1. Elektromontaj ishlari xavfsizligi Elektr kurilmalaridan foydalanishda xavfsizlik tadbirlari. Elektr toki zarbasi

Agar yuk olinganda shu joyda deformasiya bulsa demak narvonlarni ishlatish man etiladi ( oyokka belgi bosiladi). Agar ishlar 4 m dan ortik, ammo 7 m dan past balandlikda olib borilsa bunda kuchma xavozalarda (piramida yoki platformalardan) foydalaniladi. Bular kamida ikki kishiga muljalangan, maydonchasi panjarali bo’lgan, roliklarda gildiratib yuriladigan vishkalardir. Ishlash vaktida piramidalarning roliklari kotiriladi, surishda esa ularning ustida odamlar xam asboblar xam yuk bulishi kerak.

Agar 7 m dan yukori bo’lgan balandlikda ishlar olib borilsa , bunda kuzgalmas xavozalardan foydalaniladi. Bularni eni kamida 1 m bulishi lozim . Ular panjara bilan ixotalangan bulishi kerak. Panjara balandligi 1 m kam bulishi mumkin emas va maydonchadarga maxkamlangan bulishi shart. Ular inventar bulishi lozim, ya’ni vaktincha ish joyida tayyorlangan emas, zavodda tayyorlanib , sinovlardan utkazilib va pasportda belgilangan bulishi kerak. Balandlikda ishlashga fakat instruktaj utgan shaxslargina, 5 m dan ortik balandlikda esa tibbiet kurigidan utgan shaxslargina kuyiladi.

Tirab kuyiladigan narvonlarda kuyilgan xollarda ishlash man kilinadi;

a) aylanib turgan transmissiyalar, tasmalar, ishlab turgan mashinalar yonida yoki ular ustida;

b) tasodifan tegib ketishdan ximoya kilinmagan , kuchlanish ta’sirida turgan kismlar yakinida;

v) 2,5 m dan yukori balandlikda elektrlashtirilgan yoki pnevmatik asboblardan foydalanilganda;

g) kesimi 4 kv.mm dan katta simlarni tortishda.

• 
  kuchlanish ostida bo’lgan tok o’tkazuvchi qismlarga tasodifan tegib ketish yoki ularga xavfli masofada yaqinlashish;
  
• 
  tokning yerga yoki elektr jihozning korpusiga tutashishi va normal sharoitda kuchlanish ostida bo’lmaydigan metall qismlarda kuchlanishnint vujudga kelishi;
  
• 
  ishchining yanglish harakati, shuningdek, kommutasion apparatlar bilan noto’g’ri ishlashi natijasida ishchilar ishlayotgan uzib qo’yilgan qismlarda kuchlanish paydo bo’lishi va h.k.
  

1. 
   elektr toki ta’siriga tushib qolish xavfi tashqi belgilarining yo’qligi, ya’ni inson elektr toki xavfini oldindan ko’zi bilan ko’ra olmaydi, quloqi bilan eshitmaydi va na hid bilish organlari bilan seza oladi;
   
2. 
   elektr toki bilan jarohatlanish oqibatining og’irligi: elektr tokidan jarohatlanish natijasida mehnat qobiliyatini yo’qotishning uzoq muddatli bo’lishi, jarohatlanishlarda o’lim hodisasi chastotasining nisbatan yuqoriligi, jarohatlanish sodir bo’lgan birinchi kunlardagi ishchining o’zini yaxshi sezishiga qaramasdan, tok ta’sirida uning organizmida boshlangan qaytarib bo’lmas patologik buzilishlar asta-sekin rivolanishi natijasida uning bir necha oydan keyin ham ish qobiliyatini yo’qotishi yoki umuman halok bo’lishi;
   
3. 
   insonning o’tkazgichga tok ta’sirida “yopishib qolish” holatining yuzaga kelishi: sanoat chastotasidagi, kuchi 15...25 mA bo’lgan tok ta’sirida inson muskullarida jadal titrash va tortilib qolish holati sodir bo’ladi, buning natijasida u o’zini mustaqil ravishda tok ta’siridan qutqara olmaydi;
   
