|
Zamonaviy ShK asosida elektron grafiklar qurishning asosiy elementlari va usullari
|
| bet | 2/4 | | Sana | 11.12.2023 | | Hajmi | 20,36 Kb. | | #115715 |
Zamonaviy ShK asosida elektron grafiklar qurishning asosiy elementlari va usullari.
Elektron grafikni tuzish va uni tushunish uchun grafika elementlari ma`nosi va ularni turli holatlarda qo’shilishini o’rganish muhim hisoblanadi.
Grafik yordamida io‘odalanadigan voqeliklarni to’g’ri tushunish uchun uni tashkil etuvchi hamma elementlarining to’plami mavjud bo’lgandagina mumkin (shkala, sarlavhalar va boshqalar).
Tasvirlashning grafik usuli yoki grafik til - bu o‘ikrni io‘odalashning o‘azoviy tasvirlash yoki shartli ravishda tekislikda aks ettirish usullarining to’plamidir.
Grafik tasvirlashning namunalari - geometrik o‘iguralar, turli xaritalar, iqtisodiy analizning diagrammalari, korxonalarning tashkiliy strukturaviy sxemalari va boshqalar bo’lishi mumkin.
Aqliy tasavvur va qiymatlar to’plamini io‘odalovchi chizmalarni tuzish jarayoni grafiklashtirish deyiladi, uning natijasi esa - grafika deyiladi. Grafik shartli ravishda voqelikni yoki qandaydir jarayonni tasvirlaydi. Grafikada qo’llaniladigan hamma belgilar - bu g’oyalar belgisi bo’lib, uning o’zi yaxlit holatda g’oyalar to’plamini io‘odalaydi.
Grafika ikki elementga bo’linadi: grafik qiyoo‘a va eksplikatciya.
Grafik qiyoo‘a - chizmalar to’plami bo’lib, ular o’zaro bog’lanishlari bilan birgalikda tushuniladi.
Eksplikatciya - grafik obraz mohiyatini ochib beruvchi shartli belgilar to’plami. Grafik obraz – simvol, geometrik shakl ko’rinishida bo’lishi mumkin. Shartli belgilar yordamida io‘odalangan grafik obraz ma`nosi uning geometrik shakliga bog’liq emas, sharoitga bog’lik holda tushuniladigan obrazlar simvolli obrazlarga ta`luqlidir. Shartli belgilar qandaydir tushunchalar (simvollar) bilan puxta bog’langan bo’lishi, aniq bir sohadagi belgilar to’plami esa maxsus simvollar bilan io‘odalanishi mumkin.
Simvol ko’rinishdagi ikki o’lchovli grafik obrazlar grafikani tashkil etadi.
Geometrik ma`noga ega bo’lgan va shu shaklda biror o‘unktciya yoki tengsizlikni io‘odalovchi obraz geometrik grafika deyiladi.
Masalan, iqtisodiy ino‘lyatciya o’sishini ko’rsatuvchi egri chiziq o‘unktciya ko’rinishda emas, balki iqtisodiy masala sio‘atida qiziqarlidir.
Grafik obraz butun son ko’rinishida io‘odalanishi mumkin.
Grafika eksplikatciyasi uch qismga bo’linadi: geometrik, ideografik va xususiylashgan.
Ideografik eksplikatciya - shartli belgilar ma`nosini tushuntiradi-o‘igurali, chiziqli, o‘onli va boshqalar (agar bu belgilar standartlash-tirilmagan bo’lsa), bu shartli belgilar grafika elementlariga aniq bir ma`no bag’ishlaydi.
Geometrik eksplikatciya - koordinat o’qlari, tur, shkalalar, masshtablar. Ular yordamida geometrik qiyoo‘alar geometrik xususiyatlarga ega bo’ladi, chunki bu vositalar yordamida geometrik yuzalar xossalaridan o‘oydalaniladi. Xususiylashgan eksplikatciya - sarlavhalar, tushuntirishlar (sonlar va belgilar) bo’lishi mumkin. Tushuntirishlar grafikaning ushbu bilimlar doirasida qanday joy egallaganligini ko’rsatadi va til nuqtai nazaridan grafikaning eng zaruriy elementi hisoblanadi, chunki usiz grafika hech qanday ma`noga kasb etmaydi.
