,TV loyihalashda avtomatik loyihalash tizimi SAD (ALT)

1. AutoCAD 2007 REDAKTORINI ISHGA TUSHIRISH VA UNING 
DARCHASI 
Grafik tizim AutoCAD 2007 Windows XP operatsion tizimda ishga 
tushiriladi. Yuklangandan keyin ekranda 39-rasmda tasvirlangan ishchi makon 
(prostranstvo)ni tanlash dialog darchasi paydo bo‘ladi. 
39-rasm. Ishchi makonni tanlash darchasi 
Unda AutoCAD Classic (Klassik stil/Klassik stil) yoki 3D Modeling (3D 
modelirovanie/3D modellash) interfeyslarni tanlash mumkin. Dastlab AutoCAD 
Classic punktni tanlaymiz, chunki biz ikki o‘lchamli makonni o‘zlashtirishdan 
boshlaymiz. 
So‘ngra darcha paydo bo‘ladi, uning yordamida dasturning yangi 
funksiyalari bilan tanishish mumkin. Unda Yes (Da/Ha), Maybe later 
(Pozje/Keyin) yoki No, Don't me this again (Bolshe ne pokazыvat eto okno/Bu 
darcha boshqa ko‘rsatilmasin) ulab-uzgichlaridan birini tanlang va OK knopkasini 
shiqillating. 
Keyin Startup (Nachalo rabotы/Ish boshlanishi) dialog darchasi paydo 
bo‘ladi. Bu dialog darchasining paydo bo‘lishi yoki bo‘lmasligi Tools => Options 
(Servis => Nastroyki/Servis => O‘rnatish) komandasi bilan boshqariladi, Startup 
ro‘yxatidagi General Options (Obhie parametrы/Umumiy parametrlar) bo‘limning 
System (Sistema/Tizim) ilovasida Show startup dialog box (Pokazыvat dialogovoe 
okno nachalo rabotы/Ish boshlanishi dialog darchasini ko‘rsatish)ni tanlaymiz. 
Yana shuni qayd qilish kerakki, indamaslik (po umolchaniyu) bo‘yicha 
ishchi zona qora rangga ega bo‘ladi. Qulay bo‘lishligi uchun ishchi zonaning 
rangini qoradan oqqa (yoki sizga yoqqan boshqa rangga) almashtirish tavsiya 
etiladi. 
Display (Ekran) ilovasidagi Tools => Options (Servis => O‘rnatish) 
komandasini tanlang va Colors (Sveta/Ranglar) knopkasida shiqillating. Keyin 
Drawing Window Color (Okno svetov cherteja/Chizma ranglari darchasi) ochiladi 
–40-rasm. Ushbu dialog darchasida ekranning har bir elementi uchun rang 
o‘rnatish mumkin. 

40-rasm. Ishchi zona rangini tanlash darchasi 
Indamaslik bo‘yicha ikki o‘lchamli ishchi zonaning rangi ro‘yxatda birinchi 
bo‘lib topiladi, shuning uchun Color (Rang) maydonida White (Belыy/Oq) qatorni 
tanlang. Apply&Close (Primenit i zakrыt/Qo‘llang va berkiting) knopkasida 
shiqillatib dialog darchasini yoping. 
41-rasmda AutoCAD 2007 ning ishga tushirilgan ishchi darchasi 
ko‘rsatilgan. Bunda sarlavha qatorida (ekranning chap yuqori burchagida) bo‘lajak 
chizmaga avtomatik tarzda berilgan fayl nomi – Drawing 1 paydo bo‘ladi. 
Ekranda to‘rtta funksional zonani ajratish mumkin: 

Ishchi grafik zona – bu ekranning o‘rtasida joylashgan asosiy jabha, u 
yerda chizma bajariladi. Zonaning chap pastdagi burchagida foydalanuvchi 
foydalanuvchi koordinatalar tizimining piktogrammasi joylashadi. Strelkalar 
yo‘nalishi o‘qlarning musbat yo‘nalishiga mos keladi. 

Tizimiy menyu va instrumentlar paneli. Eng yuqorida sarlavha qatori, 
uning ostida esa – AutoCAD tizimiy menyusining qatori joylashadi. Pastroqda 
instrumentlar panellari egallagan ikkita qator joylashadi. Ishchi zonadan chap 
tarafda instrumentlarning «suzuvchi» panellari Draw (Risovanie/Chizish), Modify 
(Redaktirovanie/Tahrir qilish), o‘ngda esa – Dimension (Razmerы/ O‘lchamlar) 
joylashadi. Ularni ekranning istalgan joyiga siljitish mumkin. AutoCAD yana 
boshqa ko‘p instrumentlar panellari bor, ular zarurat bo‘yicha chaqiriladi. 

41-rasm. AutoCAD 2007 ning ishchi darchasi 

Komanda qatori. Ishchi grafik zona ostida komanda qatori joylashadi. 
AutoCADning istalgan komandasini, uning nomini komanda qatorida terib, ishga 
tushirish mumkin. Agar komanda instrumentlar paneli piktogrammasi yoki menyu 
punkti vositasida ishga tushirilgan bo‘lsa, komanda qatorida tizimning mos 
komandasiga reaksiyasi aks ettiriladi. Bundan tashqari klaviaturadan kiritiladigan 
hamma narsa o‘sha zahoti komanda qatorida aks ettiriladi. Agar bilmasdan boshqa 
komanda chaqirilgan va joriy komandani bekor qilish zarur bo‘lsa, klaviaturadagi 
Esc klaviaturasini bosish mumkin. 

