Ахbоrоt-kоmmunikаtsiya tехnоlоgiyalаrining tаsniflаnishi

• 5-Mavzu:Iqtisodiy axborot tizimlarida axborotlarni himoyalash
• usullari. Raqamli iqtisodiyot tushunchasi va ta’riflari

Reja:

• 1. Axborot xavfsizligi tushunchasi va zaruriyati

• Axborot xavfsizligiga tahdid va uning turlari
• Umuman olganda axborotni muhofaza qilishning maqsadini quyidagicha ifodalash mumkin:
• – axborotni tarqab ketishi, o‘g‘irlanishi, buzilishi, qalbakilashtirilishini oldini olish; – axborotni yo‘q qilish, buzish, nusxa olish, blokirovka qilish kabi noqonuniy harakatlarning oldini olish;
• – axborot resurslari va axborot tizimlariga noqonuniy ta’sir qilishning boshqa shakllarini oldini olish, hujjatlashtirilgan axborotga shaxsiy mulk ob’ekti sifatida huquqiy rejimni ta’minlash;

• – shaxs, jamiyat, davlatning xavfsizligiga tahdidni oldini olish;
• – axborot tizimida mavjud bo‘lgan shaxsiy ma’lumotlarning maxfiyligini va konfedensialligini saqlash orqali fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini himoyalash; – davlat sirlarini saqlash, qonunchilikka asosan hujjatlashtirilgan va yana shunga o’xshash xavfsizlik masalalari.

• Himoyalangan axborotga tahdidlar tushunchasi va uning tuzilishi. Umumiy yo‘nalishga ko‘ra axborot xavfsizligiga tahdidlar quyidagilarga bo‘linadi: – O‘zbekistonning ma’naviy ravnaqi sohalarida, ma’naviy hayot va axborot faoliyatida fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari va erkinliklariga tahdidlar; – Mamlakatning axborotlashtirish, telekommunikatsiya va aloqa vositalari industriyasini rivojlanishiga, ichki bozor talablarini qondirishga, uning mahsulotlarini jahon bozoriga chiqishiga, shuningdek mahalliy axborot resurslarini yig‘ish, saqlash va samarali foydalanishni ta’minlashga nisbatan tahdidlar; – Respublika hududida joriy etilgan hamda yaratilayotgan axborot va telekommunikatsiya tizimlarining me’yorida ishlashiga, axborot resurslari xavfsizligiga tahdidlar.

• Axborot hisoblash tizimlarida axborot xavfsizligini ta’minlash nuqtai nazaridan o‘zaro bog‘liq bo‘lgan uchta tashkil etuvchilardan iborat:

• 1. Axborot;

• 2. Texnik va dasturiy vositalar;

• 3. Xizmat ko‘rsatuvchi personal va foydalanuvchilar.

• Ахборот хавфсизлигига
• таҳдидлар

• Тасодифий таҳдидлар

• Мақсадли таҳдидлар

• Фалокатлар ва
• авариялар

• Техник воситаларнинг
• ишдан чиқиши ва
• тўхтаб қолиши

• АКТ ишлаб
• чикишдаги хатоликлар

• Алгоритмик ва
• дастурий хатоликлар

• Хизматчи ходимлар
• ва фойдаланувчилар
• хатолари

• Анъанавий жосуслик
• ва қупорувчилик

• Ахборотдан рухсатсиз
• фойдаланиш

• Электромагнит нурланиш
• ва таъсирлар

• Тизимга рухсатсиз
• кириш

• Зарарли дастурлар

• Ахборот хавфсизлигига таҳдидлар турлари

• Axborotni muhofaza qilish tamoyillarini uchta guruhga bo‘lish mumkin :

• 2. Raqamli iqtisodiyotda axborot xavfsizligini ta`minlash usullari

• Axborotni muhofaza qilish tizimlaridan foydalanish amaliyoti shuni ko‘rsatmoqdaki, faqatgina kompleks axborotni muhofaza qilish tizimlari samarali bo‘lishi mumkin. Unga quyidagi chora-tadbirlar kiradi:

• 1. Qonunchilik. Axborot himoyasi sohasida yuridik va jismoniy shaxslarning, shuningdek davlatning huquq va majburiyatlarini qat’iy belgilovchi qonuniy aktlardan foydalanish.

• 2. Ma’naviy-etik. Ob’ektda qat’iy belgilangan o‘zini tutish qoidalarining buzilishi ko‘pchilik xodimlar tomonidan keskin salbiy baholanishi joriy etilgan muhitni hosil qilish va qo‘llab quvvatlash.

• 3. Jismoniy. Himoyalangan axborotga begona shaxslarning kirishini taqiqlovchi jismoniy to‘siqlar yaratish.

• 6. Kriptografik. Ishlov berilayotgan va uzatilayotgan axborotlarga noqonuniy kirishni oldini oluvchi shifrlash va kodlashni tatbiq etish.

• 7. Dasturiy. Foydalana olishlilikni chegaralash uchun dastur vositalarini qo‘llash.

• 5. Texnik. Axborotni muhofaza qilish uchun elektron va boshqa uskunalardan foydalanish.

• 4. Ma’muriy. Tegishli maxfiylik rejimi, kirish va ichki rejimlarni tashkil etish.

• Axborotni himoya qilishni huquqiy usullarida huquqiy xaraktеrli masalalar: