘Мисол 11’!$E$4 катагига жўнатма беради. Формулада ќуйидаги параметрлар (чапдан ўнгга): 4- ќатор раќами, 5- устун раќами, 1- абсолют жўнатма, 1 - А1 жўнатма формати, саћифа номи - Мисол 13.
    7. Жўнатмадан ќиймат - ДВССЫЛ функцияси. Илова матнли ќатор кўринишида берилади. Масалан, А2 катагида =ДВССЫЛ (АДРЕС(4;5;1;1);1) кўринишидаги формула жойлашган. Бу формула натижаси Е4 катакдаги ќиймат ћисобланади (агар саћифа кўрсатилмаса, жорий саћифа ишлатилади).
    8. Катакларнинг берилган диапазондаги ќаторлар сонини аниќлаш – ЧСТРОК функцияси. Масалан, А3 =ЧСТРОК(С2:Е5) катагидаги формула 4 ќийматини беради.
    9. Катакларнинг берилган диапазондаги устунлар сонини аниќлаш - ЧИСЛСТОЛБ функцияси.
    Масалан, А4 = ЧИСЛСТОЛБ(С2:Е5) катагидаги формула 3 ќийматини беради.

    1. Жўнатма устунининг бошланѓич раќамини аниќлаш – (катаклар диапазони ёки катакларнинг номланган блоклари) – СТОЛБЕЦ функцияси.

    Масалан, А5 =СТОЛБЕЦ(С2:Е5) катагидаги формула 3 ќийматини беради.
    11. Жўнатма ќаторининг бошланѓич раќамини (катаклар диапазони ёки катакларнинг номланган блоклари) аниќлаш – СТРОКА функцияси.
    А6 =СТРОКА(С2:Е5) катагидаги формула 2 ќийматини беради.
    Бу тоифадаги формулаларни бир-бири билан комбинациялаш (аралаштириш) мумкин. Масалан, С2:Е5 катаклари диапазони тўѓри келувчи - Блок номли номланган блок учун блок катакларининг бошланѓич ва охирги ќийматларини аниќлаш талаб ќилинади. Бизнинг ћолатимизда - С2 ва Е5 катаклари. Натижаларни В1 ва В2 катакларига мос равишда ёзилади.
    В1катак формуласи:
    В1: = ДВССЫЛ(АДРЕС(СТРОКА(Блок); СТОЛБЕЦ(БЛОК) ;4;1);1). Бу формула блокнинг бошланѓич координаталари – ќатор ва устун раќамларини СТРОКА, СТОЛБЕЦ функциялари ёрдамида аниќлайди.
    В2 катакдаги формула - В2: =ДВССЫЛ (АДРЕС(СТРОКА(Блок) + ЧСТРОК(Блок)-1;СИТОЛБЕЦ(Блок) + ЧИСЛСТОЛБ(Блок)-1;4;1);1).
    Бу формула блок ќаторининг бошланѓич раќамини ћисоблайди – СТРОКА функцияси, блокда ќаторлар сонини – ЧСТРОК функцияси блокнинг охирги ќатор раќамини аниќлайди. СТОЛБЕЦ функцияси блок ќаторининг бошланѓич раќамини, ЧИСЛСТОЛБ блок устуниниг охирги раќамини аниќлайди.
    АДРЕС функцияси ёрдамида блокнинг охирги катак манзили тузилади. ДВССЫЛ функцияси ёрдамида шу катак – Е5 катак ичидагилар аниќланади.
    12. Ўтказма объектининг берилган раќам (индекс) бўйича танлаш (катаклар, блоклар диапазони ёки атаб ўтилган ўзгармаслар рўйхатидан) – ВЫБОР функцияси.
    Масалан, катакларнинг бир ќанча диапазонлари мавжуд: Блок ва А2:А6. В3 катагида танланган =ЧСТРОК(ВЫБОР(2;Блок;А2:А6)) диапазонида ќаторлар раќами ћисобланади.

    1. Солиштирма раќам бўйича жўнатма соћасидан ќийматларни олиш – ИНДЕКС функцияси.

    Илова соћаси бир ўлчамли, икки ўлчамли бўлиши, катакларнинг бир нечта диапазонини ўз ичига олиши мумкин. Кўрсатилган диапазонда солиштирма ќатор ва устун раќамлари жўнатма индекси ћисобланади. Масалан, Блок катаклари диапазонининг биринчи катагини ИНДЕКС(Блок;1;1) дек аниќлаш мумкин.
    В4 катагида =ИНДЕКС(Блок1;1) формуласи киритилган, формула натижаси С2 катаги ќиймати.

