|
2-Laboratoriya mashg‘uloti Mavzu: Nivelerlashni tekshirish va sozlash amallarini bajarishBog'liq 2-laboratoriya (5)Nivelirlarni tekshirish
Nivelirlarni tekshirish deganda geometrik shartlarni qoniqtirishga aytiladi.
Quyida N- 3 nivelirini tekshirishni keltiramiz (1.2-rasm).
1. Doiraviy adilak o‘qi, asbob aylanish o‘qiga parallel bo‘lishi kerak. Buning
uchun ikki ko‘targich vint bilan adilak pufakchasini o‘rtaga keltirib, so‘ngra
asbobning yuqori qismi 180
0
gradusga aylantiriladi. Shunda ham pufak doira
o‘rtasida qolsa, bu shart bajarilgan bo‘ladi. Aks holda doiraviy adilak tagidagi
tuzatgich vintlar yordamida pufakcha nol punkti tomon to‘g‘rilanadi va tekshirish
yana qaytariladi.
2. Iplar to‘rining gorizontal ipi asbob aylanish o‘qiga perpendikulyar bo‘lishi
kerak.
Asbob aylanish o‘qini vertikal holatga keltirib, ko‘rish trubasini 50-70 m da
o‘rnatilgan reykaga shunday to‘g‘rilanadiki, reyka tasviri truba ko‘rish
maydonining bir chekasida bo‘lsin. Reykadan sanoq olinadi.
1 – ko‘rish trubasi;
7-gorizontal orientirlash vinti
2 – silindrik adilak;
8 – ellivatsion vint
3 – doiraviy adilak
9 – okulyar
4 – taglik
10 – ob’ektiv
5 – kremalvera
11 – ko‘targich vintlari
6 – ko‘rish trubasini qotirgich vinti
12 – doiraviy adilakni sozlovchi vintlari
13 – orientir oluvchi nishon
Mikrometr vint yordamida reyka tasviri maydonning ikki chekasiga
o‘tkaziladi va yana sanoq olinadi. Agar ikki sanoq bir xil bo‘lsa shart bajarilgan
bo‘ladi.
Agar shart bajarilamasa, to‘g‘irlash uchun oldin trubaning okulyar qismini
tutib turuvchi uchta vint bo‘shatilib, so‘ngra iplar to‘rini burab bajariladi.
3. Ko‘rish trubasining vizir o‘qi silindrik adilak o‘qiga parallel bo‘lishi
kerak. Bu shart nivelirning eng asosiy sharti hisoblanadi. Buni bir joyda ikki
martadan nivelirlash orqali tekshiriladi.
Buning uchun 50-75 m masofada ikki nuqtalarga (misolda A va V
nuqtalarni) qoziq qoqiladi. Nivelirni A nuqta ustiga o‘rnatib, (bunda okulyar A
nuqta tepasida bo‘lishi kerak) asbob balandligi I o‘lchaniladi. V nuqtaga esa reyka
qo‘yilib v sanog‘i olinadi. So‘ngra reyka va nivelir joylari o‘zgartirilib, reykadan
b2 sanog‘i olinadi va i2 o‘lchanadi.
Agar vizir o‘qi, silindrik adilak o‘qiga parallel bo‘lmasa, bu holda v1 va 2
sanoqlari X ga xato qilgan bo‘ladi. Bu yerda reykadan olingan sanoqdar xatosi
quyida keltirilgan ifoda yordamida hisoblanadi.
2
2
2
1
2
1
i
i
b
b
x
(1.1)
Agar hisoblangan /x/ < 4mm bo‘lsa asosiy shart bajarilgan bo‘ladi. Aks
holda reykadan (b2 + x ) sanog‘i olinib, ellivatsion vint bilan o‘rtacha to‘rlar
chizig‘ini shu sanoqka to‘g‘irlanadi, so‘ngra silindrik adilak pufakchalarni bir-
biriga to‘g‘irlanadi. Shundan so‘ng tekshirish yana qaytariladi.
1.3-rasm. Nivelirlarni geometrik o‘qlari
|
| |
