-bosqich. Bo’g’in hosil qilish

2-bosqich. Bo’g’in hosil qilish
2-bosqich. Bo’g’in hosil qilish. Harflar nomi yodlab bo’lingach, bo’g’in hosil qilishga, ya'ni "zеru-zabar" ni o’rgatishga 
o’tilgan. Eski maktabda "zеru-zabar" (zabar, zеr, pеsh) har xil o’rgatilgan. Masalan, ba'zi domlalar (bе zabar-ba) ( 
bе-zеr- bi), (bе-pеsh- bu); ( tе-zabar-ta), x. kabi o’rgatsalar, boshqa ba'zilari bе ba, tе zabar ta,. . . kabi; yana boshqalari: 
bе—zabar—a; zеr—i,pеsh—u; tе—-zabar—a, zеr—i, pеsh—u . . . dеb o’rgatadilar va hokazo.

3-bosqich. Bo’g’inlarni qo’shish
Eski maktabda bo’g’inlarni ko'shish "abjad" bilan boshlangan. Maktabdor taxtaning ikkinchi tomoniga 
arab tili alfavitidagi 28 ta harf jamlangan 8 so’zni "z
е
ru zabar" bilan yozib b
е
rgan. Bolalar bu 8 ta so’zni 
birin-k
е
tin xijo usulida o’qib yodlab olganlar. Masalan, abjad so’zi alifga zabar qo’yib, b
е
ga urishtirilsa, ab; 
jim ga zabar qo’yib, dolga urishtirilsa, jal; bularning ikkisidan abjad xosil bo’lgan kabi.
Abjaddan k
е
yin eski maktab o’quv kitobi bo’lgan "Haftiyak"ka o’tilgan. "Haftiyak"dagi suralar ham 
"Abjad"dagi kabi xijo usulida o’qitilgan. Bolalar "Haftiyak"ning bir b
е
tini hijo usulida o’qish uchun juda ko’p 
vaqt va kuch sarflaganlar.

Maktabda o’qitish elementar o’qish va yozishga o’rgatishdan 
boshlanadi. “Alifbe”ga asoslangan holda qisqa muddatda 
o’quvchilar o’qish, yozishga o’rgatiladi, so’ng o’qish va yozish 
ko’nikmasi takomillashtiriladi, bora-bora malakaga 
aylantiriladi.
O’qish va yozish malakasi nutqqa oid malaka. O’qish va yozish 
malakasi nutq faoliyatining boshqa turlari bilan ham bog’liq. 
Malakaning shakllanishi uchun bir faoliyat bir necha marta 
takrorlanishi mumkin.

O’zbek tili yozuvi – fonematik yozuv. O’zbek tili yozuvi uchun 1993 yil lotin grafikasi asos qilib 
olindi. Nutqning har tovushi uchun yozuv unga mos shakl qabul qilindi.
O’qituvchi savod o’rgatish jarayonida o’quvchilarga tovushlar haqida ma’lumot berishda o’zbek 
tilining fonetik xususiyatlarini hisobga olishi zarur.
Savod o’rgatish analitik-sintetik tovush metodida olib boriladi. So’z bo’g’inga ajratiladi, 
bo’g’indan kerakli – o’rganilayotgan tovush ajratilib olinadi, tahlil qilinadi, o’rganilgan harf bilan 
sintezlanadi.
Hozirgi o’zbek tili unlilar sistemasi: a) o, u, o’, e, i, a. Savod o’rgatishda tovush-harf bilan 
tanishtirish unlilardan boshlanadi.

E – harfi so’z va bo’g’in boshida o’rta keng 
lablanmagan unli o’rnida va undoshdan keyin yoziladi:
Savod o’rgatishda oldin so’z boshida keladigan e, so’ng 
undoshdan keyin keladigan e o’rgatiladi.
O harfi o’zbekcha, umumturkiy so’zlarda quyi keng, 
lablangan o tovushini ifodalaydi. Ruscha – 
internasional so’zlarda urg’usiz bo’g’inda a tarzida 
(kalxoz), o’ tovushi kabi (to’nna), qisqa i tarzida (rektir) 
talaffuz qilinadi. SHuning uchun bu unlili so’zlar savod 
o’rgatish davridan so’ng o’quv jarayoniga kiritiladi.

O’zbek tilida 24 undosh tovush bor. SHulardan 
3 tasi harf birikmasi. 24 undosh tovush 23 
undosh harf bilan belgilanadi. Undoshlarni 
o’rgatishda ham muayyan tartibga, talabga 
asoslanadi.

XULOSA
Maktabdor birinchi banddagi harflarning nomini alif, be, te, se deb aytgan; bola domlaga 
ergashib takrorlagan; ayta olmasa, domla Yana aytgan va shuni yaxshilab o’rganishni vazifa 
qilib topshirgan. Bola birinchi bandni yodlab olgach, ikkinchi bandni shu tariqa yodlagan va 
h. Bolalar 26 harf nomini 5-6 oyda zo’rg’a bilib olganlar. Ular harflarning nomini yodlab 
olsalar ham, qaysisi be, qaysisi se ekanini ko’rsatib bera olmaganlar. Ayrim domlalar, 
otinoyilar yosh bolalarning eslab qolishiga yordam berish maqsadida har bir harf uchun 
shartli iboralar o’ylab topganlar 

E`tiboringiz uchun raxmat