|
Biz o'zingizni kiberbuzg'unchilardan himoya qilishning 10 ta eng yaxshi usulini ko'rib chiqamiz
|
| bet | 3/6 | | Sana | 26.05.2024 | | Hajmi | 35,9 Kb. | | #254340 |
Bog'liq DEDLINE 3Biz o'zingizni kiberbuzg'unchilardan himoya qilishning 10 ta eng yaxshi usulini ko'rib chiqamiz:
1.Maxfiylik sozlamalarini onlayn boshqaring
2.Parollaringizni himoya qiling
3.Aniq yozuvlarni saqlang
4.Javob bermang yoki javob qaytarmang
5.Foydalanuvchi sozlamalari orqali kiberbulilarni bloklash
6.Sayt ma'murlariga kiberbullying haqida xabar bering
7.Internetda xavfsiz qoling
8.Do'stingizga yordam kerak deb o'ylaganingizda so'rang
9.Siz yolg'iz emasligingizni unutmang
10.Agar o'zingizni tahdid his qilsangiz, huquqni muhofaza qilish organlariga murojaat qiling
12-mavzu. Dasturlarni ishonchliligini va butunligini ta'minalash kriptografik vositalari.
Dasturlarni ishonchliligini ta'minlashda kriptografik algoritmlar qanday rol o'ynaydi?
Dasturlarni ishonchliligini ta'minlashda kriptografik algoritmlar juda muhim rol o'ynaydi. Ular quyidagi asosiy yo'nalishlarda ishonchlilikni oshiradi:
1. Ma'lumotlarni himoya qilish:
- Shifrlash (Encryption): Ma'lumotlarni shifrlash orqali dastur ichida yoki tashqarisida saqlanadigan yoki uzatiladigan ma'lumotlar himoyalanadi. Bu usul orqali faqat maxsus kalitga ega bo'lgan shaxslar yoki tizimlar ma'lumotlarni o'qiy oladi.
- Shifrdan chiqarish (Decryption): Ushbu jarayon ma'lumotlarni asl holatiga qaytarish uchun ishlatiladi.
2. Autentifikatsiya:
- Raqamli imzolar (Digital Signatures): Raqamli imzolar yordamida dastur va ma'lumotlarning haqiqiyligini tasdiqlash mumkin. Bu texnologiya ma'lumotlar jo'natuvchisi yoki dastur yaratgan shaxsning identifikatsiyasini tekshiradi.
- Xash funktsiyalari (Hash Functions): Xash funktsiyalari ma'lumotlar yaxlitligini ta'minlash uchun ishlatiladi. Ma'lumotlar o'zgartirilgan bo'lsa, xash qiymati ham o'zgaradi, shuning uchun o'zgartirishlarni aniqlash oson bo'ladi.
3. Ma'lumotlarning yaxlitligini ta'minlash:
- Integritet nazorati (Integrity Control): Xash funktsiyalari va raqamli imzolar ma'lumotlar o'zgarmasligini va ma'lumotlar tashqi ta'sirlardan himoyalanganligini tasdiqlaydi. Bu jarayon ma'lumotlarni jo'natuvchi va qabul qiluvchi orasida o'zgarmaganligini isbotlaydi.
4. Qo'shimcha xavfsizlik choralari:
- Kalitlarni boshqarish (Key Management): Kriptografik tizimlar kalitlarni yaratish, saqlash, taqsimlash va boshqarish kabi jarayonlarni o'z ichiga oladi. Bu jarayonlar kriptografik himoya kuchini ta'minlashda muhim rol o'ynaydi.
- Sertifikatlash (Certification): Sertifikatlash orqali kriptografik kalitlar va ularga tegishli identifikatsion ma'lumotlar ishonchli ravishda tasdiqlanadi va boshqariladi.
Umuman olganda, kriptografik algoritmlar dasturlarni ishonchliligini oshirishda fundamental ahamiyatga ega. Ular ma'lumotlarni himoya qilish, autentifikatsiya, integritet nazorati va xavfsizlik choralari orqali dasturlarni himoya qilishda ishlatiladi.
