|
1-Topshiriq Nutqning pereferik qism tuzilishi va faoliyati Nutq aʼzolari
|
| Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 17,52 Kb. | | #228921 |
Bog'liq 3-topshiriq — копия
Variant 22
1-Topshiriq
1.Nutqning pereferik qism tuzilishi va faoliyati
Nutq aʼzolari, nutq apparati — odam organizmining nutq tovushlari hosil boʻlishida qatnashadigan turli qismlari. Til, lab, yumshoq tanglay, hiqildoq muskullari va nafas muskulaturasidan tashkil topgan pe-riferik nutq apparati faoliyatini bosh miya poʻstlogʻi boshqaradi. Aktiv Nutq aʼzolariga til, lab, yumshoq tanglay, passiv Nutq aʼzolariga esa tishlar, qattiq tanglay, burun boʻshligʻi kiradi. Nutq aʼzolari 3 qismdan iborat: 1) nafas yoʻli — nutq apparatining quyi qismi; 2) hiqildoq — nutq apparatining oʻrta qismi; 3) tomoq, ogʻiz va burun boʻshliqlari — nutq apparatining yuqori qismi. Nutq apparatining quyi qismi (nafas yoʻli) tovush chiqarish uchun asos boʻlib xizmat qiladi. Nutq apparatining yuqori qismi — boʻgʻiz va tomoq, ogʻiz va burun boʻshlikdari muhim Nutq aʼzolari boʻlib, nutq tovushlarining rang-barang turlarini hosil qiladi.[1]
2.Bosh miya patologiyasini kelib chiqish sabablari- Bosh miya nervlari — bosh miya asosi (pastki yuzasi)dan oldinmakeyin boshlanuvchi 12 juft nerv. Ular bosh miyani tashqi muhit va ichki aʼzolar bilan bogʻlab turadi. I. Hid bil u v nervi — burun boʻshligʻining tepa qismiga tarqalib, hidlarni qabul qiladi; II. Koʻruv nervlari — koʻz soqqasining nurlarni qabul qiluvchi toʻr pardasiga tarqalgan. Koʻzni harakatlantiruvch i (III), gʻaltak (IV) va uzoqlashtiruvchi (VI) nervlar koʻz soqqasining yordamchi muskullariga boradi. V. U ch shoxli nerv yuz, koʻz, burun va ogʻiz boʻshliqlarigatarqaladi. VII. Yuz nervi — yuzdagi mimika (imoishora), jagʻ osti muskullari, burun boʻshligʻi, tanglay va til shilliq pardasini taʼminlaydi. VIII. Vestibulyareshituv nervi ichki quloqda tarmoqlanadi. IX. Tilhalqum (yutqin) nervi — til va halqumda tarmoqlanadi. X.Adashgan (sayyor) nerv — yurakka, nafas va qorin boʻshligʻi aʼzolariga tarqaladi. XI. Qoʻshimcha nerv— yelka va boʻyin muskullariga boradi. XII. Til osti nervi — til va til osti muskullariga tarqaladi. Bosh miya nervlari n. sezuvchi, harakatlantiruvchi va aralash boʻladi. I, II, VIII nervlar sezuvchi, IV, VI, VII, XI, XII nervlar harakatlantiruvchi va III, V, IX, X nervlar aralash nervlardir.
3.Sezgi sistemasi haqida- - organizmga taʼsir qilayotgan tashqi taʼsirotlarni qabul qilish va idrok etishni taʼminlaydigan ixtisoslashgan periferik tuzilmalar. Ular organizm tashki va ichki muhitdan oladigan turli qoʻzgʻalishlarni qabul qilib, bu hakdagi informatsiyani markaziy nerv sistemasiga uzatadi. So. organizmning atrof muhitga yanada moslashishiga imkon beradi. Oʻta ixtisoslashgan qoʻzgʻaluvchanlik tufayli So. faqat maʼlum turdagi taʼsirotning idrok etilishini taʼminlaydi. Odamda koʻrish organlari, eshitish organlari, hid bilish organlari, maza bilish, tuygʻu organlari farq qilinadi. So. tarkibiga retseptorlar taʼsirlanganda qoʻzgʻalishga qobiliyatli sezgir nerv tolalarining uchi hisoblangan spetsifik nerv tuzilmalari kiradi. Har qanday sezgi organi faqat analizatorlarning periferik boʻlimi hisoblanadi (yana qarang Sezgi). [1]
Sezgi aʼzolari miya katta yarim sharlari faoliyati bilan bogʻliq. Insonda voqelikni bilishda koʻrish Sezgisi yetakchi oʻrinni egallaydi. Sezgilarni qayerda joylashganligiga qarab 3 ga ajratish mumkin:
1) ekstroretseptorlar — bular organizm sirtida boʻladi, ularga koʻrish, eshitish, hid bilish, taʼm bilish, tuyish Sezgilari kiradi;
2) interoretseptorlar — tanamiz ichidagi Sezgilar, bularga ichak, jigar, oʻpkadagi Sezgilar kiradi;
3) propriretseptorlar — muskul, pay, boylamlarda boʻladi. Sezgilarning hammasi oʻziga xos xususiyat va qonuniyatlarga ega.
Sezgilarning umumiy qonuniyatlari Sezgilarning yuzaga kelishi ma‘lum qonuniyatlarning asosida yuz beradi.
|
| |
