1-mavzu. Psixologiya fanining dolzarb vazifalari, predmeti. Yangicha tafakkur va milliy mafkura shakllanishi sharoitida psixologik bilimlarning tutgan o`rni reja

Download 252,89 Kb.
bet	5/39
Sana	20.11.2023
Hajmi	252,89 Kb.
	#102050

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 39

Bog'liq
1-mavzu. Psixologiya fanining dolzarb vazifalari, predmeti. Yang-fayllar.org

Yozma so`roq yoki anketaning afzalligi shundaki, uning yordamida bir vaqtning o`zida ko`pgina odamlar fikrini o`rganish mumkin bo`ladi. Unga kiritilgan savollar, ulardan kutiladigan javoblar (yopiq anketa), yoki erkin o`z fikrini bayon etish imkoniyatini beruvchi (ochiq anketa) so`rovnomalar aniq va ravon tilda javob beruvchilar tushunish darajasiga monand tuzilgan bo`lsa, shubxasiz, qimmatli birlamchi materiallar to`planadi.
So`roqning ham erkin va standartlashtirilgan shakllari mavjud bo`lib, birinchisida oldindan nimalar so`ralishi qat’iy belgilab olinmaydi, ikkinchi shaklida esa, xattoki, komp’yuterda dasturi ishlab chiqilib, minglab odamlarda bir xil talablar doirasida so`roq o`tkazilishi nazarda tutiladi.

Testlar oxirgi paytda hayotimizga dadil kirib kelgan tekshiruv usullari sirasiga kiradi. Ular yordamida biror o`rganilayotgan xodisa xususida ham sifat, ham miqdor xarakteristikalarini olish, ularni ko`pchilikda qayta-qayta sinash va ma’lumotlarni korrelyatsion analiz orqali ishonchlilikka tekshirish mumkin bo`ladi. Ayni testga qo`yilgan talab hech qachon o`zgarmaydi, xattoki, shunday testlar borki, ular turli millat va elat vakillarida, turli davrlarda ham o`zgarmagan holda ishlatilaveradi. Masalan, Ravenning aqliy intellektni o`lchash, Kettelning va Ayzenkning shaxs testlari shular jumlasidandir.

Test — so`rov oldindan qat’iy tarzda qabul qilingan savollarga beriladigan javoblarni taqozo etadi. Masalan, Ayzenkning 57 ta savoldan iborat testi shaxsdagi introversiya-ekstroversiyani o`lchaydi, savollarga «ha» yoki «yo`q» tarzida javob berish so`raladi.

Test — topshiriq odam xulqi va xolatini amalga oshirgan ishlari asosida baholashni nazarda tutadi. Masalan, shaxs tafakkuridagi kreaktivlilikni aniqlash uchun ko`pincha bir qarashda oddiygina topshiriq beriladi: berilgan 20 ta doira shaklidagi shakllardan o`zi xoxlagancha rasmlar chizish imkoniyati beriladi. Ma’lum vaqt va tezlikda bajarilish sur’ati, rasmlarning o`ziga xos va betakrorligiga qarab shaxs fikrlashi jarayonining naqadar nostandart, ijodiy va kreaktivligiga baho berilib, miqdoriy ko`rsatgich aniqlanadi. Bu metodlarning umumiy afzalligi ularni turli yosh, jins va kasb egalariga nisbatan qo`llashning qulayligi, bir guruhda natija bermasa, boshqa guruhda yana qayta tekshiruv o`tkazish imkoniyatining borligi bo`lsa, kamchiligi-ba’zan tekshiriluvchi agar testning mohiyatini yoki kalitini bilib qolsa, sun’iy tarzda uning kechishiga ta’sir ko`rsatishi, faktlarni falsifikatsiya qilishi mumkinligidir.

Testlar ichida proyektiv testlar deb nomlanuvchi testlar ham borki, testning asl maqsadi tekshiriluvchiga sir bo`ladi. Ya’ni shunday topshiriq beriladiki, tekshiriluvchi topshiriqni bajarayotib, nimani aniqlashi mumkinligini bilmaydi. Masalan, mashhur Rorshaxning «siyoh dog`lari» testi, yoki TAT (tematik appersepsion test), tugallanmagan xikoyalar kabi testlarda bir narsaning proyeksiyasidan go`yoki ikkinchi bir narsaning mohiyati aniqlanadi. ¤sha 1921 yilda kashf etilgan «siyoh dog`lari» va ularga qarab tekshiriluvchining nimalarni eslayotganligi, dog`lar nimalarga o`xshayotganligiga qarab, uning shaxs sifatidagi yo`nalishlari, hayotiy tamoyillari, qadriyatlariga munosabati, ishni bajarish paytidagi emotsional holatlari aniqlanadi. Bu testlar juda noyob, qimmatli, lekin uni faqat professional psixologgina qo`llashi va natijalarni mohirona taxlil qilishi talab qilinadi.

Download 252,89 Kb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 39

Download 252,89 Kb.