|
Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika universiteti matematika va informatika fakulteti
|
| bet | 1/8 | | Sana | 19.04.2024 | | Hajmi | 5.27 Mb. | | #201211 |
Bog'liq mirzohid FTP 3-labaratoriya ishi Elektron to\'lov tizimlari Hamroyev Dilshod, KURS ISHI, Koaksial kabellar, 11-Mavzu Tarbiya Jarayonining mohiyati va mazmuni. Tarbiya qon, 31-сем физика тест базаси, Regratsion taxlil BI Mustaqil sih, namozov asilbek, Ichki tartib-qoidalar, II-SEMSTR Elektr signallar 49-60 Ma\'ruza TAYYOR, RAZZAQOVA NAVBAHOR 201 GURUX TALABASI Virusli infeksiya qo’zg’tuvchisi, Sadullayeva Saida Mikrobiologiya., ST MUT, 9-mavzu, 11-mavzu, Reja Media va axborot savodxonligi talablari va afzalliklari
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
ABDULLA QODIRIY NOMIDAGI JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
MATEMATIKA VA INFORMATIKA FAKULTETI
«Matematika va informatika» yo‘nalishi
KOMPYUTER GRAFIKASI VA VEB-DIZAYN FANIDAN
KURS ISHI
MAVZU: “FTP dasturlaridan foydalanish asoslari(FileZilla) ”.
guruhi: 113 20-guruh talabasi
Bajardi: Qulmamatov Mirzohid
kurs ishi rahbari :Botirov Do’stiqul
KAFEDRA MUDIRI :Begbo’tayev A’zam
MUNDARIJA
KIRISH.....................................................................................................................3
I BOB. FTP va FileZilla dasturining tavsifi.
§1.1. FTP tarixi va rivojlanishi……........................................................................8
§1.2. FTP ning asosiy ishlash tamoyillari.............................................................12
II BOB FileZilla dasturi bilan ishlash asoslari
§2.1.FileZillani o'rnatish va sozlash......................................................................17
§2.2FileZilla dasturining interfeysi bilan tanishish............................................25
§2.3.FileZillada fayllar bilan ishlash....................................................................30
XULOSA................................................................................................................38 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI………………………...40
KIRISH
Kirishda, FTP (Fayl O'tkazish Protokoli) haqida umumiy tushuncha beriladi. Bu protokol fayllarni o'tkazish va ulashish uchun ishlatiladi. Mahalliy FTP esa boshqa tarmoqlarga ulanishsiz fayllarni o'tkazishni ta'minlaydigan lokal tarmoqda faoliyat yuritadigan bir xususiyatdir.Muqaddimada FTP protokolining tarkibi va komponentlari tavsiflanadi. FTP mijoz, FTP server va FTP buyruqlari haqida ma'lumot beriladi. FTP mijoz dasturiy ta'minot yoki dastur bo'lib, foydalanuvchining FTP serveriga ulanish, buyruqlar yuborish va fayllarni boshqarish imkoniyatlarini beradi. FTP server esa serverda ishlaydigan dasturiy ta'minot yoki dastur bo'lib, fayl o'tkazishni boshqaradi, foydalanuvchi autentifikatsiyasini boshqaradi va xavfsizlik siyosatlarini amalga oshiradi.Keyingi qismda Linux operatsion tizimida mahalliy FTP serverini sozlash jarayoni ko'rsatiladi. Ushbu qismda qo'llanmada qo'llaniladigan Linux operatsion tizimlari (masalan, Ubuntu, CentOS, Debian) o'rnatilganligi talab qilinadi. FTP serverini sozlash uchun vsftpd dasturidan foydalanish keltirib chiqiladi va qo'llanma orqali bu dastur o'rnatiladi va sozlanadi. Sozlash jarayonida kerakli qadamlar tavsiflangan va foydalanuvchi hisoblarini yaratish, kutilayotgan sozlamalarni sozlash va FTP serveriga kirishning bir nechta usullari ta'riflangan.Muqaddimada mahalliy FTP serverining foydalari haqida tushuncha beriladi. Bu foydalar markaziy fayl almashish, xavfsiz fayl o'tkazish, foydalanuvchi boshqaruvi va ruxsatlar, kengaytirilgan saqlash va tiklash imkoniyatlari, uzoq mavjudlik va hamkorlik imkoniyatlari sifatida keltirib chiqiladi.
