ASOSIY HARAKAT, SURISH, ASBOB, TAYYORLASH VA YORDAMCHI
FUNKSIYALAR.
1. G00 – tez pozitsionlash (pozitsiyaga tez ko’chirish). Funktsiya kesish
asbobni ishlov berish pozitsiyasi yoki xavfsiz pozitsiyasiga tezlatilgan ko’chirishni
bajarish uchun ishlatiladi. Tezlatilgan ko’chirish ishlov berish uchun xech qachon
ishlatilmaydi, chunki stanokning ishchi organning tezligi juda katta bo’ladi. G00
kodi G01, G02, G03 kodlari bilan bekor qilinadi.
2. G01 – chiziqli interpolyatsiya. G01 funktsiyasi to’g’ri chiziqli ko’chirishlarni
berilgan tezlik (F) bilan amalga oshirish uchun ishlatiladi. Programmalashda oxirgi
nuqtaning koordinatalari ko’chirishlarning tegishli adreslari bilan (masalan, X, Y, Z)
absolyut miqdorda (G90 kodi) yoki orttirmalarda (G91 kodi) beriladi. G01 kodi G00,
G02, G03 kodlar bilan bekor bo’ladi.
3. G02 – soat strelkasi bo’yicha doiraviy interpolyatsiya. G02 funktsiyasi
asbobni aylana yoyi bo’ylab soat strelkasi bo’yicha berilgan tezlik (F) bilan
harakatni amalga oshirish uchun xizmat qiladi. Programmalashda oxirgi nuqtaning
7
koordinatalari ko’chirishlarning tegishli adreslari bilan (masalan, X, Y, Z) absolyut
miqdorda (G90 kodi) yoki orttirmalarda (G91 kodi) beriladi. Tanlangan tekislikda
berilgan aylana yoyi markazining koordinatalarini bildiruvchi I, J, K adresli
interpolyatsiya parametrlari boshlang’ich nuqtadan boshlab aylana markaziga tomon
tegishli ravishda X, Y, Z o’qlariga parallel yo’nalishlarda orttirmalarda
programmalashtiriladi. G02 kodi G00, G01, G03 kodlari bilan bekor qilinadi.
4. G03 - soat strelkasiga qarshi doiraviy interpolyatsiya. G03 funktsiyasi asbobni
aylana yoyi bo’ylab soat strelkasiga qarshi berilgan tezlik (F) bilan harakatni
amalga oshirish uchun xizmat qiladi. Programmalashda oxirgi nuqtaning
koordinatalari ko’chirishlarning tegishli adreslari bilan (masalan, X, Y, Z) absolyut
miqdorda (G90 kodi) yoki orttirmalarda (G91 kodi) beriladi. Tanlangan tekislikda
berilgan aylana yoyi markazining koordinatalarini bildiruvchi I, J, K adresli
interpolyatsiya parametrlari boshlang’ich nuqtadan boshlab aylana markaziga tomon
tegishli ravishda X, Y, Z o’qlariga parallel yo’nalishlarda orttirmalarda
programmalashtiriladi. G03 kodi G00, G01, G02 kodlari bilan bekor qilinadi.
5. G04 – pauza (to’xtam). G04 funktsiyasining vazifasi berilgan vaqt
mobaynida to’xtamni saqlab turishdan iborat. Bu kod X yoki to’xtam vaqt
davomligini bildiruvchi R adresi bilan programmalashtiriladi. Odatga ko’ra bu
vaqtning qiymati 0.001 - 99999.999 s ga teng bo’ladi. Masalan, G04 X2.5 – pauza 2,5
s, G04 R1000 – pauza 1 s.
6. G17 – XY tekisligini tanlash. G17 kodi XY tekisligini ishchi tekislik sifatida
tanlash uchun ishlatiladi. Shunda XY tekisligi doiraviy interpolyatsiyadan
foydalanish, koordinat tizimini aylantirish va parmalashning doimiy davrlari uchun
belgilovchi tekislik bo’lib qoladi.
