31-Modul: Klassifikatsiyasi, belgilanishi
Reja:
1. Dastgohlar haqida.
2. Tokarlik stanoklari va ularda bajariladigan ishlar..
3. Parmalash frezerlash,
randalash, jilvirlash stanoklari va ularda bajariladigan
ishlar.
4. Yuqoridagi stanoklarning bosh va yordamchi harakat kinematik tizimlari.
Fartuk
12 (42-rasm) supportni qo’lda bo’ylamasiga surishga, shuningdek, yurish
valchasi 2 va yurish vintini bo’ylamasiga mexanik usulda surishga mo’ljallangan.
Qo’lda surish maxovik yordamida bajariladi. Maxovikning validagi tishli g’ildirak
reykali shestern 5 ning valchasiga o’rnatilgan tishli g’ildirakka ilashadi Bu
g’ildirak esa staninaga mahkamlangan tishli reyk 7 ga doimiy ilashgan bo’ladi.
Mexanik surish yurish valchasi 2 dan sirpanuvchan shpolkaga o’rnatilgan chervyak
9 orqali amalga oshadi. Chervyak g’ildirak 6 ni aylantiradi va
harakat kulachok
muftasi orqali hamda tishli g’ildiraklar
4 va
8 orqali reyk shesternyasiga uzatiladi.
Mexanik surilishni boshlash uchun dasta
13 ni o’ziga tomon burish kerak. Yurish
vaqti
11 dan mexanik surish dastasi
12 dan
pastga burish bilan bajariladi. Shunda
ajraladigan gayka
10 ning ikkala yarmi yurish vintiga birikadi.
Rezba ochishda tishli g’ildirakni knopka
3 yordamida reykaga ishlashishdan
chiqarish lozim. Xavfsiz ishlash uchun dastgohning barcha harakatlanadigan
qismlari giloflangan. Keskich tutgich ustidagi ko’tarma ekran
8 va
tokarlik
patronining g’ilofi
6 elektroblok bilan jihozlangan. Shuning uchun g’ilof va ekran
yopiq holatda turganidagina dastgohni ishga tushirish mumkin. Tezliklar qutichasi
silindrsimon tishli uzatmalardan iborat bo’lib, ular ham tasmali uzatmalar
singari
uzatish soni bilan xarakterlanadi. Shpindelning aylanish chastotasini o’zgartirish
uchun tezliklar qutichasida tishli g’ildiraklar bloki mavjud bo’lib, ularni valning
bo’ylamasiga ariqchalar yoki shponkalar orqali surish mumkin. Tezliklar
qutichasining ishlashini kinematik sxemada ko’rsatilgan. (42-rasm). Masalan, TV-
6 dastgohining tezliklar qutichasidagi val IV ga tishli g’ildiraklarning ikkita bloki
o’rnatilgan.
Blok
11, 12, 13 ning tishlari va III ga qo’zg’almas qilib o’rnatilgan tishli
g’ildiraklar
3, 4, 5 ga blok
14, 15 esa V valdagi g’ildiraklar
8 va
9 ga ishlashishi
mumkin.
Tezliklar qutichasida shpindel
aylanishining revers mexanizmi montaj
qilingan. Bu mexanizmga
V valdagi bikr
o’rnatilgai tishli g’ildiraklar 6 va 7, III
valdagi oraliq tishli galdirak 2 hamda VI
valdagi qo’zg’aluvchan tishli
g’ildirak
10 kiradi. Agar shu shldirak
oraliq g’ildirak 2 ga ilashsa, teskari
yo’nalishda aylanadi. Dastgohning
kinematik sxemasida harakatni uzatuvchi
ikkita zanjir bor. Ular: asosiy harakat
zanjiri va surish zanjiridir(43-rasm).
Asosiy harakat zanjirida aylanish
ponasimon 1—
3 g’ildiraklarning ilashuvi orqali III valga,
3—
II g’ildiraklarning
ilashuvi orqali IV valga, 9—15 g’ildiraklarning ilashuvi orqali shpindel vali VI ga
uzatiladi.
So’nggi yillarda sonli dastur bilan boshqariladigan dastgohlar keng qo’llana
boshlandi. Dasturli boshqarish yordamida asboblar (ishlov berish markazlari)
o’zidan o’zi almashinadigan dastgohlar yaratildi. Sonli dastur bilan
boshqariladigan dastgohlar o’rnatilgan uchastka va
sexlar elektron hisoblash
mashinalari yordamida ishlaydi. Ana shunday dastgohlar ishining dasturlarida
detallari ishlov berish tartibi, dastgoxdagi ishchi organlarning harakati, ana shu
harakatlarning tezligi va
aniqlash nazarda tutilgan, ya’ni detallarga ishlov
berishning texnologik jarayonlari hisobga olingan. Bunday dastgohlar insonning
aralashuvisiz ishlaydi.