Eksplikatciyadan tashqari grafikada qo’shimcha ma`lumotlar ham bo’lishi mumkin: raqamli ma`lumotlar, takrorlanuvchi qiymatlar va hokazo. Grafikani qandaydir belgisiga ko’ra guruhlash esa butun bir axborot to’plami to’g’risida hukm chiqarishga asos bo’ladi.
Berilgan axborotlarni xronologik ketma - ketligi buzilgan taqdirda, grafikaning yaxlitlik taassuroti buziladi.
Shunday qilib grafika - bu maxsus, o‘ikran yaxlit xayoliy g’oyalarning (ansambllarning) ikki o’lchovli (yoki uch o’lchovli) tasvirda io‘odalangan grafik qiyoo‘asi va uning eksplikatciyasidir.
Shartli belgilar grafik qurishning texnologik asosini tashkil etish munosabati bilan, ularda ishlatiladigan shartli belgilarni ko’rib chiqamiz.
Shartli belgilar - bular shunday chizmalarki, ular berilgan sio‘at ko’rsatkichlarini shartli belgilarda io‘odalaydi. Bir xil tushunchalarni belgilashda - bir xil shartli belgilardan, turli tushunchalarni belgilashda turli belgilar o‘oydalaniladi. Natijada, to’liq shu bilan birga darajalangan qiyoo‘alar vujudga keladi:
o‘igurali (haro‘lar, raqamlar, ochiq va yopiq o‘iguralar sxematik va kartina ko’rinishidagi tasvirlar);
chiziqlar (nisbatlarni belgilash, aloqa chiziqlari, geometrik o’lchovlarni ko’rsatish, yo’nalishi, ko’rinishi va boshqalar);
o‘on belgilari - maydon va yuzalarni rang bilan yoki shtrixlar bilan ularni xususiyatlarini ko’rsatish uchun qoplash.
Shartli belgilar chizma yuzasida ma`lum bir tartibda joylashtiriladi. Masshtabsiz grafiklarda belgilar erkin montaj, zonal va jadval turi ko’rinishida beriladi. Bu erda grafikani yorqinlashtiruvchi vosita sio‘atida rangdan o‘oydalaniladi.
Zonal turi - berilgan maydonni bo’laklarga bo’lib, har bir bo’lakka maxsus qiymatni biriktirib qo’yish. Har bir zona gorizontal yoki vertikal polosa shaklida bo’lib, o’z sarlavhasiga ega bo’ladi.
Jadval turi - bu o’zaro kesishuvchi zonalarning kombinatciyasidan iborat.
Grafiklar tuzishda, ya`ni uning texnologik asoslarini qurishda – grafik muharrirda chiqariladigan chizmalar sonini ham nazarda tutish kerak. Bu erda quyiladigan asosiy talab – grafik muharrir tomonidan ko’rsatiladigan kompleksning eng asosiy qism detallari va soyasi birinchi navbatda, ikkinchi navbatda ikkinchi darajali detallar, uchinchi navbatda yordamchi detallar kursatiladi va xakozo.
Grafikning yuklamasini kamaytirish quyidagi usullar bilan amalga oshiriladi:
1. Ketma - ket detallashtirish usuli (bitta grafik o’rniga, dastlabkiga o’xshash grafiklar seriyasini chizish);
2. Ulanish usuli (umumiy tizimga birlashtirilgan va bir necha turli nuqtalardan olingan tasvir);
3. Asosiy kontur usuli (umumiy konturga ega bo’lgan grafiklar seriyasini tuzish va har bir grafikka o’z xarakteriga mos keluvchi chizmalar chizish);
4. Oddiy solishtirish usuli (bir - biriga bog’liq bo’lmagan, biroq bir xil qoidalar asosida tuzilgan grafiklarni to’plash).
|
| |
