miqyosida kapsula ishlab chiqarishda ishlatilmoqda. Masalan, jelatin, zein, moylar,
parafin, etilsellyuloza, metilsellyuloza,
polietilen, neylon, polivinilxlorid va
boshqalar.
Kapsulalarni olish uchun xom ashyo sifatida asosan jelatin ishlatiladi.
Saqlanishi:belgilangan saqlanish muddatini ta’minlaydigan qaodoqlarda,
zarur
bo‘lsa sovuq joylarda saqlanadi.
Jelatinaning olinishi
Jelatinni kapsula olishda qo‘llanilishining asosiy sababi uning suvli eritmasi,
sovushi natijasida qattiq gelga (lotincha
gelare – qotish) aylanish qobiliyatiga ega
ekanligidadir. U kollagen saqlovchi turli xil xom ashyolardan, ayniqsa yirik shoxli
qoramolning suyak, tog‘ay va chayirlari va cho‘chqaning terisidan 2 xil usul, ya’ni
kislotali va ishqorli usullarni qo‘llash orqali olinadi. Ular
bir-biridan izoelektrik
nuqtalar (pH 7,0-9,0 va pH 4,7-5,0) bilan farqlanib, kislotali usulda olingan
mahsulot jelatin “A” va ishqorli usulda olingan mahsulot jelatin “B”
nomi bilan
ma’lum. Jelatin “A” samaradorligi yuqori bo‘lsada (yuqori qattiqlikka va
qovushqoqlikka ega bo‘lgan eritma hosil qiladi), ishlab chiqarish amaliyotida
ko‘proq jelatin “B” ishlatiladi. Xom ashyo turiga va olinish usullariga ko‘ra
jelatinni fizik-kimyoviy xossalari o‘zgaradi. Tashqi ko‘rinishi bilan u rangsiz yoki
sarg‘ish-tovlanuvchan, xidsiz, mazasiz, egiluvchan
mayda plastinkalar holida
bo‘ladi. Jelatin kollagenni gidroliz mahsulotining bir qismi bo‘lib, uning oqsil
molekulasining asosida 19 ta aminokislotadan iborat, polipeptid zanjir bo‘lib,
uning tipik vakillari glitsin, prolin, oksiprolin, arginin, lizin, glyutamin kislotasi va
boshqalar. U o‘zidan bir butun
moddani tashkil qilmasdan, 25 tagacha
qovushqoqligi va 2 ta modifikatsiya b-zol-shakl va v-gel-shakllari bilan
farqlanuvchi fraksiyalar sistemasidan iboratdir. Jelatin
makromolekulasi oddiy
sharoitda tayoqchasimon vintli spiral shaklli bo‘lib, uning vitkalari vodorod
bog‘lari bilan bog‘langan. Haroratni oshishi bilan vodorod bog‘lari uzilib, tartibsiz
to‘pcha hosil qiladi, natijada oqsil cho‘kmaga tushadi. Harorat, muhit pH qiymati,
erituvchi, eritmaning ion kuchalari o‘zgarishi hisobiga b-zol-shakl v-gel shaklga,
v-gel-shakl b-zol-shaklga o‘tib turadi, bu jarayon qaytardir. 20-25
0
S
haroratda
hosil bo‘ladigan molekulaning spiral shakli, eritma strukturaning qovushqoqligi va
uning ivish xossasini ta’minlaydi. Eritma haroratini 35-40
0
S gacha ko‘tarilishi,
uning Nyuton suyuqligi xusutinipaydo qiladi. “Jelatin. Tibbiyot sanoatida ishlatish
uchun xom ashyo” asosiy ko‘rsatkichlari keltirilgan DST 11293-89 bilan
tasdiqlangan.
