shartlarni hisobga olmaganda) foydalaniladi. Bu qotishmalar o‘z tarkibi va turlariga ko‘ra
oltita
guruhga
ajratiladi:
1-guruh.
9 markadagi uglerodli po‘latlar, 26 markadagi legirlangan po‘latlar, 12 markadag
maxsus xususiyatli yuqori legirlangan po‘latlar, quyma doimiy magnitlar uchun 5 ta markadagi
qotishmalar. Bu qotishmalarning mexanik va magnit xususiyatlari 2 va 3 –jadvallarda keltirilgan.
2-guruh.
10 ta markadagi qo‘ng‘ir cho‘yan, 6 ta markadagi issiqqa chidamli, 7 markadagi
bolg‘alanuvchi, 5ta markadagi yuqori mustahkamlikdagi va 9 markadagi
maxsus xususiyatli
cho‘yanlar.
Mahsulot ishlab chiqarishga mehnat sarfini aniqlash eng ko‘p muvaffaqiyat bilan
qo‘llanilayotgani bu tanlangan normativlarni hisoblash usuli hisoblanadi. Bu usul quyidagi
asosiy omillarni hisobga olgan holda detallarni konstruktiv-texnologik jihatdan tasniflashga
asoslangan:
tyyorlash usuli, ishlov berish usuli, tayyorlash aniqligi, yuza tozaligi,shakl
murakkabligi,
detal massasi, bog‘lanish turi va ishlab chiqarish masshtabi.
Qishloq xo‘jaligi mashinalarining detallari konstruktiv-texnologik tasniflanishi bo‘yicha
quyidagi turlarga bo‘linadi: quyma, shtamplangan va metall qirqish dastgohlarida mexanik
ishlov berilgan. Har bir tur detallaro‘z navbatida guruh va tiplarga bo‘linadi.
Materiali turi va tayyorlash usuli bo‘yicha quyma detallar quyidagi guruhlarga ajratiladi:
qo‘ng‘ir va bolg‘alanuvchi cho‘yandan hamda po‘latdan olingan quymalar, qum qoliplarda,
metall va erib ketuvchi modellar asosida olingan hamda qobiqli qoliplarda olingan quymalar va
b.
Har guruh detallari ikkita tipga ajratiladi: oddiy va murakkab, Oddiy detallar tipiga
devor
qalinligi bir xil hamda sterjenlar soni bittadan oshmagan quyib olingan detallar kiradi. 1.2 va 3-
rasmlarda quyma usuli bilan olingan q/x mashinalari va traktorlar detallardan namunalar
keltirilgan.
1-rasm.Qo‘ng‘ir cho‘yandan olngan quymalar:
a-oddiy, b- murakka
b.
2-rasm. Bolg‘alanuvchi cho‘yandan olingan quyma detallar:
a-oddiy, b- murakka
b.
3-rasm. Po‘latdan olingan quyma detallar:
a-oddiy, b- murakka
b.
Tayyorlash usuli, boshlang‘ich material ko‘rinishi va profil o‘lchamlari bo‘yicha
listdan
yoki prokat profilidan shtamplangan detallar qizdirib shtamplangan, issiqlayin bukilgan,
sovuqlayin shtamplanagan turlarga bo‘linadi.
Birinchi va ikkinchi guruxdagi shtamplangan detallar o‘z navbatida oddiy va murakkab
bo‘lishi mumkin.
Bitta shakl berish yo‘li
bilan olingan, o‘tishlari 2-3 tadan ko‘p bo‘lmagan, issiqlayin
shtamplash yo‘li bilan olingan detallar
oddiy
detallar hisoblanadilar.
Issiqlayin bukish usulida bukish bitta tekislik bo‘yicha amalga oshirilgan va 90
o
dan
oshmagan bo‘lsa, bunday detallar
oddiy
, agar bukish bir necha tekislikda
amalga oshirilgan va
90
o
yoki undan kichik bo‘lsa, bunday detallar
murakkab
detallar deyiladilar (4-rasm).
4-rasm. Prokatdan bukib tayyorlangan detallar:
a-oddiy, b- murakka
b
Quymalar olishning progressiv usullariga metall qoliplar (kokollarga) ga quyish, markazdan
qochirma quyish, bosim ostida quyish, suyuqlanuvchan modellardan
foydalanish va qobiq
qoliplarga quyish usullari kiradi.
