21 – ma’ruza. Elektromagnit induksiya hodisasi

21 – MA’RUZA. ELEKTROMAGNIT INDUKSIYA HODISASI.

• Reja:
• 1. Faradey tajribalari. Faradey qonunlari. Elektromаgnit induktsiya hodisаsi.
• 2. Lents qoidаsi.
• 3. O‘zinduktsiya hodisаsi. Induktivlik. O‘zаro induktsiya.
• 4. Mаgnit mаydon energiyasi.

O’tilgan mavzuni mustahkamlash.

• O’tilgan mavzuni mustahkamlash.
• 1. Mаgnit mаydonigа joylаshtirilgаn tokli o‘tkаzgichlаrgа qаndаy kuch tа’sir etаdi
• 2. Chаp qo‘l qoidаsini аyting.
• 3. Lorents kuchi yo‘nаlishi qаndаy аniqlаnаdi q
• 4. Xoll effektini moxiyatini tushuntiring.
• 5. Mаgnit oqimi deb nimаgа аytilаdi vа qаndаy birliklаrdа o‘lchаnаdiq
• 6. Solenoid vа toroid xosil qilgаn mаgnit mаydon qаerdа mujаssаmlаshgаn bo‘lаdi
• 7. Tokli berk konturni mаgnit mаydonidа ko‘chirishdа bаjаrilgаn ish ifodаsini yozing vа tushuntiring.

1. Faradey tajribalari. Faradey qonunlari.

• 1. Faradey tajribalari. Faradey qonunlari.
• Elektromagnit induksiya hodisasini 1831 yili Faradey kashf qilgan. Hodisa shundan iboratki, har qanday berk o`tkazgich konturi bilan chegaralangan yuz orqali o`tayotgan magnit induksiya oqimi o`zgargan vaqtda shu konturda elektr tok paydo bo`ladi.
• Bu tokka induksion tok deyiladi. Ushbu induksion toklarning yo’nalishini aniqlash qoidasini 1831 yilda italiyalik fizik Nobili Leopardo taklif qildi. Nemis fizigi Neyman esa 1846 yilda induksiya qonuninig matematik tenglamasini berdi. 21.2 - rasm

• 21.1. - rasm

• 21.1. - rasm

• 21.2 - rasm

• 21.2. - rasm

Induksion tokning hosil bo’lishi. Galvanometrga ulangan A solenoidning bir uchiga o`zgarmas magnitni yaqinlashtirsak, solenoidda elektr toki paydo bo`ladi. S - solenoidni k - kalit orqali B tok manbaga ulasak, A solenoidda qisqa muddatli tok paydo bo`ladi.

• Induksion tokning hosil bo’lishi. Galvanometrga ulangan A solenoidning bir uchiga o`zgarmas magnitni yaqinlashtirsak, solenoidda elektr toki paydo bo`ladi. S - solenoidni k - kalit orqali B tok manbaga ulasak, A solenoidda qisqa muddatli tok paydo bo`ladi.
• Faradey qonuni. Tajribalarni tahlil qilsak, birinchi tajribada shu narsa xarakterlidirki, A solenoidda tok magnit unga yaqinlashayotgan yoki undan uzoqlashayotgan paytdagina, ya`ni solenoid yaqinida magnit maydon o`zgargan vaqtda yoki solenoidning o`zi magnit maydonida ko`chgan vaqtda paydo bo`ladi xolos. Magnitning solenoidga nisbatan harakati yoki solenoidning magnitga nisbatan xarakati to`xtashi bilan solenoid yaqinidagi magnit maydon o`zgarmas bo`lib qoladi va solenoiddan tok o`tmaydi. Ikkinchi tajribadagi hodisa ham birinchidagiga o`xshashdir - bunda o`zgaruvchan magnit maydonni S solenoidda hosil bo`lgan yoki yo`qolayotgan tok hosil qiladi. Ikkala holda ham o`tkazgich konturi yaqinidagi magnit maydonning kattaligi o`zgaradi, demak, kontur bilan chegaralangan sirt orqali o`tuvchi magnit induksiya oqimi ham o`zgaradi.