1-ma’ruza: Algoritm tushunchasi. Algoritmni asosiy ta‘riflari, xossalari va ularning turlari, Oddiy klassik algoritmlar. Tyuring mashinasi va tezisi

1-MA’RUZA Algoritm tushunchasi. Algoritmni asosiy ta‘riflari, xossalari va ularning turlari, Oddiy klassik algoritmlar. Tyuring mashinasi va tezisi.

Reja

• Algoritm tushunchasi.
• Algoritmni asosiy ta`riflari, xossalari va ularning turlari.
• Oddiy klassik algoritmlar.
• Tyuring mashinasi va tezisi.

Algoritm bu oldimizga qo‘yilgan masalani yechish zarur bo‘lgan amallar ketma-ketligidir. Algoritm so‘zi va tushunchasi IX asrda yashab ijod etgan buyuk alloma Muhammad al-Xorazmiy nomi bilan uzviy bog‘liq. Algoritm so‘zi Al-Xorazmiy nomini Yevropa olimlari tomonidan buzib talaffuz qilinishidan yuzaga kelgan. Al-Xorazmiy birinchi bo‘lib o‘nlik sanoq sistemasining tamoyillarini va undagi to‘rtta amallarni bajarish qoidalarini asoslab bergan.

Algoritmni asosiy ta’riflari quyidagilar o‘z ichiga oladi:

• Kirishlar (Input): Algoritmni boshlash uchun kerakli ma’lumotlar yoki o‘zgaruvchilar. Bu kirishlar algoritmni boshlashda beriladi va masalaning asosiy ma’lumotlarini o‘z ichiga oladi.
• Bajarish (Processing): Kirishlar asosida algoritmda amalga oshirilishi lozim bo‘lgan amallar to‘plami. Bu qadamda, berilgan kirishlarni qabul qilib, ular ustida mantiqiy va amaliy amallar bajariladi.
• Chiqishlar (Output): Bajarilgan algoritm natijalarini ko‘rsatuvchi ma’lumotlar yoki o‘zgaruvchilar. Bu algoritm natijalarini foydalanuvchiga ko‘rsatish, saqlash yoki qayta ishlovchi amallarni bajarmoqda.
• Aniqlik (Definiteness): Algoritmning har bir qadamining aniq va o‘qituvchi bo‘lishi kerak. Bu, har qadamda qanday amal bajarilishi kerakligini aniq bir tarzda ifodalovchi va bajariladigan dastlabki qadamni aniq ko‘rsatadi.

O‘zgaruvchanlik (Finiteness): Algoritmning bajarish jarayoni nihoyatga yetishi kerak, ya’ni algoritm bir muddat ichida to‘xtashi kerak. Bu, algoritmda qayta qayta turli amallarni bajarmay, nihoyatda bir natijaga yetilishi va ishni tugatish shartini ta’minlaydi.

• O‘zgaruvchanlik (Finiteness): Algoritmning bajarish jarayoni nihoyatga yetishi kerak, ya’ni algoritm bir muddat ichida to‘xtashi kerak. Bu, algoritmda qayta qayta turli amallarni bajarmay, nihoyatda bir natijaga yetilishi va ishni tugatish shartini ta’minlaydi.
• Ilova (Effectiveness): Algoritmda bajarilayotgan har bir amalning tuzilishi va bajarilishi kerak. Bu, algoritmda ishlatilayotgan amallar va qo‘llaniladigan metodlar to‘g‘risida ma’lumotlarga ega bo‘lishni va ularni amalga oshirishni talab qiladi.
• Tizim (Generality): Algoritm biror bir masala uchun yoki biror bir vazifani hal qilish uchun umumlashtirilgan va umumiyroq tarzda yaratilishi kerak. Bu, algoritmda bajarilayotgan amallarning maxsus va jismoniy ma’lumotlardan iborat bo‘lmaganligini ko‘rsatadi.
• Algoritmlar amaliyotda, hisoblash, axborot tizimlari, tizim tuzilishi va ko‘plab boshqa sohalarda foydalaniladi. Har bir algoritm, masalani hal qilish uchun aniq va tuzilgan usulni ta’minlaydi va murakkab vazifalarni sodda va qulayroq tartibda hal qilishga yordam beradi.