1-ma’ruza: Elektr mashinalar haqida umumiy ma’lumot
Reja:
1. Elektromexanika
va ijtimoiy rivojlanish
2. Elektr mashinalarni rivojlantirishning qisqacha tarixi
3. Elektr mashinalarining klasifikatsisi
1. Elektromexanika va ijtimoiy rivojlanish
Jamiyatda moddiy madaniyatning rivoj topgani 1-navbatda
energiya manbalarini
yuritilganligi va ulardan foydalanishiga qarab belgilanadi. Buning qo’llanishi, oxirgi 10
yillikda elektr energiyadan foydalanish sanoatda texnik to’ntarishga olib keldi va ijtimoiy
munosabatlar rivojiga katta hissa qo’shdi.
Oxirgi 10 yillikda esa elektr energiyasini turli sohalarda qo’llash, ishlab chiqarish
rivojlangan mamlakatlarda 1000 martagacha oshdi. Deyarli
barcha elektr energiyasini
elektr mashinalarining (ximiyaviy manbalarga juda oz miqdorda energiya mos keladi)
generator rejimi, motor rejimlarida ishlab elektr energiyasini mexanik energiyasiga
aylantiradi.
Elektrotexnika sanoati elektr mashinalar qurilmalari va xalq xo’jaligining boshqa
sohalarini elektr energiyasi bilan taminlay olishi kerak.Elektr energiyani uzatish,
taqsimlash
va foydalanish uchun har bir o’rnatilgan quvvatga 5-6 ta transformator yoki elektr
motorlar o’rnatish kerak bo’ladi. Elektro texnika sanoati har yili xalq xo’jaligining turli
sohalari uchun 10 millionlab elektr mashinalari ishlab chiqaradi.
Elektr mashinasozlik
kompleksiz ilmiy sistemalar rivojlana olmaydi. Elektr mashinalar kosmosda, chuqur yer
osti,
okeanlarda atom reaktorlarida, tibbiyot kabinetlarida qo’llaniladi. Elektromexanika
ko’plab sohalarning rivojlanganlik darajasini ko’rsatuvchi omil bo’lib hisoblanadi.
Elektr energiyasini keng miqyosda ishlab chiqarish faqatgina issiqlik va gidravlik
stansiyalar o’rnatilgan turbo va gidrogeneratorlarning quvvatini oshirish yo’li
bilan amalga
oshiriladi. IES va AES larda generator sifatida tez aylanuvchi elektr mashinalari turbo
generatorlari qo’llanilib, ularning aylanish tezligi 3000 va 1500 ayl/min ega. Gidroelektr
stansiyalarida esa sekin aylanuvchi gidrogeneratorlar qo’llaniladi.
1.1-rasm
