3. MA’LUMOTLAR BAZASIDA MUNOSABATLAR
Relyatsion ma'lumotlar bazasi jadvallar, yozuvlar va ustunlardan foydalanadigan har xil turdagi
ma'lumotlar to'plamidan iboratdir. Relyatsion ma'lumotlar bazalarini osongina saqlash uchun jadvallar
o'rtasida aniq belgilangan munosabatlarni yaratish uchun ishlatiladi.
Quyida relyatsion ma'lumotlar bazasida munosabat turlari keltirilgan:
➢
Birga bir munosabat (1:1);
➢
Birga ko'p yoki ko'pga bir munosabat (n:1 yoki 1:n);
➢
Ko’pga-ko'p munosabatlar (n:n).
Birga-bir munosabat (1:1): Bu birinchi jadvalning bitta maydoniga
ikkinchi jadvalning faqat bitta va bitta yozuvi bilan bog'lanishi mumkin
bo'lgan ikkita jadval o'rtasida munosabatlarni yaratish uchun ishlatiladi.
Xuddi shunday, ikkinchi jadval maydoni ham birinchi jadvalning istalgan
bitta satr ma’lumoti bilan bog'lanishi mumkin.
3. MA’LUMOTLAR BAZASIDA MUNOSABATLAR
Birga- ko'p munosabat. U ikkita jadval
o'rtasida
munosabatlarni
yaratish
uchun
ishlatiladi.
Birinchi jadvalning har qanday bitta satri
ikkinchi jadvalning bir yoki bir nechta satri
bilan bog'liq bo'lishi mumkin, lekin ikkinchi
jadvalning satrlari faqat birinchi jadvaldagi
yagona qatorga tegishli bo'lishi mumkin.
3. MA’LUMOTLAR BAZASIDA MUNOSABATLAR
Ko'pga- ko'p munosabat. Bunda birinchi jadvalning har bir yozuvi ikkinchi jadvaldagi
har qanday yozuvga tegishli bo'lishi mumkin. Xuddi shunday, ikkinchi jadvalning har bir yozuvi
birinchi jadvalning bir nechta yozuvlariga tegishli bo'lishi mumkin.
Shuningdek, u N: N munosabatini ifodalaydi.
Misol uchun, har bir loyihada ko'plab odamlar ishtirok etadilar va har bir kishi bir nechta
loyihani jalb qilishi mumkin.
3. MA’LUMOTLAR BAZASIDA MUNOSABATLAR
4.
MUNOSABATLAR TO‘PLAMINI MA’LUMOTLARNI SAQLASH UCHUN
ISHLATILISHI
Yetarlicha munosabat ma'lumotlari bilan siz kelajak haqida bashorat qilishingiz
mumkin (masalan, tavsiyalar mexanizmi, kredit olish qobiliyati).
Ammo ko'p ma'lumotlar aloqasi sababli va ulangan ma'lumotlarning hajmi va
murakkabligi oshgani sayin, aloqalarni saqlash va izlash yanada murakkablashadi.
Ma'lumotlardagi
munosabatlarni
navigatsiya
qilish,
bu
murakkabliklardan
qochishga yordam beradi. Buning esa bir nechta modellari mavjud:
Grafik ma'lumotlar modelida munosabatlar ma'lumotlar modelining asosiy
qismidir, ya'ni siz tashqi kalitlardan foydalanish yoki jadvallarni birlashtirish o'rniga
bevosita munosabatlar yaratishingiz mumkin.
Boshqacha qilib aytganda, asosiy e'tibor ma'lumotlarning o'ziga emas, balki
ma'lumotlarning bir-biri bilan qanday bog'liqligiga qaratiladi.
Tugunlar odatda odam, joy yoki narsalardir va havolalar ularning barchasi qanday
bog'langanligidir.
Misol uchun, quyidagi diagrammada Bob - tugun, Mona Liza - tugun va Luvr - tugun. Ular turli
xil munosabatlar bilan bog'langan.
4.
MUNOSABATLAR TO‘PLAMINI MA’LUMOTLARNI SAQLASH UCHUN
ISHLATILISHI
4.
MUNOSABATLAR TO‘PLAMINI MA’LUMOTLARNI SAQLASH UCHUN
ISHLATILISHI
Ma'lumotlar o'rtasidagi munosabatlarni yaratish va bu munosabatlarni
tezda topish kerak bo'lganda grafik model yaxshi tanlovdir.
Masalan. Ijtimoiy tarmoq ilovalarida kuzatuv uchun foydalanuvchi
profillari va o'zaro aloqalarining katta to'plamini olish mumkin.
4.
MUNOSABATLAR TO‘PLAMINI MA’LUMOTLARNI SAQLASH UCHUN
ISHLATILISHI
Tavsiya mexanizmlari – bunda mijozlar manfaatlari, do'stlar va xaridlar
tarixi kabi ma'lumotlar o'rtasidagi munosabatlarni saqlaydi.
Grafik model yordamida siz foydalanuvchilarga moslashtirilgan va
tegishli tavsiyalar berish uchun uni tezda so'rashingiz mumkin.
4.
MUNOSABATLAR TO‘PLAMINI MA’LUMOTLARNI SAQLASH UCHUN
ISHLATILISHI
Firibgarlikni aniqlashda:
Agar siz chakana savdoda firibgarlikni aniqlash dasturini yaratayotgan bo'lsangiz,
grafik munosabatlar asosida osongina aniqlash uchun so'rovlarni yaratishingiz mumkin.
Masalan, shaxsiy elektron pochta manzili bilan bog'langan bir nechta odam yoki bir xil
IP-manzilda joylashgan, ammo turli fizik manzillarda yashovchi bir nechta odamlar bo'lishi
mumkin.
▪
Relyatsion ma’lumotlar modeli qanday farqlanadi?
▪
Relyatsion ma’lumotlar bazasining asosiy tushunchalari.
▪
Munosabat xossalariga nimalar kiradi?
▪
Munosabatlar sxemasiga misollar keltiring.
▪
Munosabat turlari nechta?
▪
Relyatsion algebra amallarini sanab bering va misol
keltiring.
DATABASE
21
| 