6-Mavzu. Favqulodda vaziyatlar, ularning turlari va xususiyatlari Fuqaro muhofazasining maqsadi, vazifalari va hozirgi davrdagi ahamiyati

Download 70.31 Kb.
bet	1/4
Sana	03.12.2023
Hajmi	70.31 Kb.
	#110143

Bog'liq
urxiya opa 6
MATEM [uzsmart.uz], https1, to\'rabekova 1., urxiya opa 2, urxiya opa 8, Ma\'ruza matnlari (5)

6-Mavzu. Favqulodda vaziyatlar, ularning turlari va xususiyatlari Fuqaro muhofazasining maqsadi, vazifalari va hozirgi davrdagi ahamiyati. Favqulodda vaziyat – odamlar qurbon bo`lishi, ularning sog’ligi yoki atrof tabiiy muhitga zarar etishi, jiddiy moddiy talofatlar keltirib chiqarishi hamda odamlar hayot faoliyati sharoiti izdan chiqishiga olib kelgan yoki olib kelishi mumkin bo`lgan avariya, halokat, xavfli tabiiy hodisa yoki boshqa tabiiy ofat natijasida muayyan hududda yuzaga kelgan vaziyat. Har bir favqulodd vaziyat ro`y berish joyi, sababi, ko`lami, u bilan bog’liq bo`lgan moddiy zarar va boshqa xususiyatlari bilan ajralib turadi. Hozirgi kunning eng muhim vazifalaridan biri favqulodda vaziyatlar, talofatlar, avariyalar, falokatlar va turli-tuman ofatlarning hosil bo`lishi va rivojlanishini bashoratlash, oldindan davlat organlari va aholini yaqinlashib kelayotgan ofatdan ogoh etishdan iboratdir. Favqulodda vaziyatlar ularning vujudga kelish sabablariga (manbalariga) ko`ra tasnif qilinadi va ushbu vaziyatlarda zarar ko`rgan odamlar soniga, moddiy zararlar miqdoriga va ko`lamiga (hududlar chegaralariga) qarab lokal, mahalliy, respublika va transchegarali turlariga bo`linadi. Tabiiy tusdagi favqulodda vaziyatlar 1.Xavfli geologik hodisalar: -odamlar o`limiga, ma`muriy ishlab chiqarish binolarini, texnologik asbob uskunalarining, energiya ta`minoti, transport kommunikatsiyalari va infrastruktura tizimlarining, ijtimoiy yo`nalishdagi binolarning va uy-joylarning turlicha darajada buzilishiga, ishlab chiqarish va odamlar hayot faoliyatining izdan chiqishiga olib kelgan zilzilalar; -odamlar o`limiga olib kelgan yoki olib kelishi mumkin bo`lgan va xavfli hududdan odamlarni vaqtincha ko`chirishni yoki xavfsiz joylarga doimiy yashash uchun ko`chirishni talab qiluvchi er ko`chishlari, tog’ o`pirishlari va boshqa xavfli geologik hodisalar. 2. Gidrometeorologik xavfli hodisalar: -odamlar o`limiga, aholi punktlarini, sanoat va qishloq xo`jalik ob`ektlarini suv bosishiga, infratuzilmalar va transport kommunikatsiyalari, ishlab chiqarish va odamlar hayot faoliyati buzilishiga olib kelgan va shoshilinch ko`chirish tadbirlari o`tkazilishini talab qiladigan suv toshqinlari, suv o`pirishlari va sellar; -aholi punktlarini, sanatoriy, dam olish uylaridagi, sog’lomlashtirish lagerlaridagi odamlarning, turistlarning va sportchilarning jarohatlanishiga va o`limiga olib kelgan yoki olib kelishi mumkin bo`lgan qor ko`chkilari, kuchli shamollar (dovullar), jala va boshqa xavfli gidrometeorologik hodisalar. 