2 - Ámeliy jumıs.
Klient-server texnologiyası tiykarındaǵı bólistirilgen arxitekturanı úyreniw.
Jumıstıń maqseti:
1. Klient-server texnologiyasın úyreniw.
2. Klient-server texnologiyası arxitekturasın úyreniw
Teoriyalıq maǵlıwmat
Klient-serverdiń tayansh modeli bólistirilgen sistemalardı barlıq procesin eki gruppa arqalı óz ishine aladı. Ayrim xızmetlerdi usınıs etip onı ámelge asıratuǵın process, mısalı fayl sistemaları yamasa maǵlıwmatlar bazası xızmeti server {servers) dep ataladı. Serverden xızmetler so'ralgan sorawdı serverge jo'natib keyin serverden juwaptı kutuvchi klient {clients) dep ataladı. Klient hám serverdi baylanistiriw process, soraw -juwap {request-respons behavior) islew rejimi atı menen de ataqlı (1. 8-súwret).
Eger tayansh tarmaq lokal tarmaq sıyaqlı isenimli bolsa klient hám serverdiń óz-ara baylanıs ornatıwdı talap etpeytuǵın ápiwayı protokollar járdeminde ámelge asırılıwı múmkin. Bul jaǵdayda xızmetlerdi sorawshı klient onıń xızmetlerine, yaǵnıy paydalanıwdı qáleyapgan xızmeti óziniń sorawı kórsetilgen xabar formasına iye bolsa, hám onıń ushın dáslepki maǵlıwmatlar kerek boladı. Keyin xabar serverge jónetiledi. Sońǵı, kiretuǵın informaciya kútiledi, onı qayta islenedi, juwap xabarı qayta islew nátiyjesi paketlerge jaylanadı hám soraw jo'natgan klientke jiberedi.
Baylanısıwdı talap etpeytuǵın protokoldan paydalanilganda nátiyjelililikten jutıladı. Paket joǵalmagunga shekem yamasa ziyanlanmagunga shekem soraw -juwap túrindegi protokoldan jetiskenlikli paydalanıw múmkin. Ókiniw menen aytamız, baylanısdaǵı tosınarlı toqtalishlarga sabırlı protokoldı islep shıǵıw maqsetke muwapıq boladı. Bul zat klientke jo'natgan sorawına juwaptı ololmaganda qaytaldan soraw jıberiw múmkinshiligin beredi. Mashqala sonda bul jerde klient birinshi jo'natgan sorawlı maǵlıwmatı joǵalǵan yamasa sorawǵa juwap uzatılıwda qátelik júz bergenin anıqlay almaydı. Eger juwap joǵatılǵan bolsa, sorawdı qayta jıberiw operatsiyalardı qaytaldan ámelge asırıwǵa alıp keliwi múmkin. Eger soraw “meniń bank esap betimdan 10 000 swm sheship alın” maǵlıwmatı bolsa, bul jerde qátelik júz bergeniligini xabar berli qayta soraw jıberiwdi soraw maqul esaplanadı. Basqa tárepten, eger operatsiya “meniń esap betimda qansha swm qalǵanın maǵan xabar etiń” bolsa sorawdı qayta jo'natgan maqul. Sonı aytıp ótiw kerek, bul mashqalanıń birden-bir sheshimi joq.
Al'ternativi retinde kóplegen klient-server sistemaları isenimlilew bolǵan baylanısıwdı ornatıwlı protokolınan paydalanadılar. Baylanısıwdıń bul sheshimi tómen nátiyjeliligi sebepli lokal tarmaqlar ushın maqul ko'rilmasada, isenimsiz bolǵan global sistemalarda qóllaw paydalı esaplanıladı. Ámeliy tárepten Internettiń barlıq ámeliy protokolları TCP/IP protokolı boyınsha isenimi baylanısıwǵa tiykarlanǵan. Bul jaǵdayda klient xızmetti so'rayapganda, soraw serverge jo'natilyapgunga shekem ol server menen baylanısıwdı ornatıwı kerek. Ádetde server juwap xabarın jıberiw ushın da bul baylanısıwdı ornatıwdan paydalanadı, keyin biykar etiledi. Mashqala baylanısıwdı ornatıw jáne onı bıykarlaw waqıt hám resurslar paydasız sarıplanıwına sebep bolıwı múmkin, ásirese eger soraw hám javot maǵlıwmatı kolemi úlken bolmasa. Biz keyingi bólimde maǵlıwmatlardı uzatıwda baylanısıwdı ornatıwdı basqarıw alternativ sheshimin kórip shıǵamız.
" Klient-server" arxitekturasınıń engiziliwi áqibetinde informaciyalardı qayta islewdiń bólistirilgen sistemaları payda bóle basladı. Maǵlıwmatlar bazası hám olardan paydalana alıw kodın bólek serverler kórinisinde ajıratıw múmkinshiligi jaratıldı, sonıń menen birge, esaplawlar meynfreymli kompyuter modeliniń kóp avzalliklari ózlestirildi.
Maǵlıwmatlar bazası serveri "klient-server" sistemasınıń tiykarǵı komponenti esaplanadı. Ol maǵlıwmatlardı basqarıw boyınsha barlıq háreketler kompleksin ámelge asıradı. Onıń funksional wazıypaları tómendegiler esaplanadı :
• lokal tarmaq kompyuterinde isleytuǵın klient qosımshalardan alınǵan maǵlıwmatlar hám meta maǵlıwmatlardı tańlaw hám ózgertiwge baǵdarlanǵan sorawların orınlaw ;
• ma'lumotlarni saqlaw hám rezerv nusqa kóshiriw;
• ma'lumotlar bazasıdaǵı maǵlıwmatlar uzatılıwınıń pútinligin saqlaw ;
• foydalanuvchilar huqıqları hám jeńilliklerin tekseriw tiykarında maǵlıwmatlarǵa avtorlastırılgan halda kirisiwdi támiyinlew;
• operatsiyalarni protokollastırıw hám tranzaktsiyalar jurnalın júrgiziw.
