9-MA’RUZA
MAVZU: MASHINALARNI YIG‘ISH TEXNOLOGIYASI
MA’RUZA REJASI:
9.1. Mashinalarning ishlab chiqarishda yi`g‘ish
jarayonlarining
ahamiyati
9.2. Yig‘ish turlarining tasnifi
9.3. Yig‘ish jarayonlarini o‘lcham hisobi
9.4. Yig‘ish texnologik jarayonining tuzilishi va tarkibi
9.5. Mashinani yig‘uv birliklariga bo‘lish
9.6. Yig‘uv jarayonlarini tuzilishi va tashkillanishi
Tayanch iboralar: yig‘ish jarayonlari, o‘lchov qurilmalari, o‘lcham
zanjiri,
xatoliklar, sozlash, sinash, yig‘ish jarayonlarining tasnifi, dastlabki,
oraliq yig‘ish, payvandlash orqali yig‘ish, tayyorlash, moslashtirish,
sozlash, nazorat qilish, detal, kompleks, komplekt, agregat
9.1. Mashinalarning ishlab chiqarishda yi`gish jarayonlarining
ahamiyati
Yig‘ish jarayoni mashinalarni tayyorlashning yakunlovchi bosqichi
bo‘lib, uning asosiy ekspluatatsiya sifatini aniqlaydi. Mashinaning yuqori
ekspluatatsion
xususiyatlariga
erishish
faqatgina
muvaffaqiyatli
konstruksiya yaratish yoki yuqori sifatli materiallarni qo‘llash orqali
erishilmaydi. Ushbu sifatlar va o‘ta aniq yuzali detallar o‘zaro birikkan
yuza qatlamlarining optimal holatini ta’minlamay turib ta’minlay
olmaydi. Mashinalarni tayyorlash jarayoni barcha ekspluatatsiya,
shuningdek
ekspluatatsiya
chog‘idagi
ishonchlilik va puxtalik
ko‘rsatkichlarga erishishga yuqori sifatli yig‘ish, sozlash va sinash
bosqichlarini shaoitlarida kafil bo‘lishi mumkin.Bu sifatli mahsulotni
yig‘ish jarayonida turli sabablarga ko‘ra detallarning o‘zaro
joylashishidagi xatoliklarning paydo bo‘lishi bilan yig‘ilayotgan
mahsulotning aniqlik va ish sifatini sezilarli tushirishi bilan bog‘lanadi.
Bunday xatoliklar sababi quyidagilar bo‘lishi mumkin:
- ishchilar tomonidan yig‘ilayotgaan detallarni mo‘ljallash va o‘rnatishda
yo‘l qo‘yadigan
xatolari;
- yig‘ish jarayonida qo‘llaniladigan kalibr va o‘lchov qurilmalarini
o‘rnatishdagi, sozlashdagi hamda mashinada detalning aniq joylashuvini
nazorat qilishdagi nuqsonlar; shuningdek o‘lchov asboblarining xatoligi;
- kerakli joyga joylashtirish va o‘rnatish vaqti oralig‘ida detallarning
nisbatan
surilishi;
- birikuvchi detal yuzalarida nuqsonlarning paydo bo‘lishi;
- birikuvchi detallarni joylashtirish va o‘rnatish paytida ularning aniq va
to‘liq bog‘lanishiga halaqit beradigan elastik va plastik deformatsiya.
Yig‘uv ishlarini bajarish mashinalarni ishlab chiqarishga sarflanadigan
umumiy mehnat hajmining katta qismini tashkil qiladigan ko‘p vaqt sarfi
bilan bog‘liq. Ishlab chiqarish turiga ko‘ra yig‘uv ishlariga sarflanadigan
vaqt yapli va katta seriyali ishlab chiqarish sharoitida 20-30%ni,donalab
va kichik seriyali ishlab chiqarishda 35-45%ni tashkil qiladi.
SHuni
alohida ta;kidlab o‘tish joizki, chilangarlik-yig‘ish jarayonlarining 50 -
85% qo‘l mehnati orqali amalga oshiriladi va bu ko‘p inson mehnati va
katta iqtisodiy xarajatlarni, shunindek,
yuqori malakali ishchilar
mehnatini talab qiladi. Ko‘rsatib o‘tilgan muammolar yig‘ish sifati va
unumdorligini ko‘tarish muammolarini ko‘paytiradi.
