Avtomatik o
ʻchirgich — qisqa tutashuv yoki katta yuklanish holatlarida elektr energiyasini oʻchirib himoya
qiladigan qurilma.
Qisqa
tutashuv
, masalan, ikkita sim —
Faza
va nol aloqa qilganda sodir boʻladi. Bunday aloqa oʻtkazgich
izolyatsiyasining sifatsizligi yoki xizmat muddati tugashi sababli buzilgan taqdirda,
shuningdek, elektrchining
notoʻgʻri harakatlari yoki tarmoqdagi ortiqcha yuk tufayli mumkin.
Avtomat qoʻriqlash liniyalari 1836 yilda amerikalik olim Charlz Grafton Peyj ixtiro qilgan. Birinchi elektr toʻxtatuvchining
dizayni 1879 yilda
Edison tomonidan tasvirlangan, uning tijorat elektr taʼminoti tizimida sigortalar ishlatilgan. Zamonaviy
elektron toʻsarlarning dizayni 1924
yilda Shveytsariyaning Brown, Boveri & Cie kompaniyasi tomonidan patentlangan.
Ushbu qurilmaning asosiy maqsadi elektr qurilmalarda ortiqcha yuklanish va qisqa tutashuvlardan himoya funktsiyasini
bajarishdir. Zamonaviy dunyoda qoldiq oqim toʻxtatuvchilari odamlar va texnik jihozlarni favqulodda
oqimlardan qulay va
ishonchli himoya qiladi. Avtomatik oʻchirgʻich elektr qurilmalarni kuzatish orqali muhim vaziyatlar va joriy darajalar haqida
erta ogohlantirishni taʼminlaydi. Shunday qilib, zavod yoki fabrikalar ishi toxtab katta xarajatlarni
ortirishni bartaraf etishi
mumkin
Avtomatik tok oʻchirgʻichi bir, ikki, uch yoki toʻrt qutbli boʻlishi mumkin va quyidagi tarkibiy boʻlinmalarga ega boʻlishi
mumkin: asosiy aloqa tizimi, yoyni oʻchirish tizimi, ochish
moslamasining haydovchisi, ajratish (toʻsar, toʻsar), yordamchi
kontaktlar (ixtiyoriy).
Kontakt tizimi uch bosqichli (asosiy, oraliq va yoyli kontaktli), ikki bosqichli (asosiy va arkali kontaktli)
va bir bosqichli
(sermetlardan foydalanganda) boʻlishi mumkin.
Kamon tizimi tor tirqishli kameralardan yoki kamonli kamarlardan iborat boʻlishi mumkin. Yogʻni yuqori oqimlarda
oʻchirish uchun kombinatsiyalangan yoyni oʻchirish moslamalari — kamonli panjara bilan uyali kameralar ishlatiladi.