Klient-server arxitekturaları
Kishi kárxanalar tiykarlanıp eki qıylı kórinistegi mashinadan paydalanadılar.
+ Klient mashinaları, yaǵnıy tek paydalanıwshı interfeysinde yamasa onıń bóleginde ámelge asırilatuǵın programma kóriniste boladı.
+ Serverler qalǵan barlıq islerdi ámelge asıradı, buǵan maǵlıwmatlar jáne onı qayta islew tekshesi kiredi.
Shólkemlestiriw boyınsha mashqala sonda bólistirilgen kóriniske iye emesligi: barlıq jumıslar serverde orınlanadı, klient bolsa ózi tárepden hesh qanday wazıypanı atqarmaydı, jaysha terminal retinde qatnasadı. Sonıń menen birge kóplegen basqa múmkinshilikleri ámeldegi, olardıń ayırımların kórip shıǵamız.
Tómende 1. 13 - suwretde klient-server arxitekturası tiykarında qosımshanıń logikalıq jaqtan bóliniwiniń tipik sxeması keltirilgen.
1. 13 - súwret. Klient-server arxitekturasında qosımshanıń logikalıq qatlamı.
Klient-server arxitekturasında qosımsha tómendegi logikalıq ústke bólinedi:
1. Paydalanıwshı interfeysi júzesi. Interfeys ádetde klient kompyuterinde ámelge asıriladı ;
2. Qayta islew júzesi (qosımsha mantig'i). Bul qáddinde qosımshada názerde tu-tilgen tiykarǵı process (“biznes-mantig'i”) ámelge asıriladı (funksionallıq );
3. Maǵlıwmatlar júzesi. Maǵlıwmat qayta isleytuǵın qosımshalarǵa kerekli maǵlıwmatlardı usınıs etetuǵın programmalardı saqlaydı. Maǵlıwmat saqlaw qáddiniń tiykarǵı qásiyetlerinen biri esaplanadı (persistence). Qosımsha islemey atırǵan payıtlarda maǵlıwmatlar keyin qollanılıwı ushın fayllarda yamasa maǵlıwmatlar bazasında saqlanadı. Bul úst server kompyuterinde orınlanadı. Úst hár túrlı qosımshalarǵa maǵlıwmatlardıń tolıqlıǵın támiyinleydi. Ádetde maǵlıwmatlar júzesi relyatsion maǵlıwmatlar bazası formasında dúziledi. Bunday jantasıw maǵlıwmatlardı qosımshalarǵa baylanıslı bolmaslıǵın hám de klient-server modelinde qayta islew júzesin maǵlıwmatlar júzesinen ajratilishga múmkinshilik jaratadı.
Sistemanı ush logikalıq ústine bóliniwinde qosımshalar bólek kompyuterlerde bólistiriledi. Bunda eń ápiwayı jol - kompyuterlerdi eki túrge bolıw :
1) klient kompyuterleri (jumısshı stanciyalar ) - olarǵa interfeys wazıypasın atqaratuǵın klient programmaları ornatıladı ;
2) server kompyuterleri - olarda qayta islew hám maǵlıwmat ústiniń wazıypaları orınlanadı.
Bunday shólkemlestiriwde sistema bólistirilgen sharayatta iskerlik kórsete almaydı, hámme máseleler serverde sheshiledi, klient kompyuteri tek ápiwayı terminal retinde qollanıladı.
Klient-server arxitekturasınıń variantları.
Eki zvenoli programmalıq arxitektura. Ámeliyatda sistemanıń hár túrlı paydalanıwshıların birdey maǵlıwmatlarǵa kirisiw jaǵdayları kóp ushraydı. Bunı ámelge asırıw ushın klient-server sistemasınıń funksiyaların bir neshe klient kompyuterleri arasında ajıratıw kerek boladı. Bunıń salıstırǵanda ápiwayı jolı, qosımshalardıń logikalıq ústin server bóleginiń maǵlıwmatlarǵa kirisiwdi támiyinleytuǵın bir qosımshası sheńberinde bólistiriliwin ámelge asırıw esaplanadı. Bul qosımsha bir neshe klient kompyuterlerinde jaylasqan boladı hám klient interfeysin támiyinleydi. Qosımsha mantig'i (qayta islew procesi) server yamasa klient kompyuterlerine yo'naltirilishi, yamasa olar arasında bólingen bolıwı múmkin.
Solay etip, programmalıq sheshim klient kompyuteri interfeys funksiyaların minimallashtirishdan (“jińishke” klient”), tap paydalanıwshı interfeysiniń hámme wazıypasın klient kompyuterine tapsırıwge shekem (“qalın” klient”) ózgertirip barıladı. Eki jaǵdayda da server kompyuterinde jaylasqan atap aytqanda qosımshaǵa tiyisli protokol járdeminde sırtqı interfeys serverdegi qosımshadan ajratıladı.
Bunday jantasıwda sırtqı interfeys tek qosımsha interfeysin usınıw wazıypasın atqaradı.
Bunday arxitektura tiykarında dúzilgen model eki zvenoli klient-server modeli dep ataladı. (1.14 - súwret). Bunday sistemalar ápiwayı bólistirilgen sistemalar, dep ataladı.
1. 14 - súwret. Eki zvenoli klient-server arxitekturasınıń sxeması.
1. 15 - súwret. Bólistirilgen sisteması komponentalari
|
