67-Mavzu:Internetning tuzilishi va ishlash prinsiplari
Internetning tuzilishi va ishlash prinsiplari, qanday qilib ma'lumotlar tarmoqining tuzilishi va komponentlari birlashmasi orqali ma'lumot almashuvi, ulanishi va aloqalarni ta'minlashni ta'minlaydi. Internetning tuzilishi quyidagi asosiy nuqtalarga ega:
Protokollar va Internet Protokol Tuzilishi (TCP/IP): Internet tarmoqi, aloqa protokollari tomonidan boshqariladi. Eng mashhur protokollar TCP (Transmission Control Protocol) va IP (Internet Protocol)dir. TCP/IP protokollari, ma'lumotlarni joylashtirish, o'tkazish va qabul qilish, aloqa tizimi uchun ushbu ma'lumotlar almashuvi standartlarini ta'minlaydi.
Domain Name System (DNS): DNS, internetdagi tarmoq manzillarini (IP manzillarini) doimiy nomlarga (masalan, www.example.com) aylantirish uchun ishlatiladi. DNS, foydalanuvchilar uchun aniq manzillar o‘rniga o‘zaro yaqin manzil (DNS manzili) qayta tiklash orqali ishlaydi.
Serverlar va Klientlar: Internet tarmoqi, ma'lumotlarni saqlash, tarqatish va qabul qilish uchun serverlardan va ular bilan aloqa o‘rniga keluvchi klientlardan tashkil topgan. Serverlar, ma'lumotlarni o‘qib, tarqatish va qabul qilish uchun xizmat qiladi, kliniklar esa ularga so‘rov yuborish uchun xizmat qiladi.
Routertlar va Swichlar: Routertlar va swichlar, internet trafikini topshirish uchun ishlatiladigan qurilmalardir. Routertlar internetga tashqi qurilmalarni ulashish, swichlar esa lokal tarmoqlar o‘rtasida ma'lumotlarni almashish uchun ishlatiladi.
Firewall va Xavfsizlik Tuzilishi: Internet tarmog‘i uchun xavfsizlik, firewall va boshqa xavfsizlik tizimlari bilan ta'minlanadi. Firewall, to‘g‘ri yo‘l bilan yo‘llanadigan va to‘g‘ri yo‘l bilan yo‘llanmasligini tekshiradigan xavfsizlik qurilmasidir.
Ethernet va Wi-Fi: Ethernet, qo‘shiq (cable) orqali internetga ulanish uchun ishlatiladi, Wi-Fi esa eng keng tarqalgan (bezprovod) aloqa tizimi hisoblanadi. Bu protokollar tarmoqqa ulanish va internet xizmatlaridan foydalanishda muhim rol oynaydi.
Brauzerlar va Veb-Servers: Foydalanuvchilar ma'lumotlarni topshirish va veb-saytlarga kirish uchun brauzerlardan foydalanishadi. Veb-servers, veb-saytlar va xizmatlarni saqlaydi va ulanuvchilarga ular bilan aloqa o‘rniga keluvchi ma'lumotlarni taqdim etadi.
E-Mail (Elektron Pochta): Elektron pochta, internetda elektron xatlar orqali ma'lumot almashuvini ta'minlash uchun ishlatiladi. E-mail xizmatlarini taqdim etuvchi serverlar va foydalanuvchilar uchun email klientlari internet tarmog‘ining asosiy qismlaridan biridir.
Internetning ishlash prinsiplari hamda bu asosiy komponentlar, global ma'lumot almashuvi va aloqa tizimlarini tuzishda muhim rol oynaydi. Ushbu tizimlar o‘zgarishlarga o‘tish, yangi texnologiyalar qo‘llab-quvvatlash va o‘zlarini yanada rivojlantirish uchun hamrohlik qilishadi.
IPv6 Protocol: Internet Protocol version 6 (IPv6) - bu, internet protokollaridan biridir va ko'p marta ko'rsatilgan IPv4 manzil tizimining eng kengaygan ma'lumotlarni almashishni ta'minlash uchun yaratilgan bo‘lib, uning manzillarini to'ldirishga o'xshash qiziqishlarni hal qiladi.
Cloud Computing: Cloud computing, ma'lumotlarni onlayn serverlarda saqlash va ulanish tizimlarini taqdim etadi. Bu tizim, ma'lumotlarga onlayn qo‘llab-quvvatlash, internet xizmatlari va ma'lumotlar almashuvini tezroq va samarali qilishga imkon beradi.
Edge Computing: Edge computing, ma'lumotlarni internetga yaqin joylarda (serverlarda) saqlash va ishlab chiqarish prinsiplari asosida ishlab chiqarishga imkon beradi. Bu, ma'lumotlar almashuvi va ishlashini tezlashtiradi va tarmoqlarni yengillashtiradi.
API (Application Programming Interface): API'lar, dasturlar orasida ma'lumot almashuvini tashkil etish uchun interfeyslar hisoblanadi. Bu, dasturlar orasida o‘zaro ma'lumot almashuvini, xizmatlar orasida ma'lumot almashuvini osonlashtiradi.
Open Data: Open data, ma'lumotlar va ma'lumotlarga erishish uchun ochiq bo'lish prinsipi asosida ishlaydigan tarmoq tuzilishini ifodalaydi. Bu, ma'lumotlarga o'zaro erishishni osonlashtiradi va boshqa xizmatlar uchun foydalanish imkonini beradi.
E-Commerce: Internetda savdo-sotiq va xizmatlarni online tarzda sotish (e-commerce) rivojlanib, tarmoq tuzilishini o'zgarib borayotgan muhim soha bo'lib qolmoqda. Elektron savdo tizimlari, internet foydalanuvchilariga osonlik va tezlik bilan mahsulotlar va xizmatlarni sotib olishlari uchun imkon beradi.
Internet Security: Xavfsizlik, internetning yaxshi ishlashining muhim qismlaridan biri hisoblanadi. Xavfsizlik so'rovlarini hal qilish, maxfiylikni saqlash va hujumlar qarshi himoya – bu internet tuzilishining muhim xususiyatlaridan biridir.
Boshqa texnologiyalar: Internetning sohalarida Virtual va Augmented Reality (VR va AR), Blockchain texnologiyasi, Quantum Computing va boshqa yangi texnologiyalar yanada kengayib borayotgan sohalar hisoblanadi.
Internet tuzilishi va ishlash prinsiplari davom etayotgan rivojlanish va yangi texnologiyalarga mos ravishda o'zgarib boradi. Bu, internetning yanada samarali, yaxshi xizmat ko‘rsatish, tezlik va xavfsizligini ta'minlashga doir yangi yondashishlar va texnologiyalar boshlanayotganini ko'rsatadi.
|