Holat qatori. Holat qatorida xoch(sichqon ko‘rsatkichi)ning joriy 
koordinatalari aks ettiriladi. 
Bazaviy xarakteristikalarni yaxshiroq tushunish uchun kesma 
ko‘rinishidagi grafik primitivni keltirilgan instruksiya bo‘yicha chizishga harakat 
qilib ko‘ramiz. 
AutoCAD komandalarini chaqirish menyu yoki instrumentlar panellaridagi 
piktogrammalar yordamida amalga oshiriladi. AutoCAD 2007 versiyasida tizimiy 
menyu qatori quyidagi chiqib keluvchi menyulardan tarkib topadi: 
• File (Fayl/Fayl) – menyu fayl (chizma)larni ochish, saqlash, chop qilish, 
boshqa formatlarga eksport qilish va tizimdan chiqish uchun mo‘ljallangan; 
• Edit (Pravka/Tuzatish) – ishchi zonada chizma kesimlarini tahrir qilish 
(tuzatish) menyusi; 
• View (Vid/Tur) – ekranni boshqarish, varaq va model makonlari 
rejimlarini uzib-ulash, uch o‘lchamli modellar uchun ko‘rish nuqtasini o‘rnatish, 
tonirovka qilish, displey parametrlarini boshqarish menyusi; 
• Insert (Vstavit/Kiritib o‘rnatish) – boshqa ilovalardan bloklar va 
obyektlarni kiritib o‘rnatish komandasi menyusi; 
• Tools (Instrumentы/Instrumentlar) – tizimni boshqarish vositalari, chizma 
parametrlarini bog‘lanishlar va foydalanuvchi koordinatalar tizimini o‘rnatish 
menyusi; 
• Draw (CHerchenie/Chizmachilik) – grafik primitivlar va uch o‘lchamli 
modellarni qurish menyusi; 
• Dimension (Razmer/O‘lcham) – o‘lchamlarni berish komandasi menyusi; 
• Modify (Redaktirovanie/Tahrir qilish) – grafik obyektlarni tahrir qilish 

menyusi; 
• Window (Okno/Darcha) – ochilgan chizma(fayl)larni boshqarish va 
sortirovka qilish menyusi; 
• Help (Spravka/Ma`lumot) – ma`lumot menyusi. 
Yangi chizma ustida ishlashdan oldin ishchi muhitni o‘rnatish lozim, ya`ni 
chizma ishchi maydoni o‘lchamlarini, o‘lchov birliklarini berish va koordinatalar 
tizimini o‘rnatish kerak va h.k. Buning uchun AutoCAD 2007 da ishchi muhitni 
o‘rnatish usta(master)si mavjud, u tizim yuklangan zahoti 
u
ochiladi 
(Startup/Nachalo 
rabotы/Ish 
boshlanishi 
– darchasi). Startup dialog 
diagrammasining yuqori qismida (1.3-rasm) to‘rtta qator joylashgan: 
• Open a Drawing (Otkrыt chertej/Chizmani ochish) – chizmaning mavjud 
faylini ochish; 
• Start from Scratch (Nachat s nulya/Nuldan boshlash) – parametrlari 
indamaslik bo‘yicha AutoCAD tomonidan o‘rnatiladigan yangi chizmani yaratish; 
• Use a Template (Ispolzovat shablon/Shablondan foydalanish) – yangi 
chizmada ilgari yaratilgan shablonlar parametrlarini o‘rnatish; 
• Use a Wizard (Ispolzovat master/Ustadan foydalanish) – yangi chizma 
parametrlarini o‘rnatishning qadamba-qadam jarayonini ishga tushirish; bunda 
o‘rnatishning ikkita varianti: detali – Advanced Setup va tezkor – Quick Setup 
bo‘lishi mumkin. 
AutoCAD tizimida istalgan grafik primitivni qurish nuqtalar ketma-ketligini 
berishga asoslangan. Nuqtalar koordinatalari absolyut yoki nisbiy koordinatalar 
ko‘rinishida kiritilishi mumkin. 
Absolyut koordinatalarni kiritish ikki formatda amalga oshiriladi: 
• to‘g‘ri burchakli (dekart) koordinatalari (X, Y); 
• qutb koordinatalari (ryo‘nalishda graduslarda berilgan burchak). 
Nisbiy koordinatalar oxirgi kiritilgan nuqtadan X va Y o‘qlari bo‘ylab 
siljishni beradi. Nisbiy koordinatalarning kiritilishi absolyut koordinatalarni 
kiritishga o‘xshash bajariladi, lekin ularning oldida @ belgisi qo‘yiladi (@dx,dy – 
to‘g‘ri burchakli tizim, @rkoordinatalari koordinatalar panelida holatlar qatorida (ekranning chapdagi pastki 
burchagi) aks ettiriladi. 
Qutb rejimida chiziqlar turli burchaklar ostida o‘tkaziladi, ortogonal rejimda 
esa chiziqlar faqat koordinatalar o‘qlari bo‘ylab o‘tkaziladi. Bir rejimdan 
ikkinchisiga o‘tish holatlar qatoridagi ORTHO (ORTO) va POLAR 
(Polyarnыy/Qutbiy) komanda knopkalarini sichqonni shiqillatish bilan amalga 
oshiriladi. 
Chizma elementlari bilan ishlash qulay bo‘lishi uchun AutoCADda 
ekrandagi tasvirni boshqarishning turli komandalari mavjud. Ularning barchasi 

Download 0.64 Mb.