|
1. Talab tushunchasi Talab – bu ehtiyojlarning pul bilan qondirilgan qismidir
|
| Sana | 25.01.2024 | | Hajmi | 0,64 Mb. | | #145343 |
Bog'liq Komiljon Talab va taklif Talab va taklif nazariyasi. Bozor muvozanati.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida Talab va Taklif birgalikda bozordagi narxlarni belgilashda ishlaydi.
Talab – bu ehtiyojlarning pul bilan qondirilgan qismidir. Talab tushunchasi
Talab egri chizig'i pastga qarab buriladi. Talab qonuniga ko'ra, talab miqdori va narx qarama-qarshi yo'nalishda harakat qiladi.
Talab egri chizig’i quyidagi omillarga bog’liq o'zgarishi mumkin:
- Xaridorlar yoki iste'molchilar sonining o'zgarishi
- Daromad: iste'molchilar daromadlarining o'zgarishi
- Qoniqish: mahsulot / xizmatning afzalligi yoki mashhurligining
o'zgarishi
- Kutishlar: iste'molchilar kelajakda nima bo'lishini kutayotgan o'zgarishlar
- O’xshash mahsulotlar: to‘ldiruvchilar va o‘rinbosarlar
Talab tushunchasi
Bog’liq tovarlarning narxi talabga ta'sir qiladi:
- O’rinbosar tovarlar almashish imkoniyati - bu boshqasining o'rnida ishlatilishi mumkin bo'lgan mahsulot.
O'rnini bosadigan tovar narxi va boshqa tovarga talab to'g'ridan-to'g'ri bog'liqdir
Masalan, kok narxi o’sishi Pepsiga bo’lgan
talabning oshishiga olib keladi.
- Tovarlar bir-birini to'ldirganda, birining narxi bilan boshqasiga talab o'rtasida teskari bog'liqlik bo'ladi
- Masalan, qulupnaydan tayyorlangan murabbo. Qulupnay narxi oshsa, murabboga bo’lgan talab kamayadi.
Engel qonuni
Iste’molchilar daromadi va
miqdori o‘rtasidagi
ular tomonidan sotib
bog‘liqlik nemis
olinadigan tovarlar
iqtisodchisi va
statisti Ernst Engel (1821-1896) tomonidan
chuqur tadqiq etilgan. SHunga ko‘ra, iste’molchi daromadi bilan u tomonidan sotib olinishi mumkin bo‘lgan tovarlar miqdori o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik Engel qonuni deyiladi.
Taklif - bu muayyan vaqtda hamda muayyan narxda tovar yoki xizmatlarning bozorga chiqarilgan miqdori. Taklif tushunchasi
Taklif deganda ishlab chiqaruvchilar har qanday mumkin bo'lgan bozor narxlarida sotishga tayyor bo'lgan tovar yoki xizmatning turli miqdorlari tushuniladi.
Taklif bitta ishlab chiqaruvchining mahsulotiga yoki bozordagi barcha ishlab chiqaruvchilarning umumiy mahsulotiga (bozor ta'minoti) tegishli bo'lishi mumkin.
Taklif tushunchasi
Taklif jadvali - bu ishlab chiqaruvchilar turli narxlarda etkazib berishga tayyor bo'lgan miqdorlarni ko'rsatadigan jadval.
Birlik mahsulot narxi, so’m
|
Mahsulotning taklif miqdori
|
500 000
|
10
|
400 000
|
8
|
300 000
|
6
|
200 000
|
4
|
100 000
|
2
| Taklif tushunchasi
Taklif jadvali grafikdagi chiziq sifatida ifodalanishi mumkin.
Grafikda vertikal o'qda narxlar va gorizontal o'qda miqdorlar ko'rsatilgan.
Grafikning har bir nuqtasida ishlab chiqaruvchi (yoki ishlab chiqaruvchilar guruhi) ma'lum bir narxda sotmoqchi bo'lgan mahsulot yoki xizmatning qancha birligi ko'rsatilgan.
Taklif egri chizig'i bu nuqtalarni birlashtiruvchi chiziq.
Taklif qonuni
Tovar narxining ko'tarilishi bilan taklif miqdori ko'tariladi va talab miqdori pasayadi. Narx tushishi bilan taklif miqdori tushadi va talab miqdori oshadi.
Taklif qonuni shuni ko'rsatadiki, ishlab chiqaruvchilar odatda ko'proq sotish uchun yuqori narxlarda, kamroq esa arzon narxlarda taklif qilishadi.
Taklif egri chiziqlari quyidagi omillarga bog’liq o'zgarishi mumkin:
- Subsidiyalar va soliqlar: hukumat subsidiyalari ishlab chiqarishni rag'batlantiradi, soliqlar esa ishlab chiqarishni susaytiradi;
- Texnologiya: ishlab chiqarishni takomillashtirish firmalarning yetkazib berish qobiliyatini oshiradi;
- Boshqa tovarlar: korxonalar ishlab chiqarishi mumkin bo'lgan
tovarlar narxini hisobga olishadi;
- Sotuvchilar soni: bozorda qancha firma bor;
- Kutishlar: korxonalar kelajakdagi narxlar va iqtisodiy sharoitlarni hisobga olishadi;
- Resurs xarajatlari: ishlab chiqarish omillarini sotib olish xarajatlari biznes qarorlarini qabul qilishga ta'sir qiladi
|
| |