7. G18 – XZ tekisligini tanlash. G18 kodi XZ tekisligini ishchi tekislik sifatida
tanlash uchun ishlatiladi. Shunda XZ tekisligi doiraviy interpolyatsiyadan
foydalanish, koordinat tizimini aylantirish va parmalashning doimiy davrlari uchun
belgilovchi tekislik bo’lib qoladi.
8. G19 – YZ tekisligini tanlash. G19 kodi YZ tekisligini ishchi tekislik sifatida
tanlash uchun ishlatiladi. Shunda YZ tekisligi doiraviy interpolyatsiyadan
foydalanish, koordinat tizimini aylantirish va parmalashning doimiy davrlari uchun
belgilovchi tekislik bo’lib qoladi.
9. G20 – dyuymlarda berilgan ma’lumotlarni kiritilishini bildiradi. G20
funktsiyasi dyuymlarda berilgan ma’lumotlar bilan ishlash rejimini faollashtiradi.
10. G21 – metrik tizimda berilgan ma’lumotlarni kiritilishini bildiradi. G21
funktsiyasi metrik tizimda berilgan ma’lumotlar bilan ishlash rejimini
faollashtiradi.
8
11. G40 – asbob radiusi bo’yicha korrektsiyani (to’g’rilashni) bekor qilish. G40
funktsiyasi asbob radiusi bo’yicha belgilangan avtomatik korrektsiya (G41 va G42
adreslari) amalini bekor qiladi.
12. G41 – asbob radiusi bo’yicha chap tomon korrektsiyasi. G41 funktsiyasi
ishlov berilayotgan yuzadan chap tomonda joylashgan (zagotovkaga nisbatan
asbobning harakati yo’nalishi bo’yicha asbob tomonidan qaraganda) asbobning
radiusiga avtomatik korrektsiyani (to’g’rilashni) ulash uchun ishlatiladi. Bu
funktsiya asbob funktsiyasi (T adresi) bilan birgalikda programmalashtiriladi.
13. G42 – asbob radiusi bo’yicha o’ng tomon korrektsiyasi. G42 funktsiyasi
ishlov berilayotgan yuzadan o’ng tomonda joylashgan (zagotovkaga nisbatan
asbobning harakati yo’nalishi bo’yicha asbob tomonidan qaraganda) asbobning
radiusiga avtomatik korrektsiyani (to’g’rilashni) ulash uchun ishlatiladi. Bu funktsiya
asbob funktsiyasi (T adresi) bilan birgalikda programmalashtiriladi.
14. G43 – asbob holatini korrektsiya qilish (to’g’rilash). G43 funktsiyasi asbob
uzunligini kompensatsiya qilish uchun xizmat qiladi. Bu funktsiya asbob
funktsiyasi (T adresi) bilan birgalikda programmalashtiriladi.
15. G52 – lokal (maxalliy) koordinatalar tizimi. Raqamli dastur bilan
boshqarish qurilmasi standart ishchi koordinatalar tizimidan (G54 – G59) tashqari
lokal tizimlarni ham belgilashga ruxsat beradi. Boshqarish qurilmasi G52 buyruqni
bajarganda amaldagi ishchi koordinatalar tizimining boshlanishi X, Y va Z
so’zlarida ko’rsatilgan qiymatlar miqdoriga suriladi. G52 kodi avtomatik ravishda G52
X0 Y0 Z0 buyruq yordamida bekor qilinadi.
16. G54 – G59 – berilgan siljish. Bu funktsiyalar detalning ishchi
koordinatalar tizimini stanokning koordinatalar tizimiga nisbatan siljishini belgilaydi.
17. G60 – aniq to’xtash. Bu funktsiya tayinlagan joy nuqtasiga aniq olib
borishni belgilaydi. Buning uchun barcha o’qlarning yuritmalari tinch holatigacha
to’xtatiladi.