3. Favqulodda epidemiologik, epizootik va epifitotik vaziyatlar: -o`lat, vabo, sarg’ayma, isitma kabi siyrak uchraydigan kasalliklarni keltirib chiqargan alohida xavfli infektsiyalar; -odamlarda uchraydigan yuqumli kasalliklar rikketsiyalar-epidemik toshmalar, terlama, Bril’ kasalligi, Ku-isitma; -zoonoz kasalliklar-Sibir yarasi, quturish; -virusli infektsiyalar –OITS; -epidemiya-alohida xavfli infektsiyalarga tegishli bo`lmagan, yuqish manbai bitta yoki yuqish omillari bir bo`lgan odamlarning guruh bo`lib yuqumli kasallanishi, bir aholi punktida -50 kishi va undan oshiq; -aniqlanmagan etiologiya bilan guruh bo`lib kasallanish -20 kishi va undan oshiq; -tashhisi aniqlanmagan bezgak kasalligi- 15 kishi va undan oshiq; -o`lim yoki kasallanish darajasi o`rtacha statistik darajadan 3 baravar va undan oshiq bo`lgan vaziyat; -zaharli moddalar bilan zaharlanish- jabrlanganlar soni -10 kishi, vafot etganlar soni – 2 kishi va undan oshiq; -oziq-ovqatdan ommviy zaharlanish –jabrlanganlar soni – 10 kishi, vafot etganlar soni 2 yoki undan oshiq; -epizootiya – hayvonlarning umumiy qirilib ketishi yoki kasallanishi; -epifitotiya- o`simliklarning ommaviy nobud bo`lishi. Ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar 1.Quruqlik (tuproq, er osti)ning holati o`zgarishi bilan bog’lik vaziyatlar: -halokatli ko`chkilar – foydali qazilma konlarni qazib chiqarish chog’ida er ostiga ishlov berish va insonning boshqa faoliyati natijasida paydo bo`luvchi er yuzasining o`pirilishi, siljishi; -tuproq va yer ostining sanoat tufayli kelib chiqqan toksikantlar bilan ifloslanishi, og’ir metallar, neft mahsulotlari, shuningdek iqtisodiyot tarmoqlaridagi ishlab chiqarishda odamlarning sog’ligi uchun xavf soluvchi kontsentratsiyalarda qo`llanilgan pestitsidlar va boshqa zaharli ximikatlar mavjudligi. 2. Atmosfera (havo muhiti) tarkibi va xossalari o`zgarishi bilan bog’lik bo`lgan vaziyatlar: -havo muhitining quyidagi ingredientlar bilan ekstremal yuqori ifloslanishi: -oltingugurt dioksid, dioksid va azotli oksid, uglerodli oksid, qurum, chang va odamlar sog’ligiga xavf soluvchi kontsentratsiyalarda antropogen tusdagi boshqa zaharli moddalar; -katta ko`lamda kislotali zonalar hosil bo`lishi va ko`p miqdorda kislota chiqindilari yog’ilishi; -radiatsiyaning yuqori darajada bo`lishi. 3. Gidrosfera holatining o`zgarishi bilan bog’lik vaziyatlar: -yer yuzasi va er osti suvlarining sanoat qishloq xo`jaligi ishlab chiqarishi oqavalari: neft mahsulotlari, odamlarning zaharlanishiga olib kelgan yoki olib kelishi mumkin bo`lgan tarkibida og’ir metallar, har xil zaharli ximikatlar bor bo`lgan chiqindilar va boshqa zaharli moddalar bilan ekstremal yuqori darajada ifloslanishi; -binolar, muhandislik kommunikatsiyalari va uy-joylarning emirilishiga olib kelishi mumkin bo`lgan yoki olib kelgan sizot suvlar darajasining oshishi; -suv manbalari va suv olish joylarining zaharli moddalar bilan ifloslanishi oqibatida ichimlik suvining keskin etishmasligi. Download 70.31 Kb.

Download 70.31 Kb.