Avtomatik o
ʻchirgich — qisqa tutashuv yoki katta yuklanish holatlarida elektr energiyasini oʻchirib himoya
qiladigan qurilma.
Qisqa tutashuv
, masalan, ikkita sim —
Faza
va nol aloqa qilganda sodir boʻladi. Bunday aloqa oʻtkazgich
izolyatsiyasining sifatsizligi yoki xizmat muddati tugashi sababli buzilgan taqdirda, shuningdek, elektrchining
notoʻgʻri harakatlari yoki tarmoqdagi ortiqcha yuk tufayli mumkin.
Avtomat qoʻriqlash liniyalari 1836 yilda amerikalik olim Charlz Grafton Peyj ixtiro qilgan. Birinchi elektr toʻxtatuvchining
dizayni 1879 yilda Edison tomonidan tasvirlangan, uning tijorat elektr taʼminoti tizimida sigortalar ishlatilgan. Zamonaviy
elektron toʻsarlarning dizayni 1924 yilda Shveytsariyaning Brown, Boveri & Cie kompaniyasi tomonidan patentlangan.
Ushbu qurilmaning asosiy maqsadi elektr qurilmalarda ortiqcha yuklanish va qisqa tutashuvlardan himoya funktsiyasini
bajarishdir. Zamonaviy dunyoda qoldiq oqim toʻxtatuvchilari odamlar va texnik jihozlarni favqulodda oqimlardan qulay va
ishonchli himoya qiladi. Avtomatik oʻchirgʻich elektr qurilmalarni kuzatish orqali muhim vaziyatlar va joriy darajalar haqida
erta ogohlantirishni taʼminlaydi. Shunday qilib, zavod yoki fabrikalar ishi toxtab katta xarajatlarni ortirishni bartaraf etishi
mumkin
Avtomatik tok oʻchirgʻichi bir, ikki, uch yoki toʻrt qutbli boʻlishi mumkin va quyidagi tarkibiy boʻlinmalarga ega boʻlishi
mumkin: asosiy aloqa tizimi, yoyni oʻchirish tizimi, ochish moslamasining haydovchisi, ajratish (toʻsar, toʻsar), yordamchi
kontaktlar (ixtiyoriy).
Kontakt tizimi uch bosqichli (asosiy, oraliq va yoyli kontaktli), ikki bosqichli (asosiy va arkali kontaktli) va bir bosqichli
(sermetlardan foydalanganda) boʻlishi mumkin.
Kamon tizimi tor tirqishli kameralardan yoki kamonli kamarlardan iborat boʻlishi mumkin. Yogʻni yuqori oqimlarda
oʻchirish uchun kombinatsiyalangan yoyni oʻchirish moslamalari — kamonli panjara bilan uyali kameralar ishlatiladi.
Oʻchirish toʻxtatuvchisining har bir versiyasi uchun cheklangan qisqa tutashuv oqimi mavjud boʻlib, u mashinaning
ishdan chiqishiga olib kelmasligi kafolatlanadi. Bu oqimdan oshib ketish kontaktlarning yonishiga yoki payvandlanishiga
olib kelishi mumkin. Masalan, 6-50 A ish oqimi boʻlgan maishiy avtomatik qurilmalarning mashhur seriyalarida, odatda,
chegara oqimi 1000-10000 A ni tashkil qiladi.
Avtomatik tok oʻchirgʻichilari qoʻlda va dvigatelda, statsionar yoki tortib olinadigan dizaynda ishlab chiqariladi.
Avtomatik tok oʻchirgʻichisi haydovchisini yopish, avtomatik oʻchirish uchun ishlatiladi va qoʻlda toʻgʻridan -toʻgʻri harakat
qilish va masofadan boshqarish (elektromagnit, pnevmatik va shunga oʻxshash) boʻlishi mumkin.
Avtomatik tok oʻchirgʻichilari uzilishlar deb ataladigan toʻgʻridan -toʻgʻri ishlaydigan oʻrni bor.
|