FTP (Fayl O'tkazish Protokoli) - bu fayllarni tarmoqlar orqali o'tkazish va ulashishni amalga oshiruvchi internet protokolining biri. Ushbu protokol yordamida foydalanuvchilar fayllarni serverlarga yuklash, o'chirish, o'zgartirish, ko'rish va almashish imkoniyatiga ega bo'ladi.FTP, mijoz-server modelini qo'llaydi. Mijoz, FTP istemcisi deb ataladigan dastur yoki taqiqlovchi bo'lishi mumkin. Bu dastur yordamida foydalanuvchi server bilan bog'liq fayllar bilan ishlash va ularni boshqarish imkoniyatiga ega bo'ladi. FTP server esa fayllarni qabul qilish, saqlash va foydalanuvchilar tomonidan ularga kirishni boshqarishni o'z ichiga oladi.FTP protokoli odatda 20-21 portlari orqali ishlaydi. 20-port fayllarni o'tkazish uchun, 21-port esa kirish va buyruqlarni o'z ichiga oladi. FTPning ba'zi asosiy imkoniyatlari:
1.Fayllar almashish: FTP protokoli orqali fayllarni serverga yuklash va serverdan olish mumkin. Bu protokol orqali fayllar ustida o'zgarishlarni amalga oshirish va ularga dostup qilish ham oson bo'ladi.
2.Foydalanuvchi boshqarish: FTP serveri ruxsatlar va huquqlarni boshqarish imkonini beradi. Foydalanuvchilar tizimga kirish uchun autentifikatsiya qilishi va ularga berilgan ruxsatlarga muvofiq fayllarni o'qish, yozish, o'chirish va boshqarish imkoniyatiga ega bo'ladi.
3.Mahalliy va uzoq fayllarni o'tkazish: FTP protokoli tarmoqqa bog'liq kompyuterlarga uzoq masofada joylashgan fayllarni o'tkazishga imkon beradi. Uzoq masofadagi foydalanuvchilar serverga ulanish va fayllarni o'qish, yuklash imkoniyatiga ega bo'ladi. Bu hamkorlikni oshiradi va jamoa ishini osonlashtiradi.
4.Xavfsizlik: FTP protokoli odatda parol bilan autentifikatsiya qilish imkonini beradi, shuningdek, fayllarni shifrlash va server tomonidan ko'rsatiladigan xavfsizlik protokollari bilan ma'lumotlar almashishni muhimlashtiradi.
FTP protokoli amaliyotda keng qo'llaniladi va shuningdek, ko'plab istemcilar va server dasturlari mavjud. Bunday dasturlar foydalanuvchilarga oson interfeys va qulayliklar taqdim etadi, fayllarni serverlar bilan oson almashish imkoniyatiga ega bo'ladi. Ushbu FTP protokoli 1971 yil aprel oyida RFC 114 nomi bilan qo'llanila boshlandi, o'sha paytda TCP/IP stegi mavjud emas edi. Uning umumiy tuzilmasi ikki yildan so'ng o'rnatildi va buyruqlar va ko'proq funktsiyalarni joylashtirish orqali bir necha marta o'zgartirildi va 1985 yilga kelib RFC 959 protokoli nashr etildi, bu bugungi kunda qo'llaniladi.Ma'lumotlarni uzatish protokoli modeli foydalanuvchining 21-port boshqaruvi bilan ulanishni boshlaydigan Protocol Interpreter (PI) ga ega bo'lishi bilan ajralib turadi, FTP buyurtmalari boshqaruv ulanishi orqali serverga uzatiladi, javoblar server PI dan foydalanuvchi PI ga standart. Ushbu buyurtmalarning har biri portga ulanish parametrining spetsifikatsiyasidir, u ma'lumotlar, uzatish rejimi, taqdimot yoki tuzilishdir. Ko'rib turganimizdek, ushbu protokol kompyuterlar kabi rivojlangan va ko'plab korporativ tarmoqlar va Intranet tizimlarida qo'llaniladi, chunki u har qanday operatsion tizimni qo'llab-quvvatlaydi va siz ushbu protokol turiga asoslangan katta hajmdagi dasturiy ta'minotni olishingiz mumkin. FTP (File Transfer Protocol) - bu masofaviy tarmoqqa va undan fayllarni uzatish uchun ishlatiladigan standart tarmoq protokoli.
