9-mavzu. Kuchlanishi 1000Vgacha bo‘lgan sex tarmoqlarining sxemalari.
Aloxida elektr ishlatuvchini ta’minlovchi
tarmoqning uchastkasi
tarmoqlanuvchi (otvetvlenie) deyiladi. EIlar guruxini yoki RPlar guruxini
ta’minlovchi liniya magistral deyiladi. Radial sxemada sex podstansiyasi (TP) ning
tarqatish qurilmasidan bosh tarqatish punktlari (BTP) ga ta’minlovchi
magistrallar, ikkilamchi tarqatish shkaflarining (TSH) ga bosh BTP dan ikkilamchi
magistrallar, TSH dan dvigatellarga tarmoqlanuvchi liniyalar o‘tkaziladi. Sof
magistral tarmoq “transformator-magistral” bloki sxemasida qo‘llaniladi. Bu
sxemada TPda tarqatish qurilmasi o‘rnatilmaydi, magistral shinali o‘tkazgich KTP
(komplekt transformator podstansiyasi) ning kirish shkafidagi “Elektron”
turidagi
avtomatga ulanib, to‘g‘ri sexga kiritiladi. Magistral shinali o‘tkazgich trassasi
bo‘yicha unga tarqatuvchi shinali o‘tkazgichlar ulanadi. Tarqatuvchi shinali
o‘tkazgichlarga
quvvati Rn
80
100 kVt li dvigatellar ulanadi. Quvvati 80
100
kVtdan ortiq dvigatellar to‘g‘ri magistral shinali o‘tkazgichga ulanadi.
Sex elektr ta’minoti sxemasini tanlash muxim masalalardan biridir. Bu sxemani
tanlashda quyidagilar xisobga olinadi:
1)Sex podstansiyasi transformatorlarning soni va quvvati;
2)Sexdagi EI larning quvvatlari (toklari) va ularning sex rejasida joylashuvi va
ishonchlilik bo‘yicha toifasi;
3)Quvvati 80
100 kVt va undan ortiq bo‘lgan EI lar mavjudligi (ular TP ning
RP siga bevosita ulanadilar);
4) Sex xonasining muhit sharoiti.
Bundan tashqari tanlangan sxema iqtisodiy afzal bo‘lishi kerak. Buni aniqlash
uchun texnika-iqtisodiy xisoblar bajariladi. Bu xisoblar
texnika talablariga javob
beruvchi 2 va undan ortiq variantdagi sxemalar mavjud bo‘lsa bajariladi.
Mashinasozlik va to‘qimachilik korxonalarida radial (kabellar va tarqatish punktlari
bilan bajariladi) xamda magistral (komplekt shinali o‘tkazgichlar bilan
bajariladigan) 2 ta variantda ko‘rib chiqiladi. Bu yerda
texnik - iqtisodiy xisoblar
qilinadi. Kimyo va neftni qayta ishlashda kabel va tarqatish punktlaridan tuzilgan
radial sxema ishlatiladi, shuning uchun sxema tanlashda
texnik iqtisodiy xisoblar
qilinmaydi. Sex elektr tarmoqlarini qurish uchun kabellar va izolyasiyali simlar,
tarqatish punktlari, komplekt shinali o‘tkazgichlar ishlatiladi.
Bitta liniyaga ketma-ket bir nechta dvigatel yoki tarqatuvchi shkaflar ulansa,
”zanjir” sxemasi xosil bo‘ladi. Bunday har bir magistral liniyaga 3-4 ta EI ulanishi
mumkin. Aralash tarqatish sxemasida tarqatuvchi shinali o‘tkazgichlar TPning RP
siga kabellar yordamida ulanadi. Bu sxemaning boshqa variantida
magistral shinali
o‘tkazgichga tarqatuvchi punktlar.
Podstansiyalarning va tarqatish punktlarining bosh rejada joylashuvi va ularni
tok o‘tkazgichlar, kabellar va xavo liniyalari bilan o‘zaro ulanishi elektr
yuklamalariga
va
EI
larning
ishonchlilik
bo‘yicha
toifalariga
boliq.
Yuklamalar markazi va aloxida sexlarning bosh rejada joylashuvi, podstansiyalarning
soni va quvvati, katta quvvatli EI lar mavjudligi xam sxemaga ta’sir qiladi. Korxona
tarmoqlari sxemasini tanlash ancha murakkab masala bo‘lib, bir
nechta variantlarda
echimga ega. Bu variantlardan texnik-iqtisodiy xisob-lar asosida eng yaxshi
ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgani tanlab olinadi. Bu variantlar tuzishning asosiy sharti -
ulardagi sxemalar bir xil ishonchlilikka ega bo‘lishi kerak.
Amalda elektr energiyasini tarqatishning 2 ta
sxemasi-radial va magistral
sxemalar ishlatiladi. Ko‘pincha ikkila sxema bir-birini to‘ldirib, bir vaqtda ishlatiladi.
Buni aralash sxemasi deyiladi.
Radial tarqatish sxemasida BPP dan yoki BTP dan ta’minlovchi 6-10 kV li
liniyalar har bir EI ga, tarqatish punktiga yoki TP ga aloxida o‘tkaziladi.