    1. Катакларнинг бир ўлчамли диапазонидаги ќидиралаётган ќийматнинг позициясини аниќлаш - ПОИСКПОЗ функцияси.

    Таќќослаш тури ћисобга олинади:

    • 1- бошланѓич ќийматдан ошиб кетмайдиган энг катта ќийматни излаш (ќийматлар массиви ўсиб бориш бўйича тартибланган).

    • 0 - бошланѓич ќийматга биринчи тенг бўлган ќийматни излаш (ќийматлар массиви ихтиёрий тартибда).

    • -1 –бошланѓич ќийматдан ошадиган энг кичик ќийматни ќидириш (ќийматлар массиви камайиш бўйича тартибланган).

    Масалан, В5 катагида Е2:Е5 катак диапазонида 1000 – берилган соннинг жойини (ћолатини) аниќлайдиган =ПОИСПОЗ(1000;Е2;Е5;0) формуласи киритилган.
    15. Катаклар блокларида маълумотларни кўриш - ПРОСМОТР функцияси ќидиришнинг ћар хил режимларини таъминлайди.

    • Массивда бошланѓич ќиймат борлигини текшириш (агар бундай ќиймат бўлса ќиймат ўзи киритилади, акс ћолда хато ћаќида #Н/Д –маълумот йўќ деган маълумот- чиќади).

    • Кўриш векторида бошланѓич ќийматини ќидириш ва натижа векторидан унга мос ќийматни чиќариш.

    Масалан, берилган ќиймат бўйича материал коди талаб ќилинади- шу кодга мос келувчи материал номини аниќлаш - В1 катаги.
    В6 катагига кўриш векторида топилган ќиймат (материал коди) учун натижа векторидан (материал номи) ќийматни ќайтарувчи ќуйидаги формула киритилган: = ПРОСМОТР(В1;С2:С5;D2:D5), бизнинг ћолатимизда Асбест.
    Массивни «вертикал» кўздан кечириш - ВПР функцияси. ВПР функцияси таќќослаш турини ћисобга олган ћолда катаклар блоки биринчи устунида «вертикал» кўришни таъминлайди.

    • ИСТИНА (ёки 1) – аниќ таќќослаш;

    • ЛОЖЬ (ёки 0)- яќин таќќослаш.

    Агар бошланѓич ќиймат топилган бўлса, ќиймат кўрсатилган устундан кейинги ќаторда аксланади.
    Масалан, F1 катагида ќийматни кейинги ќаторнинг 2- устунидан ќайтарадиган =ВПР(125; Блок;2;1) формуласи киритилган, бизнинг ћолатда – Асбест.
    16. Массивни «Горизонтал» кўриш – ГПР функцияси.
    ГПР функцияси таќќослаш турини ћисобга олган ћолда катаклар блокининг биринчи ќаторида «горизонтал кўришни» бажаради.

    • ИСТИНА (ёки 1) – аниќ таќќослаш;

    • ЛОЖЬ (ёки 0) яќин таќќослаш (таќрибий).

    Агар бошланѓич ќиймат топилган бўлса, ќиймат кўрсатилган устундан кейинги ќаторда аксланади.

    1. Талаб ќилинган конфигурация катаклари диапазонини белгилаш – СМЕЩ функцияси.

    Талаб ќилинган баландлик ва кенгликнинг катаклар диапазони керакли йўналишда. Масалан, Глин материалларидан бошлаб материаллар номини ўз ичига оладиган Блок катагини белгилаш талаб ќилинади. F2:F4 катагида массив формуласи киритилган: {=СМЕЩ(Блок;1;1;3;1}. Блок катаклари бошидан 1 ќатор пастга ва 1та устун ўнгга смещение берилади. Катаклар диапазони 3 та ќатор юќорига ва 1 та устун кенгликда белгиланади.
    Катаклар диапазонини транспортирлаш - ТРАНСП функцияси. Катаклар блокини 900 га буриш учун формуланинг массиви каби киритиладиган ТРАНСП функцияси ќўлланилади.
    Масалан, С2:Е6 катаклари бошланѓич блокини А10:D12 катагига транспортирлаш талаб ќилинади. А10:D12 катагига массив формуласи киритилади.

    1. Файлни хотирага олиб «Файл ► Закрыть меню» бўйруѓи ёрдамида ёпинг.


    Download 0,97 Mb.
    1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   33




    Download 0,97 Mb.