20. Basqarilatugʻin muftalar Boshqariladigan ulovchi muftalar aylanayotgan yoki tinch turgan vallarni istalgan vaqtda ulash yoki ajratish uchun ishlatiladi

Download 9,66 Kb.
Sana	01.02.2024
Hajmi	9,66 Kb.
	#149921

Bog'liq
20 21 22 AEMS JUWAPLAR

20. Basqarilatugʻin muftalar
Boshqariladigan ulovchi muftalar aylanayotgan yoki tinch turgan vallarni istalgan vaqtda ulash yoki ajratish uchun ishlatiladi. Bunday muftalar ishlash prinsipiga ko’ra ikki guruhga bo’linadi: a) tishlashish asosida ishlaydigan (kulachokli va tishli) muftalar; b) ishqalanish asosida ishlaydigan (friksion) muftalar. Boshqariladigan muftalar vallarning siljishiga imkon bera olmaydi. Ulardan foydalanilganda vallarning albatta qat’iy o’qdosh bo’lishi talab etiladi. Friksion muftalarni boshqarish mexanizmlarining juda ko’p turi ma’lum. Ular tuzilish va ishlash prinsipiga qarab bir-biridan farq qiladi. Harakatga keltirish prinsipiga ko’ra, bu mexanizmlar eAvtomatik muftalarning ishlatilishidan asosiy maqsad zarur bo’lib qolgan hollarda vallarni bir-biridan avtomatik ravishda ajratishidir. Masalan, o’rta nagruzka hollari ro’y berganda mashina detallarini sinib ketishdan saqlash uchun saqlagich muftalardan foydalaniladi. Ma’lum miqdor nagruzkaga hisoblab qo’yilgan friksion muftalar shular jumlasidandir. Saqlagich muftalardan yana biri mashinada o’ta nagruzka holati sodir bo’lgan hollarda sinib ketadigan elementi bor muftadirlektromagnitli, pnevmatik, gidravlik va mexanikaviy turlarga bo’linadi. Boshqariladigan ulovchi muftalar sifatida friksion muftalardan ko’proq foydalaniladi, qqchunki bu muftalar vositasida yetakchi valning xarakatini to’xtatmay uni yetaklanuvchi val bilan ulash ancha oson. Bunda yetakchi val yetaklanuvchi valga, uning tezligi qanday bo’lishidan qatoiy nazar, ulanaveradi. Kulachokli va tishli muftalarni esa yuqori tezlikda ulash xavflidir. Bundan tashqari, mexanizmda o’ta nagruzka xodisasi ro’y bergan taqdirda hosil bo’ladigan xavfli vaziyat friksion muftaning yarim muftalari orasidagi to’la sirpanish hisobiga bartaraf etiladi.
21. Muftalar ne ushin kerek
Muftaning roli suv pompasi milini va nasos motor milini bir-biriga aylantirish uchun ulashdir. Muftalar, shuningdek, muftalar, qarshi g'ildiraklar, orqa o'rindiqli g'ildiraklar va boshqalar deb ataladi. Umumiy muftalarga qattiq muftalar, elastik muftalar, tishli muftalar, gidravlik muftalar va boshqalar kiradi.Muftalar barcha uzatish qurilmalarining ajralmas qismidir. Ular qattiq, yarim qattiq va quyushqoq muftalarga bo’linadi. Muftalar yordamida nafaqat yеtaklovchi va yеtaklanuvchi o’qlar o’zaro mеxanik ravishda ulanadi, balki ularning mеxanik ravishda siljishi ham bartaraf etiladi. Qattiq muftalar o’q chiziqlarining kichik siljishlarida qo’llaniladi, buni amalga oshirish juda qiyin, lеkin o’qlarni qattiq muftalar bilan ulash ularni mutlaq qattiqligini ta'minlaydi. Ko’pincha yarim qattiq va quyushqoq muftalar qo’llaniladi. Yarim qattiq muftalar ulanayotgan o’qlarning o’q chiziqlarini radial, burchak va kombinatsiyalashgan siljishlarni qoplaydi, quyushqoq muftalar esa bundan tashqari mеxanik siltovlar va zarblarni yumshatish imkonini bеradi va EMT elеmеntlarini o’qlarini notеkis aylanishi natijasida hosil bo’ladigan rеzonans tеbranishlardan himoya qiladi.

22. Mashinasazliqta isletiletuǵın muftalar túrlerine túsinik bеriń.

Muftalar val, truba va shunga o‘xshash detallaming uchlarini o‘zaro ulash uchun ishlatiladi va mexanik, elektrik, gidravlik turlarga bolinadi. Mashina detallari kursida faqat vallarga moljallangan mexanik muftalargina o‘rganiladi. Bunday muftalarning asosiy vazifasi vallarni o ‘zaro biriktirish bilan birga, ularning biridan ikkinchisiga aylanuvchi moment uzatishdan iboratdir. Muftalar vazifasi hamda tuzilishiga ko‘ra bir necha guruhga bo‘linadi.
1. Doimiy biriktiri ladigan muftalar; bunday muftalardan foydalanilganda mashinaning ishini to‘xtatmay turib, vallarni bir-biridan ajratib bolmaydi.
2. Boshqariladigan ulovchi muftalar; bunday muftalar vositasida mashina ishini to‘xtatmagan holda, zarur bolgan hollarda vallarni ulash yoki ajratish mumkin.
3. 0 ‘z-o‘zini boshqaruvchi (avtomatik) muftalar; bunday muftalar, mashinaning normal ishlashi uchun talab qilingan sharoit ta’minlanmagan hollarda avtomatik ravishda vallarni bir-biridan ajratadi va talab qilingan normal sharoit yaratilishi bilan vallar mufta vositasida avtomatik ravishda yana ulanadi.Muftalarning asosiy xarakteristikasi bu uzatiladigan aylanuvchi moment. Muftalar o ‘zatilayotgan hisobiy momentga hamda mufta otkazilgan val diametriga nisbatan tanlanadi. Tx = k*T bunda: K- ish rejimini hisobga oluvchi koeffitsiyent. Ish rejimi bir tekis bolganda 101,15-1,4; ish rejimi o'zgaruvchan bolganda K=l,5— 2,0; ish rejimi zarb bilan bolganda K=2,5-3,0. Doim iy biriktiriladigan m uftalar. Muftalarning bu turlari o‘qdosh bolgan vallarni o ‘zaro bir-biriga biror valni olishda siljishga yol qo‘ymaydigan, qo‘zg‘almas qilib mahkamlash uchun ishlatiladi. Bu muftalarning eng ko‘p tarqalgani vtulkali va flanetsli muftalardir.

Download 9,66 Kb.