ftp Ushbu qo'llanmada biz sizga Linux buyrug'idan qanday foydalanishni amaliy misollar orqali ko'rsatamiz .Ko'pgina hollarda siz masofaviy serverga ulanish va fayllarni yuklab olish yoki yuklash uchun ish stoli FTP mijozidan foydalanasiz. Biroq, ftpbuyruq GUI bo'lmagan serverda ishlaganingizda va fayllarni FTP orqali masofaviy serverga yoki undan uzatmoqchi bo'lsangiz foydali bo'ladi. Boshlashdan oldin FTP trafigi shifrlanmagan. Xavfsiz ma'lumotlarni uzatish uchun SCP yoki SFTP dan foydalaning . Fayllarni uzatish imkoniyatiga ega bo'lish uchun siz hech bo'lmaganda manba faylida o'qish va maqsadli tizimda yozish ruxsatiga ega bo'lishingiz kerak. Katta hajmdagi fayllarni uzatishda ftp buyrug'ini ekran yoki tmux sessiyasi ichida ishlatish tavsiya etiladi . Buyruqni ishga tushirgan katalog ftpmahalliy ishchi katalogdir. FTP (File Transfer Protocol) asosan xavfsizlikning o'rnatilmagan standart protokoldir. Lekin, bir nechta usullar bilan FTP orqali fayl o'tkazishni xavfsizlashtirish mumkin. Bu usullardan biri - FTPS (FTP over SSL/TLS), shuningdek, SFTP (SSH File Transfer Protocol) hisoblanadi.
1. FTPS (FTP over SSL/TLS): FTPS, FTP protokoli va SSL/TLS himoyasi bilan ishlaydigan bir protokoldir. U, fayllarni shifrlab o'tkazish va serverga xavfsiz ulanish imkonini beradi. FTPS da davlatli (implicit) va davlatli emas (explicit) rejimlar mavjud bo'lishi mumkin. SSL/TLS sertifikatlari bilan autentifikatsiya amalga oshiriladi va fayllar shifrlanadi.
2. SFTP (SSH File Transfer Protocol): SFTP, SSH (Secure Shell) protokoli orqali fayllarni xavfsiz tarzda o'tkazish uchun ishlatiladi. SSH protokolining bir qismi sifatida, SFTP fayllarni shifrlash, autentifikatsiya qilish va server bilan xavfsiz bog'lanishni ta'minlaydi. SSH xavfsizlik sertifikatlari va parollar yordamida foydalanuvchilarni tasdiqlaydi.Bu usullardan birini ishlatib FTP serverda xavfsiz fayl o'tkazishni amalga oshirish uchun, ilgari protokolni qo'llab-quvvatlayuvchi server o'rnatish va sozlash talab qilinadi. Xavfsizlik sertifikatlari, autentifikatsiya usullari, shifrlash klyuchlari va qo'llab-quvvatlanadigan xavfsizlik protokollarini to'g'ri sozlash, fayllarni xavfsizlikning yuqori darajasini ta'minlashga yordam beradi.Xavfsizlikni oshirish uchun muhim bo'lgan boshqa amallar shunlardir:
- Xavfsizlikning yuqori darajasiga ega parollar va foydalanuvchi hisoblarining amalga oshirish.
- Qo'llab-quvvatlanayotgan xavfsizlik protokollari va sozlamalarni to'g'ri sozlash.
- Xavfsizlikning yuqori darajasiga ega bo'lgan SSL/TLS sertifikatlarni o'rnatish va ulardan foydalanish.
- Server va tarmoq ustida monitoring jarayonlarini amalga oshirish va xavfsizlikga tegishli har qanday voqealarni aniqlash uchun loglarni tekshirish.
Foydalanuvchilarning xavfsizlikga e'tibor berish va xavfsizlik usullarini to'g'ri qo'llash juda muhimdir, shuningdek, yangilanayotgan xavfsizlik talablari va protokollarga e'tibor berish kerak.