Raqamli imzolar quyidagi asosiy usullar bilan dasturiy ta'minotni autentifikatsiya qilish va uning yaxlitligini ta'minlashga yordam beradi:
1. Dasturiy ta'minotni autentifikatsiya qilish:
a. Dasturiy ta'minot noshirini tasdiqlang:
Raqamli imzolardan dasturiy ta'minotni yaratuvchisi yoki noshirini tekshirish uchun foydalanish mumkin. Raqamli imzo faqat nashriyotda mavjud bo'lgan kriptografik kalit yordamida yaratiladi. Dasturiy ta'minot yuklab olinganda yoki o'rnatilganda, foydalanuvchi yoki tizim imzoni tekshiradi va nashriyotning haqiqiyligini tekshiradi.
b. Autentifikatsiya sertifikatlari:
Raqamli imzolar odatda sertifikatlashtirish idoralari (CA) tomonidan berilgan sertifikatlar bilan bog'lanadi. Ushbu sertifikatlar nashriyotning shaxsini tasdiqlaydi va dasturiy ta'minot haqiqiy manbadan ekanligini ko'rsatadi.
2. Dasturiy ta'minotning yaxlitligini ta'minlash:
a. O'zgartirilmaganligini tekshiring:
Raqamli imzoni yaratishda dasturiy ta'minotning xesh qiymati olinadi va bu qiymat maxfiy kalit bilan shifrlanadi. Dasturiy ta'minot o'rnatilganda yoki ishga tushirilganda, tizim yana xesh qiymatini hisoblab chiqadi va uni raqamli imzodagi qiymat bilan taqqoslaydi. Agar qiymatlar mos kelsa, dasturiy ta'minot ularning o'zgartirilmaganligini tasdiqlaydi.
b. Dasturiy ta'minotni tekshirish:
Elektron raqamli imzo dasturiy ta'minotning haqiqiyligini ham tasdiqlaydi. Agar dasturiy ta'minotning biron bir qismi o'zgartirilgan bo'lsa, imzo noto'g'ri, bu dasturiy ta'minot soxta yoki zararli ekanligini ko'rsatadi.
Amaliy jarayon:
1. Elektron raqamli imzo yaratish:
• Noshir dasturiy ta'minot uchun xesh qiymatini hisoblab chiqadi.
• Ushbu xesh qiymati shaxsiy kalit yordamida shifrlanadi va raqamli imzo sifatida saqlanadi.
2. Elektron raqamli imzoni tekshirish:
• Foydalanuvchi yoki tizim dasturni yuklab oladi va xesh qiymatini qayta hisoblaydi.
• Elektron raqamli imzo sertifikatlashtirish markazi tomonidan tasdiqlangan ochiq kalit yordamida ochiladi va asl xesh qiymati olinadi.
• Hisoblangan xesh qiymati imzodan olingan xesh qiymati bilan taqqoslanadi. Agar ular bir xil bo'lsa, dasturiy ta'minotning autentifikatsiyasi va yaxlitligi tasdiqlanadi.
Misol:
Windows Update yoki mobil ilovalar doʻkonlaridan yuklab olingan ilovalar raqamli imzo yordamida tekshiriladi. Foydalanuvchi dasturiy ta'minotni yuklab olgan yoki o'rnatganida, tizim avtomatik ravishda raqamli imzoni tekshiradi. Ushbu usul dasturiy ta'minotni zararli dasturlardan va qalbakilashtirishdan himoya qiladi.
Umuman olganda, raqamli imzolar dasturiy ta'minotni autentifikatsiya qilish va ularning yaxlitligini ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Ular dasturiy ta'minot nashriyotchisini tekshirish, uning o'zgartirilmaganligini tekshirish va dasturiy ta'minotning haqiqiyligini tekshirish orqali ishonchli va xavfsiz ishlashni ta'minlaydi.
|
| |
