4- mavzu. Ilmiy texnikaviy informatsiyasini izlash, tahlil qilish va hulosa qilish, ilmiy tadqiqotlar maqsadi va vazifasini ifoda qilish

Download 18,91 Kb.
bet	3/4
Sana	21.05.2024
Hajmi	18,91 Kb.
	#247651

1 2 3 4

Bog'liq
4 mavzu ITM

Sinov savollar

4.4. Informasiyaga ishlov berish
Ishlanayotgan informasiyani eslab qolishning turli usullari mavjud: mexanik, mazmuniy, ixtiyoriy, g’ayriixtiyoriy.
Mexanik usul o’qilganni ko’plab takrorlash va qayta o’qishga asoslangan. Mazkur holda eslab qolinayotgan informasiya ayrim unsurlari o’rtasidagi mantiqiy bog’liqlik bo’lmaydi. Shuning uchun u kam samarali va asosan sana, formula, sitata, chet so’zlar va h.k.larni eslab qolish uchun qo’llanadi.
Ma’noviy usul ishlanayotgan informasiya ayrim unsurlari o’rtasidagi mantiqiy bog’liqlikni eslab qolishga asoslangan. O’qishda ayrim unsurlarnigina emas, balki yaxlit matnni, uning mazmuni va ahamiyatini tushunish zarur. Eslab qolishning bu usuli mantiqiy - ma’noviy hisoblanadi, buning natijasida u mexanik usuldan ko’p marta samaraliroqdir.
Ixtiyoriy usulda eslab qolish turli assosiasiya qonunlari bilan bog’liq bo’lgan mnemonik yo’llarga asoslanadi.
/ayri-ixtiyoriy usul o’qish jarayonida hissiyotga ko’ra yuzaga kelgan emosiya bilan bog’liq matnning u yoki bu parchasini tasodifan eslab qolishga asoslangan.
Shuni ta’kidlash joizki, ishlanayotgan informasiyani eslab qolishning universal usuli yo’q. Amalda, ko’pincha, usullar majmuvdan informasiyaning u yoki bu qismi tavsifiga bog’liq holda foydalaniladi.
Ishlanayotgan informasiyani tahlil tadqiqotning muhim vazifalaridan biri.
Tahlil jarayonida ham informasiya manbaini, ham ulardagi informasiyani tasniflash va sistemalashtirish zarur. Manbalarni ikki xil sistemalashtirish mumkin: xronologik tartibda va mavzu bo’yicha.
Birinchi holda barcha informasiya mavzu bo’yicha ilmiy bosqichga ko’ra sistemalashtiriladi, bular uchun sifat sakrashlari xosdir. Keyin har bir bosqichda tegishli manbalar (bosqichlar) e’tibor bilan tanqidiy tahlil qilinadi. Buning uchun yuqori darajada erudisiya va bilimga ega bo’lish zarurdir.
Ikkinchi holda (mavzuli taxlil) da informasiyaning butun hajmi ishlab chiqilayotgan mavzu masalalari bo’yicha sistemalashtiriladi. Bunda katta e’tibor ilmiy-texnikaviy informasiya so’nggi nashrga qaratiladi, ularda mazkur masala tadqiqoti yakuni keltirilgan bo’lishi mumkin. Keyinchalik tanlov asosida alohida qiziqish tug’dirgan boshqa manbalar taxlil etiladi.
Informasiyani taxlil etishning ikkinchi talqini sodda va kam vaqt talab qiladi. Shu bilan birga mazkur talqin bo’yicha mavzu bo’yicha to’liq bo’lmagan informasiya hajmi tahlil etiladi.
Ishlab chiqish (o’rganish, eslab qolish va tahlil) natijalari bo’yicha Ilmiy-texnikaviy informasiya belgilanadi:
- dolzarblik va mavzuning yangiligi;
- mavzu bo’yicha nazariy va eksperimental tadqiqotlar sohasidagi so’nggi yutukdar;
- ilmiy tadqiqotning maqsad va vazifalari;
- mavzu bo’yicha ishlab chiqarish tavsiyalari;
- ilmiy ishlanmalarning texnikaviy, iqtisodiy va ekologik maqsadga muvofiqligi.
Ilmiy texnikaviy axborotni izlash va ishlab chiqish (o’rganish, eslab qolish va tahlil) ilmiy tadqiqotning muhim vazifalaridan hisoblanadi. Ularning natijalari asosida mavzuning dolzarbligi va yangiligi, uning maqsad va vazifalari belgilanadi.
Sinov savollar
1. Ilmiy tadqiqot mavzui nima va u qanday tanlanadi?
2. Ilmiy texnikaviy informasiya nima va uni izlash qanday amalga oshiriladi?
3. Ilmiy texnikaviy informasiya tahlili nimadan iborat?
4. Siz qanday informasiyani izlash usullarini bilansiz?

Download 18,91 Kb.

1 2 3 4

Download 18,91 Kb.