2-Ma’ruza. Servis korxonalarida operatsion tizim
Reja.
1. Avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlashning rejaviy-
ogohlantiruvchi tizimining asoslari.
2. Servisi tizimi haqida tushuncha.
3. Servis tizimi tuzilmasi va me’yorlari.
2.1. Avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlashning rejaviy-
ogohlantiruvchi tizimining asoslari
Avtotransport vositalarini ishlatish jarayonida buzilish va nosozliklar paydo bo‘lad
i, ular texnik xizmat ko‘rsatish (TXK) va ta’mirlash (T) orqali bartaraf etiladi.
TXK va T tizimining asosi uning tuzilmasi va me’yorlaridan iborat.
TXK ning asosiy vazifasi buzilish va nosozliklarning paydo bo‘lishi oldini olish a
mallarini, T ning vazifasi esa ularni bartaraf etish amallarini bajarib, avtomobilning
qobiliyatini tiklashdan iborat.
TXK reja asosida buzilishning oldini olish maqsadida, muntazam ravishda, belgila
ngan davriylik va ish xajmi bilan bajariladigan amallar majmuidan iborat.
Avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlashning rejaviy-
ogohlantiruv tizimi dunyo amaliyotida qabul qilingan.
TXK va T tizimining quyidagi darajalari belgilangan:
-
davlat, tarmoqlararo va tarmoq ichi darajalaridagi tizim me’yorlari va talablari mul
kchilik shaklidan va muassasaviy bo‘ysunishidan qat’iy nazar barcha yoki aksariya
t ta’kidlangan tashkilotlar uchun majburiy bo‘ladi. Masalan, "Avtomobil transporta
harakatdagi tarkibiga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash haqidagi Nizom" [49],
"Avtotransport korxonalarini texnologik loyihalashning tarmoq me’yorlari" [46] v
a boshqalar;
-
tarmoq ichi darajasidagi tizimda birlashmalar, holdinglar, xissadorlik jamiyatlari, tr
ansport kompaniyalari ekspluatatsiya xususiyatlari va to‘plangan tajribalari asosida
, rejaviy-
ogohlantiruvchi tizim tamoyillarini saqlagan holda "Avtomobil transporti harakatd
agi tarkibiga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash haqidagi Nizomi" me’yorlarida
n foydalanib, o‘zlari uchun TXK va T tartibotlarini ishlab chiqadilar.
Bunda shu birlashmaga kiruvchi korxonalar guruhi uchun tizim tavsiyalari majburi
y bo‘ladi.
Masalan, o‘z tarkibida ilmiy tadqiqot institutlari bo‘lgan yoki ularning xizmatlarida
n foydalangan yoki yirik mutaxassislar guruhiga ega bo‘lgan yirik birikma va kom
paniyalardan Mosshahartrans, Mosavtotrans, AQSH pochta xizmati avtotransport k
ompaniyasi, Angren "Avtoneftrans" korxonasi va boshqalar ishlab chiqqan TXK v
a T tartibotlari.
Sobiq ittifoq avtomobil transportida TXK va T Nizomlari 1943 yildan boshlab, am
aliyotga kiritilaboshlangan.
1943 yilda "Avtomobillarga profilaktik xizmat ko‘rsatish haqidagi Nizom" tasdiqla
ngan edi. 1947, 1949, 1954, 1963, 1974, 1989-
1994 yillarda bu hujjat, avtomobillar konstruksiyasi takomillashuvi, ishlash sharoit
ining o‘zgarishi, to‘plangan tajribalarni hisobga olgan holda takomillashib borgan.
Nizomlardagi TXK davriyligining oshib borishi va ish xajmining kamayishi avtom
obillar konstruksiyasining takomillashuvi avtomobillar texnik ekspluatatsiyasi soha
sidan olib borilgan ilmiy tadqiqot ishlarining amaliyotga tatbiq etilishi natijasidir.
TXK va T tizimini takomillashtirishda 1963 yilda avtomobilsozlik sanoati namoyo
ndasi sifatida sobiq ittifoqning mashinasozlik va avtomobilashtirish davlat qo‘mita
si va avtotransport sohasi namoyondasi sifatida sobiq RSFSR avtomobil transporti
va shosse yo‘llari vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan va tasdiqlangan "Avtomobil
transporti harakatdagi tarkibiga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash haqidagi Ni
zom" alohida bosqich bo‘lib hisoblanadi. Ishlab chiqarilayotgan va ishlatilayotgan
avtomobillarning amaldagi texnik darajasi va ishonchliligi birinchi marta davlat mi
qyosida me’yor sifatida tan olingan va tasdiqlangan edi.
1984 yilda sobiq Ittifoq avtomobilsozlik sanoati va sobiq RSFSR avtomobil transp
orti vazirliklari tomonidan yangi "Avtomobil transporti harakatdagi tarkibiga TXK
va T haqidagi Nizom" da avtomobil ishlab chiqaruvchilari va avtotransportchilar to
monidan xamkorlikda yangi avtomobillar darajasini baholash, ishlash sharoitini his
obga olgan xolda avtomobillar texnik ekspluatatsiyasi (ATE) me’yorlarini resurslar
bo‘yicha va tezkor to‘g‘rlash masalalari aniq keltirilgan.
Nizom ikki qismdan iborat.
Birinchi qismda TXK va T asoslari, tarmoqdagi texnik siyosat, TXK va T turlari va
vazifalari, davriylik, ish hajmi, avtomobil va agregatlar resursi, TXK va JT da turi
sh me’yorlari, TXK ning namunaviy umumlashgan amallar nomlari, ekspluatatsiya
sharoitini hisobga olish va me’yorlarini tuzatish usulari, TXK va T ni tashkil qilish
bo‘yicha asosiy qoidalar keltirilgan.
Ikkinchi qismda muayyan avtomobil rusumlari va modifikatsiyalari bo‘yicha me’y
orlar, shu jumladan: TXK va T turlari, TXK davriyligi, amallar ro‘yxati va ish haj
mi, avtomobil resursi (yoki mukammal ta’mirgacha bosgan yo‘li), ish hajmining is
h turlari bo‘yicha taqsimoti, ximmotologik karta va boshqa ko‘rsatmalar keltirilgan
.
Bu Nizomda sobiq ittifoq avtomobil zavodlarida ishlab chiqarilgan avtomobillar uc
hun me’yorlar keltirilgan bo‘lib, hozirgacha o‘sha avtomobil rusumlari uchun amal
qiladi.
|
