Yerning sun’iy yo’ldoshli mobil aloqa tizimlari tarkibi

parametrlariga (nurlanuvchi energiya, eltuvchi chastotalar, modulyatsiyalovchi 
signal xarakteristikalarining qutblanish turlari va h.) rioya qilinishini ta’minlaydi; 
- Yerning sun’iy yo’ldoshini boshqarishning markaziy tizimi - YSYBTda 
joylashgan barcha texnik vositalarni boshqarishni va ular holatini nazoratlashni 
ta’minlaydi; 
- Yerdagi ulovchi liniyalar (YUL) – Yerdagi stansiyani uzatiluvchi axborot 
manbaiga va iste’molchiga ulashni ta’minlaydi; 
- Yerning sun’iy yo’ldoshli aloqa tizimini boshqarish markazi (BM) – 
YSYATni ekspluatatsiyasiga va rivojiga rahbarlikni amalga oshiruvchi organ. 
Mavjud va yaratiluvchi Yerning sun’iy yo’ldoshli aloqa tizimlarida 
balandligiga bog’liq holda geostatsionar, elliptik va past orbitalar ishlatiladi (4.6-
rasm). 
4.6-rasm. Yerning sun’iy yo’ldoshli aloqa 
tizimlaridagi orbitalar turi 
Yerning sun’iy yo’ldoshli mobil aloqa tizimlarida geostatsionar orbitalarning 
qo’llanishi quyidagi afzalliklarni ta’minlaydi: 
- aloqa uzluksiz, kechayu kunduz, Yerning bir sun’iy yo’ldoshidan boshqasiga 
o’tmasdan va yo’ldosh holatini antennalar yordamida kuzatish zaruriyatisiz amalga 
oshiriladi; 
- Yer stansiyasi va yo’ldosh retranslyatori orasidagi masofa stabil ahamiyatga 
ega bo’lganligi sababli, ular orasidagi trassada signal susayishining o’zgarmas 
qiymati ta’minlanadi;
- Yerning sun’iy yo’ldoshi tarqatadigan chastotaning dopler siljishining 
yo’qligi; 

- geostatsionar yo’ldoshining ko’rinish zonasi yer ustining uchdan birini 
tashkil etganligi sababli, uchta yo’ldosh ishlatilganida aloqani global tizimini 
yaratish imkoniyati ta’minlanadi (4.7-rasm). 
Geostatsionar orbita yuqorida keltirilgan afzalliklari tufayli, keng ishlatiladi. 
Hozirda geostatsionar orbita aloqa yo’ldoshlari bilan deyarli oxirgi chegaragacha 
to’ldirilgan. Buning ustiga eng katta to’yinishni fiksirlangan va qisman radio 
eshittirish xizmatlariga tegishli yo’ldoshlar vujudga keltiradi. Hozirda geostatsionar 
orbitada turli mamlakatlarning 300dan ortiq Yerning sun’iy yo’ldoshlari mavjud 
(ularning maksimal soni 360 atrofida bo’lishi mumkin). Yo’ldoshli aloqaning 
muayyan tizimlarida yo’ldoshlarni joylashtirish uchun pozitsiyalarning hammasi 
ham qulay emasligi hisobga olinsa, yo’ldoshlar sonini ko’paytirish orqali orbita 
hajmini oshirish sezilarli natijalarni bermasligi ayon bo’ladi. 
4.7-rasm. Yerni uchta geostatsionar yo’ldosh bilan qamrab olish sxemasi 
Geostatsionar orbita resurslarining to’liqroq ishlatilishiga, ishchi 
chastotalarning ko’p marta takrorlanishi hamda yuqoriroq chastotali diapazonlarni 
o’zlashtirish yo’li bilan geostatsionar orbitalarda yo’ldoshli aloqa tizimining 
kelajakdagi rivoji yordam beradi. 
Yerning sun’iy yo’ldoshli Internetda odatda, geostatsionar orbita ishlatiladi. 
Ushbu orbitadagi Yerning sun’iy yo’ldoshining asosiy vazifasi planetaning bir 
nuqtasidan (bazaviy stansiyadan) Yerning sun’iy yo’ldoshi qoplovchi zonada (bu 
juda katta hudud bo’lib, odatda, bir necha mamlakatlarni o’z ichiga oladi) joylashgan 
abonentlarga axborot uzatish hisoblanadi. Yerning sun’iy yo’ldoshli Internetni 
tashkil etish sxemasi 4.8-rasmda keltirilgan. 
Qamrab olinmaydigan
hududlar 
Yopiladigan hududlar 

Qoplash maydoni - ushbu texnologiyaning asosiy afzalligi. Uyali operator 
bazaviy stansiyaning bitta vishkasi bitta kvartal yoki mikrorayonga teng hududni 
qoplaydi. Shunday bo’lsa ham, ma’lumotlar barcha foydalanuvchilarga birdaniga 
uzatiladi. Abonent unga atalgan muayyan ma’lumotlar kanalidan foydalanish uchun 
o’zining elektromagnnit to’lqinini (eltuvchi to’lqinini) identifikatsiyalashi lozim. 
Ushbu eltuvchi to’lqin parametrlarini Yerning sun’iy yo’ldoshli Internet 
provayderi taqdim etadi. Bu parametrlar quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
- eltuvchi chastotani (MGs); 
- simvol tezligini (Kbit/s); 
- elektromagnit to’lqinining qutblanish turini (o’ng/chap, vertikal/gorizontal). 
Undan 
tashqari, 
bitta 
eltuvchi 
chastotada, 
odatda, 
bir 
necha 
foydalanuvchining ma’lumotlari bo’ladi. Ularni identifikatsiyalash uchun maxsus 
identifikatorlar (PID, LID) va qabul qilish kartasining (resiverning) MAC adresi 
ishlatiladi. 
Yanada ishonchli bog’lanishni tashkil etish uchun maxsus dasturlar 
(akseleratorlar) ham ishlatiladi. Bu dasturlar trafikni shifrlash bilan bir qatorda uni 
zichlashtiradi. Natijada Yerning sun’iy yo’ldoshining chastota resurslari tejaladi va 
ma’lumotlarni uzatish tezligi oshadi. 
4.8-rasm. Yerning sun’iy yo’ldoshli Internetni tashkil etish sxemasi 
Mutaxassislar Yerning sun’iy yo’ldoshli Internetga ulanishning ikkita usulini 
ajratishadi: simmetrik va asimmetrik. Bunday farqlash, aavalo trafikni uzatishning 
kiruvchi (Internetdan) va chiquvchi (Internetga uzatish) kanallarini tashkil etish 
bilan bog’liq. 
Internetdan 

Download 265,52 Kb.