18. G64 – sillig’lab ketish. Bu funktsiya natijasida tayinlangan joy nuqtasiga
olib borish aniq bo’lmaydi, ko’chirishning navbatdagi yo’lida kichik yumaloqlanish
vujudga keladi.
19. G68 – koordinatalarni aylanishi/burilishi. G68 kodi yordamida koordinat
tizimni ma’lum burchakka burish mumkin bo’ladi. Burilishni amalga oshirish uchun
burilish tekisligi, burilish markazi va burilish burchagini ko’rsatib o’tish talab
etiladi. Burilish tekisligi G17, G18 va G19 kodlari yordamida o’rnatiladi. Burilish
markazi faol ishchi koordinatalar tizimining (G54 – G59) nolinchi nuqtasiga
nisbatan o’rnatiladi. Burilish burchagi R adresi bilan ko’rsatiladi. Masalan, G17 G68
X0 Y0 R120.
20. G69 – koordinatalar burilishini bekor qilish. G69 kodi G68 kodli
koordinatalarni burilish rejimini bekor qiladi.
9
21. G73 – yuqori tezlikdagi uzlukli parmalash tsikli. G73 kodi teshiklarni
parmalash uchun mo’ljallangan. Ishlov berish jarayonida harakat ishchi surish tezligida
asbobni davriy tarzda chiqarib turish orqali bajariladi. Ishlov berishdan keyin dastlabki
holatga qo’chib o’tish tezlashtirilgan surish tezligida amalga oshiriladi.
22. G74 – chap rezbani ochish tsikli. G74 funktsiyasi chap rezbani metchik bilan
ochish uchun mo’ljallangan. Ishlov berish jarayonida harakat ishchi surish tezligida
bajariladi, shpindel berilgan yo’nalishda aylanadi. Ishlov berishdan keyin dastlabki
holatga qaytish ishchi surish tezligida o’tadi, shpindel esa teskari yo’nalishda aylanadi.
23. G80 – doimiy tsikli bekor qilish. Bu funktsiya har qaysi doimiy tsiklni
bekor qiladi.
24. G81 – parmalashning standart tsikli. G81 kodi teshiklarni parmalash va
markazlarini belgilab qo’yish uchun ishlatiladi. Ishlov berish jarayonida harakat
ishchi surish tezligida bajariladi. Ishlov berishdan keyin dastlabki holatga qo’chib
o’tish tezlashtirilgan surish tezligida amalga oshiriladi.
25. G82 – to’xtam bilan parmalash. Bu tsikl parmalash va zenkovka qilish
uchun mo’ljallangan. Ishlov berish jarayonida harakat ishchi surish tezligida
jarayon ohiridagi to’xtam bilan bajariladi. Ishlov berishdan keyin dastlabki holatga
qo’chib o’tish tezlashtirilgan surish tezligida amalga oshiriladi.
26. G83 – uzlukli parmalash tsikli. G83 kodi teshiklarni chuqur parmalash
uchun ishlatiladi. Ishlov berish jarayonida harakat ishchi surish tezligida asbobni
davriy tarzda chiqarib yuborish tekisligiga chiqarib turish orqali bajariladi. Ishlov
berishdan keyin dastlabki holatga qo’chib o’tish tezlashtirilgan surish tezligida
amalga oshiriladi.
27. G84 – rezbani ochish tsikli. G84 funktsiyasi rezbani metchik bilan
ochish uchun mo’ljallangan. Ishlov berish jarayonida harakat ishchi surish tezligida
bajariladi, shpindel berilgan yo’nalishda aylanadi. Ishlov berishdan keyin dastlabki
holatga qaytish ishchi surish tezligida o’tadi, shpindel esa teskari yo’nalishda aylanadi.
