• Antonimlar.
  • Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti o‘zbek filologiyasi fakul’teti




    Download 0,83 Mb.
    bet24/58
    Sana01.04.2021
    Hajmi0,83 Mb.
    #13858
    TuriСеминар
    1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   58
    Sinonimlar va ularning tiplari. Fonetik qurilishi (shakli) har xil, ma`nosi esa bir xil bo‘lgan so‘zlardir: aylanmoq-kezmoq-sayr qilmoq, pedogok-muallim.

    Bir umumiy (birlashtiruvchi) ma`nosi bilan o‘zaro boғlanuvchi so‘zlar guruhi sinonimik qator deyiladi.

    Ko‘p ma`noli so‘zlar har bir ma`nosi bilan boshqa-boshqa sinonimik qatorda bo‘lishi mumkin: bitirmoq.

    1) bitirmoq-tugatmoq-tugallamoq, tamomlamoq;

    2) bitirmoq-bajarmoq-ado etmoq-o‘rinlatmoq;

    3) bitirmoq-tamomlamoq-tamom qilmoq-son qilmoq-sonlamoq-af qilmoq-yo‘qotmoq-yo‘q qilmoq.

    Sinonimik qatorni tashkil etuvchi so‘zlar qaysidir jihatlari bilan bir-biridan farqlangani uchun tilda alohida leksik birlik sifatida yashash imkoniyatiga ega.

    Sinonimik qatordagi so‘zlar asosan quyidagi hodisalar nuqtai nazaridan o‘zaro farqlanadilar:

    1. emotsional-ekspressiv nuqtai nazaridan: xunuk-badbashara

    2. Uslubda farqlanadi:odam-kishi-inson

    3. Sinonimik qatordagi so‘zlar hozirgi adabiy tilga munosabati nuqtai nazaridan o‘zaro farqlanishi mumkin: o‘qituvchi- domla-afandi.

    4. Sinonimik qatordagi so‘zlar ma`noni qaydarajada ifodalashi jihatdan ham o‘zaro farqlanadi: qiziq-ғalati-antiqa-ajayib-alomat. Neytral: qiziq. Kuchli: ajoyib, alomat, antiqa. YAxshi, durust, tuzuk (kuchsiz)

    Paydo bo‘lishi:

    1. So‘z o‘zlashtirish orqali

    2. YAngi ma`noli so‘zlar: vazifa-topshiriq
    Antonimlar. Birdan ortiq so‘zning o‘zaro antonimik munosabati ma`nodagi zidlikka asoslanar ekan, ko‘p ma`noli so‘z har bir ma`nosi bilan ayrim-ayrim so‘zlarga antonim bo‘lishi mumkin: qattiq-yumshaq; qattiq-saxiy.

    Bir so‘z o‘zaro sinonim so‘zlar bilan yoki o‘zaro sinonim so‘zlar boshqa sinonim so‘zlar bilan antonimik munosabat hosil qiladi.



    Xafa-xursand-xushvaqt-xurram-xushnud. CHiroyli-go‘zal-xusndor-xusnli-xushro‘y-ko‘xli-ko‘rkam-barno-suluv-zebo-latofatli-sohibjamol; xunuk-badbashara-badburush-badqavoq-tasqara-bedavo-ta`vibeo‘xshov-beso‘naqay-sovuq-badsurat.

    Antonimlar bir turkumga oid so‘zlar bilan cheklanadi.

    Omofon: tub-tun, yod-yot, mard-mart.

    Omograf: tol-daraxt; tol-qurilish materiali; tok-uzum. tok-elektr toki.

    Paronim: fakt-pakt; afzal-abzal; amr-amir.


    Download 0,83 Mb.
    1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   58




    Download 0,83 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti o‘zbek filologiyasi fakul’teti

    Download 0,83 Mb.