FTP serverida foydalanuvchi boshqaruvi va ruxsatlar berishning bir nechta usullari mavjud. Bu usullar orqali foydalanuvchilar uchun ma'lumotlar almashish, yuklash, o'chirish va tahrirlash ruxsatlarini belgilash mumkin.
FTP serverida foydalanuvchi boshqaruvi va ruxsatlarni ko'proq batafsil tahlil qilib bersak:
1.Foydalanuvchi hisoblarini yaratish: Tizim administratori FTP serverida foydalanuvchilar uchun hisoblar yaratadi. Foydalanuvchi hisobida foydalanuvchi nomi, parol va boshqa ma'lumotlar kiritiladi. Har bir foydalanuvchi o'ziga xos foydalanuvchi nomi va parol bilan serverga kirish imkoniyatiga egadir.
2.Foydalanuvchi boshqarish paneli: Ba'zi FTP serverlarda foydalanuvchilar uchun boshqarish paneli mavjud bo'ladi. Bu panel orqali tizim administratori foydalanuvchilarni yaratish, o'chirish, tahrirlash va boshqarish imkoniyatiga ega bo'ladi. Boshqarish panelida foydalanuvchilar ro'yxati, ruxsatlar va boshqa sozlamalar osonlik bilan o'zgartirilishi mumkin.
3.Foydalanuvchi ruxsatlari: Foydalanuvchilarga beriladigan ruxsatlar serverdagi foydalanuvchilar faoliyatini cheklash, ma'lumotlarga kirish va o'zgartirishlarga cheklashga yordam beradi. Ruxsatlar birlamchi vaqt cheklovlarini taqdim etadi, masalan, foydalanuvchilar faqatgina belgilangan vaqt oralig'ida serverga kirish va fayllarni o'qish yoki yozish imkoniyatiga ega bo'lishlari mumkin.
4.Qo'shimcha xavfsizlik: FTP serverlarda foydalanuvchi boshqaruvining bir qismi qo'shimcha xavfsizlikning sozlanishi bilan bog'liq bo'ladi. Bu xususiyatlar serverga kirish jarayonlarini, parollar va autentifikatsiya usullarini o'zgartirish imkonini beradi. Masalan, parol tekshirish, parolni yangilash, IP cheklovlarini sozlash, yuridik manbalardan foydalanishni belgilash kabi qo'shimcha xavfsizlik jarayonlari amalga oshirilishi mumkin.
5.Xavfsizlik sertifikatlari: Xavfsizlik sertifikatlari FTP serverlarda foydalanuvchilar orasidagi ma'lumotlar almashishni shifrlash, xavfsizligi tasdiqlash va kimlikni tasdiqlashning qat'iy taminlash uchun ishlatilishi mumkin. Xavfsizlik sertifikatlari xavfsizlikning yuqori darajasini ta'minlash uchun ularga foydalanuvchilar va serverlar tomonidan ishlatiladi.
6.Guruhlar va tegishli ruxsatlar: Foydalanuvchilarni guruhlarga bo'lish orqali bir nechta foydalanuvchilarga bir vaqtda bir xil ruxsatlar berish mumkin. Guruhlar, bir xil ruxsatlar va limitlarni o'rnatish uchun qulayliklar taqdim etadi. Bunda, guruhlarga xususiy ruxsatlar berish, foydalanuvchi guruhlari orasida fayllarni ulashish imkoniyatini belgilash va boshqalarini boshqarish osonlashadi.
7.Server monitoring: Foydalanuvchi boshqaruvining muhim qismi serverning monitoringini o'tkazishdir. Tizim administratori serverdagi foydalanuvchi faoliyatini, kirish va chiqishlarini, fayl amallarini va boshqalarini kuzatish va tekshirish imkoniyatiga ega bo'ladi. Bunda serverning xavfsizligini ta'minlash, server resurslarini nazorat qilish va serverning ish faoliyatini boshqarish uchun kerakli tahlil va jarayonlar amalga oshirilishi mumkin.Foydalanuvchi boshqaruvi va ruxsatlar FTP serverini maxsus talablar va kerakli sozlamalar bilan moslashtirishga yordam beradi va foydalanuvchilar uchun ma'lumot almashish va o'zgartirish amallarini boshqarish imkonini beradi.
|
| |
