SISTEMA PLATASI
Bu qurilma kompyuterning asosiy platasi hisoblanib, o’nga BIOS, mikroprotsessor, tezkor xotira, kesh xotira, shinalar joylashtirilgan bo’ladi. Bundan tashqari, unda ba’zi qurilmalar, ishni bajaruvchi elektron sxemalar, klaviatura, disk qurilmalari adapteri ham joylashgan bo’ladi. Hozirda shinalarning PCI\ISA turi keng ishlatilmoqda. Bunday shinalarning ma’lumot ayirboshlash tezligi yuqori bo’lib, u orqali kompyuterga ko’p tashqi qurilmalarni ulash mumkin.
Kompyuterda kiritish-chiqarish portlari kontrollerlari mavjud bo’lib, ular sistema blokining orqa qismida joylashgan slot deb ataluvchi joylar orqali printer, sichqoncha va boshqa qurilmalar ulanish uchun xizmat qiladi. Kiritish-chiqarish portlari parallel va ketma-ket bo’ladi va ualr mos ravishda LTP1-LTP2va COM1-COM3 deb belgilanadi. Odatda LTP portga printer va COM portga faks-modem, sichqoncha va boshqa qurilmalar ulanadi.
LAZERLI(KOMPAKT) DISK
CD ROM (faqat o’qish uchun lazerli disk). Keyingi paytda bu qurilma juda muhim rol o’ynamoqda. Uning asosiy sababi o’nga 650 Mbayt hajmdagi ma’lumotni sig’ishi bo’lsa, ikkinchi tomondan, uni ishlatishda qulayligi bilan alohida e’tiborga loyiq. Uning CD ROM va CD WRITER ko’rinishdagilari mavjud bo’lib, birinchisi faqat o’qish uchun mo’ljallangan bo’lsa, ikkinchisi ma’lumotlarni va dasturlarni yozish uchun keng qo’llanilmoqda. Ayniqsa, hujjatlarning elektron versiyasini bunday ma’lumot yoritgichi orqali ayirboshlash dolzarb masala bo’lib qoldi.
CD ROM ning muhim ko’rsatkichlaridan biri uning ma’lumot ayirboshlash tezligidir. Hozirda ko’proq 48 tezlikli lazer disklar ishlatilmoqda.
Ma’lumotlarni, dasturlarni doimiy saqlash, ayirboshlash maqsadida disket ishlatiladi. Unga FDD yordamida ma’lumotlar, dasturlar yoziladi va undan o’qiladi. Hozirda HD, asosan, hajmi 1. 44 yoki 2.88 Mbaytga teng bo’lgani keng ishlatilmoqda. Ayni paytda 120 Mbayt sig’imli Floppy disketlar ham ishlab chiqarilish arafasidadir.
2 xil tipdagi magnit disklari mavjud. Yumshoq va qattiq egiluvchan disklar magnit kukuni bilan qo’langan aylana bo`lakli egiluvchan ‘lastmassadan iborat. Disketalar ma`lumotlarni bir kompyuterdan boshqasiga ko`chirish va saqlash uchun ishlatiladi. 5.25 va 3.5 dyuymli ( 133 mm va 89 mm ) disketalardan foydalaniladi. Diametri 5 .25 dyuymli egiluvchan plastik konvertga joylashgan bo`lib 5.25 A ko`rinishda belgilanadi va amaliyotda uni besh dyuymli deyiladi. Diametri 3.5 dyuymli disklar qattiq plastik kor’uslarga joylashgan bo`lib, u 3.5 A ko`rinishda belgilanadi va uni uch dyuymli deb yuritiladi. Plastik konvert (korpus) egiluvchan magnit disk satxini ifloslanishdan va mexanik buzilishlardan saqlash uchun xizmat qiladi. Disk satxlarining yo`lakchalari kontsentrik aylanalardan iborat bo`lib, ularga axborot yoziladi. Diskni disk yurituvchiga to`g`ri qo`yish zarur. Qattiq disklar olinmaydigan va qo`zg`olmaydigan bo`lib uni kompyuter asosiy xotirasini kengaytiruvchi, hamda ShK imkoniyatlarini sezilarli oshiruvchi va ular bilan ishlash uchun qulaylik yaratuvchi deb qarash mumkin. Qattiq disklarning xajmlari turlicha IBM PC XT da - 20 Mbayt IBM PC AT - 40 Mbayt. Turli mikroprotsessorli kompyuterlarda 850 Mbaytgacha bo’lishi mumkin. 20 Mbaytgacha 10 ming satr mashina matnini saqlashi mumkin, bu degan so`z har biri xajmi 500 satrdan iborat bo`lgan 20 ga yaqin kitobni saqlay oladi. Elektron sxemalar kompyuterga kiruvchi (monitor, klaviatura va boshqalar) turli qurilmalar ishini boshqaradi.
http://hozir.org
|
