2-mavzu: Mehnat muhofazasiga qo‘yiladigan umumiy talablar bilan tanishish va qoidalarga amal qilish. Mehnat muhofazasi

Download 16.77 Kb.
Sana	27.01.2024
Hajmi	16.77 Kb.
	#147200

Bog'liq
2-mavzu
11 maruza (1), 1-mavzu

2-mavzu: Mehnat muhofazasiga qo‘yiladigan umumiy talablar bilan tanishish va qoidalarga amal qilish.
Mehnat muhofazasi - inson ning mehnat jarayonidagi xavfsizligi, sihat-salomatligi va ish qobilyatining saqlanishiga qaratilgan tadbirlar. Qonun hujjatlarida mehnat jarayonida qoʻllaniladigan ijtimoiy-iqtisodiy, tashkiliy, texnik, sanitariya-gigiyena, davolash-profilaktika chora tadbirlari belgilab qoʻyiladi. Mehnat qiluvchi shaxs xavfsizligi, salomatligi, mehnat qilish qobiliyatini himoyalash, sogʻlom mehnat sharoitlari yaratish, kasb kasalliklari yuz berish xavfini oldini olish, ishlab chiqarishda jarohatlanishlarga yoʻl qoʻymaslik kabilar mehnat muhofazasi oldidagi vazifalar hisoblanadi.
OʻzRda xavfsiz va qulay mehnat sharoitida ishlash yuzasidan fuqarolarning huquqlari Konstitutsiyada (37-modda) mustahkamlanib qoʻyilgan. Ushbu konstitutsiyaviy kafolatni amalda roʻyobga chiqarilishiga qaratilgan aniq chora tadbirlar Oʻzbekiston Respublikasi ning Mehnat kodeksida, "Mehnatni muhofaza qilish toʻgʻrisida"gi qonun (1993-yil 6-may)da, boshqa bir qator qonunlar va qonun osti normativ hujjatlarida belgilangan. Oʻzbekistonda Mehnat muhofazasi uchun katta moliyaviy mablagʻlar ajratiladi va oʻzlashtiriladi. Sogʻlom va xavfsiz mehnat sharoitida mehnat qilish huquqi Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolarining eng asosiy mehnat huquqlaridan boʻlib hisoblanadi. Mehnat muhofazasiga oid talablar va standartlar Mehnat kodeksi, "Mehnatni muhofaza qilish toʻgʻrisida"gi qonun talablari asosida ishlab chiqariladigan korxona va tashkilotlarning ichki mehnat tartibi qoidalari, jamoa shartnomalari, tarmoq yoki mintaqaviy jamoa kelishuvlari, korxonalarning boshqa ichki normativ huquqiy hujjatlarida, muayyan soha, kasb, ish joylariga oid boʻlgan Mehnat muhofazasi standartlarida belgilab qoʻyiladi. Mulkchilik shakli va xoʻjalik yuritish usulidan qatʼiy nazar barcha korxona, muassasa, tashkilotlar oʻz xodimlari uchun sogʻlom va xavfsiz mehnat sharoitini yaratishi, xavfsizlik texnikasi choralarini koʻrishi, mehnatni muhofaza qilish xizmatlarini tashkil etishi, boshqa tashkiliy texnik tadbirlarni amalga oshirishi shart.
Mehnat muhofazasi qoidalariga rioya etilishi maxsus davlat organlari va jamoatchilik tomonidan nazorat qilib boriladi. Qonunlarga, shu jumladan, Mehnat muhofazasiga oid qonunlarga rioya etilishi ustidan Oʻzbekiston Respublikasi Bosh prokurori va unga boʻysunuvchi prokurorlar umumiy nazorat olib boradi. Mehnat muhofazasi haqidagi qonun talablarini buzgan korxonalarga moliyaviy-iqtisodiy jazo choralari, ularning mansabdor shaxslariga nisbatan esa institutizomiy?, maʼmuriy-huquqiy, jinoiy javobgarliklar qoʻllanishi, ular aybi bilan yetkazilgan moddiy zararlar qoplantirilishi mumkin.
Sog'lom mehnatni muhofaza qilish amaliyoti uchun oltita tamoyil va uchta daraja

	tamoyillari
darajasi	oldini olish	himoya	Adaptatsiya	rag'batlantirish	Azaltish
Jismoniy shaxslar (xilma-xillik)	Baxtsiz hodisalarning oldini olish Sanoat gigienasi 1920s	Sanoat tibbiyoti Shaxsiy himoya vositalari 1930s	Mehnatni ilmiy tashkil etish Ish tahlili 1950s	Xodimlarga yordam dasturlari 1950s	Davolash uchun kompensatsiya 1910s
Guruhlar (ta'sir qilingan guruhlar, maxsus ehtiyojlar)	Xavfsiz va sog'lom ish muhiti O'rnatilgan xavfsizlik 1970s	Kasbiy tibbiyot Mashinani qo'riqlash 1940s	Ergonomika, shu jumladan dizayn 1950s	Ishchilar salomatligini mustahkamlash dasturlari 1980s	Favqulodda vaziyatlarni rejalashtirish va tayyorgarlik 1970s
Jamiyat va barcha ishchilar (birlamchi tibbiy yordamning umumiy printsipi)	Nazorat texnologiyalari Atrof-muhit salomatligini boshqarish 1970s	Atrof-muhit salomatligi Epidemiologiya Profilaktik sog'liqni saqlash 1960s	Tegishli texnologiyalar Iste'molchilarni himoya qilish 1970s	Sog'liqni saqlash ta'limi va targ'ibot dasturlari 1970s	Davolash sog'liqni saqlash qayta tiklash 1920s

Download 16.77 Kb.