28. G85 – teshiklarni yo’nish uchun standart tsikli. G85 kodi teshiklarni
yo’nish va razvertkalash uchun ishlatiladi. Ishlov berish jarayonida harakat ishchi
surish tezligida bajariladi. Ishlov berishdan keyin dastlabki holatga qaytish ishchi
surish tezligida o’tadi.
29. G86 - shpindel aylanishini to’xtatib teshiklarni yo’nish tsikli. G86 kodi
teshiklarni yo’nish uchun mo’ljallangan. Ishlov berish jarayonida harakat ishchi surish
tezligida bajariladi. Ishlov berish yakunida shpindel to’xtatiladi. Ishlov berishdan
keyin dastlabki holatga qaytish tezlatilgan surish tezligida o’tadi.
30. G87 – qaytib olish qo’l bilan bajarilgan yo’nish tsikli. G87 kodi teshiklarni
yo’nish uchun mo’ljallangan. Ishlov berish jarayonida harakat ishchi surish
tezligida bajariladi. Ishlov berish yakunida shpindel to’xtatiladi. Ishlov berishdan
keyin dastlabki holatga qaytish qo’l bilan amalga oshiriladi.
10
31. G90 – absolyut pozitsionlash rejimi. G90 kodli absolyut pozitsionlash
rejimida ijro etuvchi organlarning ko’chirishlari G54 – G59 koordinatalar ishchi
tizimining noluvchi nuqtasiga nisbatan bajariladi (asbobning harakat yo’nalishi
programmalashtiriladi). G90 kodi G91 nisbiy pozitsionlash kodi yordamida bekor
qilinadi.
32. G91 – nisbiy pozitsionlash rejimi. G91 kodli nisbiy (inkremental)
pozitsionlash rejimida har safar noluvchi holat sifatida ijro etuvchi organning
keyngi tayanch nuqtasiga ko’chishdan oldin bo’lgan holati qabul qilinadi (asbobning
ko’chish uzunligi programmalashtiriladi). G91 kodi G90 absolyut pozitsionlash kodi
yordamida bekor qilinadi.
33. G94 – surish tezligini minutga dyuym/millimetrlarda belgilash. G94
funktsiyasi yordamida belgilangan surish tezligi dyuym/min birligida (agar G21
funktsiyasi harakatda bo’lsa), yoki millimetr/min birligida (agar G20 funktsiyasi
harakatda bo’lsa) belgilanadi. G94 funktsiyasi surish funktsiyasi (F) bilan
birgalikda programmalashtiriladi. G94 kodi G95 kodi bilan bekor qilinadi.
34. G95 – surish tezligini bir aylanishga dyuym/millimetrlarda belgilash. G95
funktsiyasi yordamida belgilangan surish tezligi dyuym/shpindelning bir aylanishi
birligida (agar G20 funktsiyasi harakatda bo’lsa), yoki millimetr/ shpindelning bir
aylanishi birligida (agar G21 funktsiyasi harakatda bo’lsa) belgilanadi. Ya’ni surish
tezligi F shpindel tezligi S bilan sinxronlashadi. G95 kodi G94 kodi bilan bekor
qilinadi.
35. G98 – tsikldagi dastlabki tekislikka qaytish. Stanokning doimiy tsikli
G98 funktsiyasi bilan birga ishlagan holda, asbobni dastlabki tekislikka qaytishi
har bir tsikl oxirida hamda barcha ishlov berilayotgan teshiklar o’rtasida amalga
oshiriladi. G98 kodi G99 kodi bilan bekor qilinadi.
36. G99 – tsiklda qaytib olish tekisligiga qaytish. Stanokning doimiy tsikli
G99 funktsiyasi bilan birga ishlagan holda, asbobni qaytib olish tekisligiga qaytishi
barcha ishlov berilayotgan teshiklar o’rtasida amalga oshiriladi. G99 kodi G98 kodi
bilan bekor qilinadi.
| 