4. 
   tok ta’siri oqibatida inson tomonidan mexanik jarohat olish ehtimolining mavjudligi: tok ta’sirida inson tanasi muskullarining beixtiyor talvasali ravishda qisqarishi natijasida mexanik jarohatlanishlar yuz beradi. Bunda terida yorilishlar, qon tomirlarida va nerv tolalarida uzilishlar, suyak chiqishlari va sinishlari sodir bo’ladi. Undan tashqari ishchi balandlikda ishlayotganda tok ta’siriga tushsa, hushini yo’qotadi va yiqilib tushishi natijasida mexanik jarohat ham olishi mumkin.
   
5. 
   elektroftalmiya: elektr yoyida hosil bo’ladigan kuchli ultrabinafsha nurlarining ta’sirida inson ko’zi to’qimalarining shikastlanishi.
   

1. 
   tokning termik ta’siri: bu ta’sir organizmdagi qon tomirlari, nerv tizimining, yurak, miya va boshqa ichki organlarning qizishi, kuyishi va ulardagi katta darajadagi funksional buzilishlar sodir bo’lishi bilan xarakterlanadi;
   
2. 
   tokning elektrolitik ta’siri: bu ta’sir organizmdagi qon va boshqa organik suyuqliklarning, hamda to’qimalarning parchalanishi va tarkibining buzilishiga olib keladi;
   
3. 
   tokning biologik ta’siri: tokning bu ta’siri asosan sog’lom organizmga xos bo’lgan bioelektr jarayonlarni izdan chiqarishi bilan xarakterlanadi, bu bioelektr jarayonlar organizmning hayotiy funksiyalari bilan yaqindan bog’langandir, masalan, tashqi tok ta’sirida organizmdagi biotoklar oqishining buzilishi natijasida to’qimalarni va muskullarni boshqarish izdan chiqadi, ixtiyorsiz titrash va qisqarishlar yuz beradi.
   

• 
  elektr toki ta’siridagi kuyishlar;
  
• 
  elektr toki belgilari;
  
• 
  terining metallanishi;
  
• 
  mexanik shikastlanishlar;
  
• 
  elektroftalmiya;
  
• 
  aralash jarohatlanishlar, ya’ni kuyish bilan birgalikdagi boshqa jarohatlanishlar.
  

1. 
   Tok o’tkazuvchi qismlarni dielektrik materiallar bilan qoplash, ya’ni izolyatsiyalash;
   
2. 
   Kuchlanish ostidagi o’tkazgichlarni yaqiniga borib bo’lmaydigan qilib joylashtirish;
   
3. 
   Turli to’siqlar bilan elektr uskunalarini to’sish;
   
4. 
   Blokirovka qurilmalarini qo’llash;
   
5. 
   Kichik kuchlanishlarni qo’llash;
   
6. 
   Ish o’rnini izolyatsiyalash;
   
7. 
   Elektr qurilmalarini yerga ulash;
   
8. 
   Elektr qurilmalarini nollash;
   
9. 
   Elektr tarmoqini qismlarga ajratish;
   
10. 
    Elektr potensiallarini tenglashtirish;
    
11. 
    Avtomatik uzgichlarni qo’llash;
    
12. 
    Yerga o’tuvchi toklarni kompensasiyalash;
    
13. 
    Elektromagnit maydon ta’siridan himoyalovchi ekranlar o’rnatish;
    
14. 
    Ogohlantiruvchi vositalarni qo’llash;
    
15. 
    Shaxsiy himoya vositalarini qo’llash.
    

Elektr toki bilan shikastlanishdan va kuyishdan quyidagi usullardan biri bilan himoyalanish mumkin: elektr qurilmalarini avtomatik uzish (himoyalash uchun); jihoz qobiqlarida va uning yaqinida hosil bo’luvchi kuchlanishni pasaytirish (himoya qiluvchi yerga ulash va potensiallarni tenglashtirish); qurilmalarni nollash.